Lễ Chùa - Hồ Dzếnh - Hoàng Oanh ngâm

Lũy Tre Xanh - Hồ Dzếnh

Làng tôi thắt đáy lưng... tre

Sông dài, cỏ mượt đường đê tư mùa. (1)

Nhịp đời định sẵn từ xưa:

Ươm tơ tháng sáu, lên chùa tháng giêng.

Chợ làng mỗi quý mươi phiên,

Đong ngô đổi gạo, trang tiền bằng khoai.

Trong làng lắm gái, thưa trai,

Nên thường có luật, chồng hai vợ liền !

Làng gần đô thị, tuy nhiên

Mắt trong vẫn giữ được niềm sắt son

Lâu rồi, truyền tử, lưu tôn

Mầu duyên ân ái mây còn thoảng bay.

Tôi yêu, nhưng chính là say

Tình quê Nam Việt, bàn tay dịu dàng.

Thơ tôi: đê thắm, bướm vàng,

Con sông be bé, cái làng xa xa...

(1) Trong Hồ Dzếnh. Tác Phẩm Chọn Lọc câu này được sửa thành: 

Sông dài, cỏ mượt đường đê bốn mùa

Rằm Tháng Giêng - Hồ Dzếnh

Ngày xưa còn nhỏ, ngày xưa

Tôi đeo khánh bạc ,lên chùa dâng nhang.

Lòng vui quần áo xênh xang,

Tay cầm hương, nến, đinh vàng mới mua.

Chị tôi vào lễ trong chùa,

Hai chàng trai trẻ khấn đùa hai bên:

-- "Lòng thành lễ vật đầu niên,

Cầu cho tiểu được ngoài giêng đắt chồng !"

Chị tôi phụng phịu má hồng,

Vùng vằng suýt nữa quên bồng cả tôi.

Tam quan, ngoài mái chị ngồi,

Chị nghe đoán thẻ, chị cười luôn luôn.

Quẻ thần, thánh mách mà khôn:

-- Số nàng chồng đắt, mà con cũng nhiều.

Chị tôi nay đã xế chiều,

Chắc còn nhớ mãi những điều chị mơ.

Hằng năm tôi đi lễ chùa,

Chuông vàng, khánh bạc ngày xưa vẫn còn.

Chỉ hơi thấy vắng trong hồn

Ít nhiều hương phấn khi còn ngây thơ.

Chân đi, đếm tiếng chuông chuà,

Tôi ngờ năm, tháng thời xưa trở về...

Muôn Trùng - Hồ Dzếnh

Tình vạn dặm, tên người yêu chắc đẹp,

Người và tôi xa quá đỗi -- muôn trùng;

Tôi với người chưa một giấc mơ chung,

Đời viễn xứ nên tình không thấu hết.

Hoài mộng cho tin, nghi ngờ để biết,

Hỡi người duyên, người xa cách muôn trùng,

Đến bao giờ nằm ngủ giấc mơ chung

Cho thơ sáng diễn quanh hồn thắm thiết ? (1)

Hỡi người đẹp chưa bao giờ quen biết,

Mắt người lo hay đôi mắt người buồn ? (2)

Tóc tơ dài, hay dáng bước thuôn thuôn (3)

Người có khóc những khi trời rất đẹp ?

Rồi một buổi nghe tin người bỗng chết!

Rũ hồn sầu trong một thoáng mong manh,

Tôi về đây, đường ngập bóng thu xanh,

Đem thơ thắm, ủ thiên tình bất diệt !

Tôi hỏi hết lòng sầu hay mắt đẹp ? (4)

Xưa tuy xa, nay lại quá muôn trùng !

Hỡi người duyên, người thương nhớ tôi không ?

Tôi yêu lắm, dẫu tình chưa giãi hết.

Và... tôi khóc những khi trời rất đẹp...

Trong Hồ Dzếnh. Tác Phẩm Chọn Lọc bài này có một số sửa đổi: 

(1) Cho thơ sáng tỏa quanh hồn thắm thiết.

(2) Mắt người vui hay đôi mắt người buồn ?

(3) Tóc tơ dài, hay dáng vóc thuôn thuôn

(4) Tôi hết hỏi lòng sầu hay mắt đẹp ?

Giữ Gìn - Hồ Dzếnh

Một câu ấy nói lên là lá rụng,

Là mây chìm, là gió sẽ thay xanh,

Là cây tươi sẽ mở nụ trên cành

Và chim chóc sẽ bồi hồi nghe ngóng.

Anh thấy gió một chiều thu xao động,

Nghe mơ màng vin nặng mái mây cao,

Trời trở buồn -- ai hiểu nghĩa làm sao ? --

Mây lạc nẻo, tim nghe chừng thất vọng.

Một câu ấy nói lên là rợn sóng

Cả một màu mây kín bốn phương xa;

Trên bao lơn của năm tháng sầu qua,

Anh ngậm miệng để chết dần theo Mộng !

Một câu ấy nói lên là tuyệt vọng,

Cây chính mùa, nhưng lá đã quên xanh

Bướm đương vui, nhưng bướm sẽ xa cành,

Một câu ấy nói lên là... hết sống !

Mưa - Hồ Dzếnh

Tôi nhớ ngày năm xưa

Mái nhà vang tiếng mưa,

Đang ngày mà hóa tối,

Nước chảy át lời thưa.

Gió tung đầu ngọn mít,

Gió nghiến thân cây dừa,

Tôi và Hiền ở cách

Vẻn vẹn một dàn dưa.

Tay tôi làm loa miệng,

Hỏi : Hiền ăn cơm chưa ?

Chừng nghe không rõ tiếng,

Hiền đáp : hai giờ trưa.

Trời mưa rồi trời mưa,

Sân nhà đầy bong bóng

Hai tôi ngồi mơ mộng,

Đếm mãi vẫn đương thừa.

Bây giờ tôi đã lớn

Ít lúc trông trời mưa,

Như tôi