Nhớ Cảnh Nước Lụt Ở Bắc - Tản Đà

Nghe tin đồn nước xuống mà lên

Mấy tỉnh hôm sau thấy vỡ liền.

Bao bác chúa nhà cam chịu ướt

Mà anh vua bếp được ngồi trên.

Cô đào chạy lụt nhem đùi trắng,

Thày lí làm đê khiếp mặt đen.

Đục nước năm nay cò lại béo,

Bao nhiêu đê vỡ bấy nhiêu tiền.

Không Chồng Ai Dễ Sống Chi Lâu - Tản Đà

Trăm năm những nguyện bóng trăng già

Duyên nợ chàng ơi có thế a?

Địa phủ sao anh về đất mãi?

Trần gian em có tội chi mà?

Kìa con én trắng đâu đâu lại

Giục cái thoi vàng chóng chóng qua!

Buồn quấn mành trông, trông chẳng thấy

Chồng ai vô số lối đường xa...

Hoa Sen Nở Trước Nhất Đầm - Tản Đà

Trong đầm gì lại đẹp bằng sen,

Một đoá hoa kia nở trước tiên.

Mặt nước chân trời thân gái lạ

Đài xanh cánh trắng nhị vàng chen.

Xôn xao bay rồi đàn con bướm,

Đủng đỉnh bơi xa một chiếc thuyền.

Đã trót hở hang khôn khép lại.

Lại còn e nỗi chị em ghen.

Đời Lắm Việc - Tản Đà

Đời người như giấc chiêm bao

Mà trong mộng ảo lại sao không nhàn?

Đã sinh ra ở nhân hoàn

Lao tâm lao lực một đoàn khác chi?

Người ông lớn, đứa cu li

Nhọc lòng nhọc xác cũng vì "cái ăn".

Cuộc đời kinh tế khó khăn,

Người đời càng phải nhọc nhằn sớm hôm.

Những người khố rách áo ôm

Mồ hôi đổi lấy bát cơm no lòng .

Người thương mại, kẻ canh nông

Lo tiền, lo thóc, năm cùng lại năm.

Ngày ngày hai buổi đi làm

Cụ thừa trong sở, ông tham trên toà.

Người khiêu vũ kẻ xướng ca

Cũng là nghề nghiệp con nhà làm ăn.

Người viết báo kẻ bán văn

Sinh nhai cái bút khó khăn lần hồi.

Người đi sông nước ngược xuôi,

Kẻ đem kim chỉ ngày ngồi vá may.

Kẻ đi đồn thú Đông Tây,

Người khua chuông mõ ăn mày cửa không.

Người thuyền thợ kẻ gánh gồng

Người canh cửi kẻ bên sông lưới chài,

Cùng trong lao động một đời,

Kể sao cho xiết hạng người thế gian!

Giàu sang chưa dễ ai nhàn,

Nghèo hèn ai chớ phàn nàn làm chi!

Vui buồn ai cũng có khi

Có hoan lạc có sầu bi lẽ thường.

Trăm năm một giấc mơ màng,

Nghĩ chi cho bận gan vàng hỡi ai!

Đêm Thu Trông Trăng -Tản Đà

Đêm thu trăng sáng một trời 

Một mình ngồi tưởng sự đời nghĩ quanh.

Nghĩ cho muôn vật hoá sinh

ở trong vũ trụ cái hình ra chi!

Trăng kia tròn được mấy khi,

Hoa kia nở được mấy thì hỡi hoa ?

Gái tơ quá lứa đã già,

Con tằm rút ruột thời là dộng non.

Khúc sông bồi lấp nên cồn,

Dâu xanh bãi bể, đá mòn nước khe.

Đồng không con đóm lập loè,

Khách trần lối ấy đi về những ai?

Hình kia đúc tự thợ trời,

Tình kia hoạ mới ra ngoài khuôn xanh.

Vọng phu còn đá còn trinh,

Tiền Đường còn sóng, trung trinh hãy còn.

Dẫu cho sông cạn đá mòn,

Trung hồn khôn thác, trinh hồn khôn tan.

Cho hay những khách trần hoàn,

Nghìn xưa ở lại thế gian mấy mà?

Trông lên một mảnh trăng tà,

Soi chung kim cổ biết là những ai?

Mà người kim cổ những ai?...

Chú thích:

Ngũ Tử Tư là trung thần của nước Ngô, vì can vua Ngô mà bị giết, bỏ vào túi da thả xuống sông Tiền Đường.

1925

Đêm Đông Hoài Cảm - Tản Đà

Trăm năm nghĩ đời người có mấy

Một đêm đông sao thấy dài thay!

Lạnh lùng gió thổi sương bay

Chập chờn giấc bướm canh chầy lại canh.

Ngó trên án đèn xanh hiu hắt,

Nghe tiếng kim kí cách giục giờ,

Đêm trường nghĩ vẩn lo vơ

Cái lo vô tận bao giờ là xong!

Thân nam tử đứng trong trần thế

Cuộc trăm năm có dễ ru mà!

Có đời mà đã có ta

Sao cho thân thế không là cỏ cây,

Đường có kẻ đường mây gặp bước,

Bước công danh sấn trước trèo cao

Thế gian tỏ mặt anh hào

Muôn nghìn mắt miệng trông vào ngợi khen.

Cũng có kẻ tài hoa chữ lợi

Trắng hai tay làm nổi nên giàu

Chẳng khanh tướng, chẳng công hầu

Cũng bao vạn kẻ cúi đầu vào ra.

ấy những hạng vinh hoa phú quý

Làm tài trai đắc chí hơn người

Trăm năm nghĩ cũng nên đời

Trăm năm rồi nữa, biết rồi ra sao?

Lại những kẻ chí cao tài thấp

Bước đường đời lấp vấp quanh co

Phong lưu rồi đủ ấm no

Kém ra lưu lạc giang hồ cũng thân!

Nghĩ qua thử thách trần bao kẻ

Giật mình cho thân thế trăm năm,

Mối đâu bối rối tơ tằm

Lấy ai là kẻ đồng tâm gỡ cùng?

Bước lận đận thẹn cùng sông núi

Mớ văn chương tháng lụi năm tàn

Lụy trần ngày tháng lan man

Nỗi lòng riêng nghĩ muôn vàn càng thêm.

Đèn hiu hắt tiếng kim kí cách

Mõ sang canh giục khách đòi cơn

Mạch sầu canh vắng như tuôn,

Nhớ ai nước nước non non bạn tình!

Con Cuốc Cùng Con Chẫu Chuộc - Tản Đà

Bờ ao trên bụi có con cuốc

ở dưới lại có con chẫu chuộc.

Hai con cùng ở cùng hay kêu

Một con kêu thảm con kêu nhuốc

Chuộc kêu đắc ý gặp tuần mưa

Cuốc kêu đau lòng thương xuân qua

Cùng một bờ ao, một bụi rậm

Phong cảnh không khác, tình khác xa!

Chim Hoạ Mi Trong Lồng - Tản Đà

Hoạ mi, ai vẽ nên mi?(1)

Trông mi mi đẹp, hót thì mi hay!

Ai đưa mi đến chốn này?

Nước trong gạo trắng mi ngày ăn chơi!

Lồng son cửa đỏ thảnh thơi,

Mi bay mi nhảy sướng đời nhà mi!

Nghĩ cho mi cũng gặp thì,

Rừng xanh mi có nhớ gì nữa không?

Chú thích:

(1-) Bài thơ đả kích Hoàng Cao Khải.

Cái Giống Yêu Hoa - Tản Đà

Cái giống yêu hoa lạ lạ đời,

Mắt xanh chưa lọt đã mê tơi.

Chim trời cá nước duyên ai đó?

Vía dạ hồn khôn chết dễ chơi!

Xa cách ngoại trăm nghìn dặm đất,

Ước ao trong sáu bảy năm trời

Cái mê vô ích mà mê dại,

Mê dại mê mê mãi chẳng thôi.

Phong Thi - Tản Đà

Suối tuôn róc rách, ngang qua đèo 

Gió thu bay lá bóng chiều về tây 

Chung quanh những đá cùng cây 

Biết người tri kỷ đâu đây mà tìm 

Hỏi thăm những cá cùng chim 

Chim bay xa bóng, cá chìm mất tăm 

Bây giờ vắng mặt tri âm 

Lấy ai là kẻ đồng tâm với mình 

Nước non vắng khách hữu tình 

Non xanh nước biết cho mình chờ ta 

Anh xuôi, em dựa đầu cầu 

Con sông vẫn đó, con tàu vẫn qua 

Lạy trời gió bảo phong ba 

Cho tàu đổ ngược cho ta thấy mình 

Muốn cho ngày ngắn hơn đêm 

Đèn khuya chung bóng cho em đỡ sầu 

Trăng kia soi nửa vòng cầu 

Mà ai tìm cái công hầu có chưa 

Đường đi nho nhỏ 

Bờ cỏ xanh xanh 

Không duyên không nợ không tình 

Đồng không quạnh vắng sao mình gặp tạ 

Đêm thu gió hút ngoài tai 

Gió ơi gió biết chăng ai nơi nàọ...

Chơi Hòa Bình - Tản Đà

Vì ai cho tớ phải lênh đênh, 

Nặng lắm ai ơi, một gánh tình! 

Non Tượng trời cho bao tuổi lẻ, 

Sông Đà ai vặn một dòng quanh? 

Lơ thơ hàng phố mươi nhà đỏ 

Phấp phới cô nàng chiếc váy xanh. 

Mỗi tháng chợ đêm ba buổi họp 

Ngọn đèn nha phiến đốt linh tinh.

Ghẹo Người Vu Vơ - Tản Đà

Đầu ai sao tóc rối lung tung? 

Chắc hẳn vì chưng nỗi tưởng chồng? 

Cậu ấy đi đâu lâu thế nhỉ? 

Phòng riêng hay vẫn hãy còn không? 

Chẳng về xếp nếp trong buồng cửi 

Mà đứng bơ phờ ngọn gió đông? 

Muốn nói chuyện chơi, không có chuyện! 

Kìa đàn con sáo nó sang sông.

Còn Chơi - Tản Đà

Ai đã hay đâu tớ chán đời,

Ðời chưa chán tớ, tớ còn chơi.

Chơi cho thật chán, cho đời chán,

Ðời chán nhau rồi, tớ sẽ thôi.

Nói thế, can gì tớ đã thôi,

Ðời đương có tớ, tớ còn chơi.

Người ta chơi đã già đời cả,

Như tớ năm nay mới nửa đời.

Nửa đời chính độ tớ đương chơi,

Chơi muốn như sao thật sướng đời.

Người đời ai có chơi như tớ,

Chơi cứ bằng văn mãi chửa thôi.

Chơi văn sướng đến thế thì thôi,

Một mảnh trăng non chiếu cõi đời.

Văn vận nước nhà đương buổi mới,

Như trăng mới mọc, tớ còn chơi.

Làng văn chỉ thiếu khách đua chơi,

Dan díu, ai như tớ với đời.

Tớ đã với đời dan díu mãi,

Muốn thôi, đời cũng chửa cho thôi.

Ðời đương dang díu, chửa cho thôi,

Tớ dám xa xôi để phụ đời.

Vắng tớ bấy lâu, đời nhớ tớ,

Nhớ đời, nên tớ vội ra chơi.

Tớ hãy chơi cho qúa nửa đời,

Ðời chưa quá nửa, tớ chưa thôi.

Tớ thôi, tớ nghĩ buồn cho tớ,

Buồn cả cho đời vắng bạn chơi.

Nào những ai đâu, bạn của đời?

Sao mà bỏ vắng, ít ra chơi?

Chớ ai chờ mãi, ai đâu tá?

Hay ngán cho đời chẳng muốn chơi?

Nếu tớ như ai: cũng ngán đời,

Ðời thêm vắng bạn, lấy ai chơi?

Cuộc đời tớ nghĩ chưa nên ngán,

Nếu ngán thời xưa tớ đã thôi.

Tớ nhớ năm xưa nửa ngán đời,

Nghĩ đi, nghĩ lại, lại ra chơi.

Mê chơi cho tới thành dan díu,

Ðời dẫu cho thôi, tớ chẳng thôi.

Nghĩ tớ bao nhiêu, lại nghĩ đời,

Nghĩ đời như thế, dám nào thôi.

Còn đời, còn tớ, còn chơi mãi,

Chơi mãi cho đời có bạc chơi.

Tớ muốn chơi cho thật mãn đời,

Ðời chưa thật mãn; tớ chưa thôi.

Chẳng hay đời tớ lâu hay chóng!

Dù chóng hay lâu, tớ hãy chơi.

Trăm năm, tớ độ thế mà thôi,

Ức, triệu, nghìn năm chửa hết đời.

Chắc có một phen đời khóc tớ.

Ðời chưa khóc tớ, tớ còn chơi.

Trăm năm còn độ bấy nhiêu thôi,

Ngoài cuộc trăm năm, tớ dặn đời.

Ức, triệu, nghìn năm đời nhớ tớ.

Tớ thôi, tớ cũng hãy cùng chơi.

Bút đã thôi rồi, lại chửa thôi,

Viết thêm câu nữa, hỏi đời chơi:

"Lộng hoàn"này điệu từ đâu tới?

Họa được hay không? Tớ đố đời.

Hỏi Vợ - Tản Đà

Mưỡu: 

Tình riêng trăm ngẩn mười ngơ, 

ngồi buồn lấy giấy viết thơ hỏi trời 

xem thơ trời cũng nực cười 

cười cho hạ giới lắm người oái oăm. 

Nói: 

Khách hà nhân giả? (2) 

Cớ làm sao suồng sả dám đưa thơ 

Chốn tiên cung ai kén rể bao giờ. 

Chi những sự vẫn vơ mà giấy má? 

Chức nữ tảo tùng giai tế giá. (3) 

Hằng Nga bất nại hạo phu miên (4) 

Mở then mây quăng trả bức hồng tiên 

Mời khách hãy ngồi yên trong cỏi tục 

Người đâu kiếp trước Đông Phương Sóc, 

Ăn trộm đào riêng học thói ngày xưa, 

Trần gian đày mãi không chừa. 

Nguyễn Khắc Hiếu. 

(2) Người khách đó là ai vậy? 

(3) Ả chức đã đi lấy chồng lâu rồi. 

(4) Chị Hằng thì không thích ôm chồng nằm ngủ.

Thư Đưa Người Tình Nhân Có Quen Biết - Tản Đà

Ngồi buồn lấy giấy viết thư chơi

Viết bức thư này gởi đến ai

Non nước thề nguyền xưa đã lỗi

Ân tình nay có bốn xu thôi

Ngàn sương bạc bay qua tiếng nhạn

Ngọn đèn xanh khơi cạn đĩa dầu

Mình ai chiếc bóng đêm thâu

Nỗi riêng, riêng một mối sầu vì ai?

Tâm sự ấy nói dài sao xiết

Giấy mực đâu vẽ hết ru mà

Dở dang là chữ tài hoa

Chắp tay vái lạy trăng già chứng cho

Kể từ độ giang hồ lạc phách

Hội tương phùng đất khách quê ta

Biết nhau khi mới mười ba

Tuần trăng chưa mãn, nụ hoa chưa cười

Cùng một thuở ăn chơi nhàn biếng

Trải mấy thu hơi tiếng vừa quen

Canh khuya hai bóng một đèn

Gió mai sương sớm đơn mền có nhau.

Dạ bảo dạ vàng thau gắn bó

Năm lại năm mưa gió đê mê

Một tường lá rủ hoa che

Bắc Nam mấy độ đi về dưới trăng

Duyên hồ thắm bỗng dưng phai nhạt

Mối tơ vương đứt nát tan tành

Tấm riêng riêng những thẹn mình

Giữa đường tan đứt gách tình như không

Gấp tờ giấy niêm phong hạt lệ

Nhờ cánh tem bay đệ cung mây

Ái ân thôi có ngần này

Thề nguyền non nước đợi ngày tái sinh.

1918

Thư Lại Trách Người Tình Nhân Không Quen Biết - Tản Đà

Ngồi buồn ta lại viết thư chơi

Viết bức thư này lại trách ai

Ai những nhớ ai, ai chẳng nhớ

Để ai luống những nhớ ai hoài!

Phố Hàng Lọng tiếng người chưa động

Báo An Nam giấc mộng đương dài

Hoả xa còi hét bên tai

Giật mình chợt tưởng như ai gọi mình.

Cho hay vẫn si tình là thói

Nào có đâu ai gọi mà thưa

Trông ra non nước mịt mờ

Nghĩ nguồn cơn lại bây giờ nhớ ai?

Dải sông cũ đầy vơi cữ nước

Đỉnh non xưa tan tác ngàn mây

Nước mây ngày tháng đổi thay

Non sông ngày cũng một ngày khác xưa

Tình thư giử đến chưa? Chưa đến?

Nước non này ai hỡi, hỡi ai!

Ngư nhàn trông mất tăm hơi

Nước mây man mác cho người sầu thương.

Ứa bốn bể đôi hàng luỵ ngọc

Gầy ba đông một vóc xương mai!

Ơn nhà nợ nước hai vai

Nước nhà ai để riêng ai nặng nề!

Trông mây nước bốn bề lạnh ngắt

Ngắm non sông tám mặt sầu treo

Đường xa gánh nặng bóng chiều

Cơn giông biển lớn, mái chèo thuyền nan.

Nghĩ thân thế mềm gan lắm lúc

Nhìn giang sơn tóc bạc như chơi

Mong ai mỏi mắt chân trời

Nhớ ai, đi, đứng, ăn, ngồi thẩn thơ.

Thế mà giử tình thư hai ức 

Những là mong tiêu tức tám năm

Phải rằng ai hẳn vô tâm

Núi sông mây nước cũng nhầm bấy nay.

Người bệnh yếu, hơi may lạnh trán

Đêm thu trường tựa án thâu canh

Phố phường rộn rã trần thanh

Ngoài song con sẻ trên cành tiếng kêu

Chuyện non nước còn nhiều chưa hết

Sẵn bút nghiên viết lại cho mình

Thứ ba, này bức thư tình

Phục thư chẳng thấy thời rành không ai.

Đời Đáng Chán - Tản Đà

Người đời thử ngẫm mà hay 

Trăm năm là ngắn, một ngày dài ghê! 

Còn ai ai tỉnh, ai mê, 

Những ai thiên cổ đi về những đâu? 

Đời đáng chán hay không đáng chán? 

Cất chén quỳnh riêng hỏi bạn tri âm 

Giá khuynh thành nhất tiếu thiên kim (*)

Mắt xanh trắng đổi nhầm bao khách tục 

Giang hà nhật dạ giai nhân trọc 

Thiên địa lô trung thực hữu tình (**)

Đón đưa ai gió lá chim cành, 

Ấy nhân thế phù sinh là thế thế 

Khách phù thế chưa dứt câu phù thế 

Người phong lưu càng đượm vẻ phong lưu. 

Bức khăn hồng nâng đỡ hạt châu 

Chuyện kim cổ một vài câu phải trái. 

Châu Nam Hải, thuyền chìm sông Thuý Ái (***) 

Sóng Tiền Đường, cỏ áy bến Ô Giang (****)

Ngẫm nghìn xưa: ai tài hoa, ai tiết liệt, ai đài trang, 

Cùng một giấc mơ màng trong vũ trụ. 

Đời đáng chán biết thôi là đủ 

Sự chán đời xin nhủ lại tri âm 

Nên chăng kẻo nghĩ lại lầm. 

1922

(*) Một cười đáng giá ngàn vàng. 

(**) Sông nước ngày một xuống kém nên người đời đều dơ đục. Trong lò tạo hoá, ai có tình? 

(***) Châu Nam Hải: nơi Mỵ Châu bị cha giết. 

Thuý Ái: nơi Ngô Cảnh Hoàn chết trận và vợ là Phan Thị Thuấn trẫm mình theo chồng. 

(****) Sóng Tiền Đường: nơi nàng Tây Thi bị Việt Vương Câu Tiễn dìm chết sau khi thắng Ngô Phù Sai. 

Bến Ô Giang: nơi Ngu Cơ, vợ vua Hạng Võ tự tử.

Chưa Say -Tản Đà

Đêm xuân hoa những ngậm ngùi 

Dưới đèn tươi tỉnh mặt người như hoa 

Khi vui vui lấy kẻo già, 

Cơn men dốc cả giang hà chưa say. 

 

Kim tịch thị hà tịch? (*) 

Bóng trăng trong tịch mịch xế ngang mành 

Lúc vui chơi cuộc rượu chửa tàn canh 

Riêng nỡ cất chén quỳnh toan hắt bỏ? 

Thánh hiền thân hậu do thiên cổ 

Phong nguyệt thành trung thả nhất tiêu (**) 

Trót yêu hoa xin hãy gượng mà yêu 

Ngồi hết nợ phong lưu rồi sẽ tếch! 

Gửi bốn lạy: lạy bút, lạy nghiên, lạy đèn, lạy sách! 

Quá thương ai, đàn phách nốt đêm nay. 

Nhân sinh ba vạn sáu ngàn ngày 

Coi những tỉnh, lúc say nào có mấy? 

Được lúc gần say, say chẳng lấy 

Say thời say, say vậy để mà điên 

Tửu trung tự hữu thánh hiền (***) 

(*) Đêm nay là đêm nào? 

(**) Việc sau này trở thành thánh hiền là việc nghìn xưa. Trong thành gió trăng này, hãy chơi thoả một đêm. 

(***) Trong rượu đã sẵn có thánh hiền.

Lại Say -Tản Đà

Say sưa nghĩ cũng hư đời, 

Hư thời hư vậy, say thời cứ say. 

Đất say đất cũng lăn quay, 

Trời say mặt cũng đỏ gay, ai cười? 

Say chẳng biết phen này là mấy! 

Nhìn non xanh chẳng thấy, lại là say. 

Quái! Say sao say mãi thế này? 

Say suốt cả đêm ngày như bất tỉnh. 

Thê ngôn tuý tửu chân vô ích 

Ngã dục tiêu sầu thả tự do (*)

Việc trần ai, ai tỉnh ai lo 

Say tuý luý nhỏ to đều bất kể. 

Trời đất nhỉ, cái say là sướng thế! 

Vợ can chồng, ai dễ đã chừa ngay? 

Muốn say lại cứ mà say! 

1921

Thơ Rượu - Tản Đà

Đời người như giấc chiêm bao

Nghìn xưa đã mấy ai nào trăm năm?

Một đoàn lao lực lao tâm,

Quý chi chữ thọ mà lăm sống nhiều!

Có tiền chưa dễ mà tiêu,

Ham danh lắm kẻ như diều đứt dây.

Thương ai cho bận lòng đây

Cho vơi hũ rượu, cho đầy túi thơ!

Cảnh đời gió gió, mưa mưa,

Buồn trông ta phải say sưa đỡ buồn!

Rượu say, thơ lại khơi nguồn,

Nên thơ, rượu cũng thêm ngon giọng tình.

Rượu thơ mình lại với mình

Khi say quên cả cái hình phù du.

Trăm năm thơ túi rượu vò

Nghìn năm thi sĩ tửu đồ là ai?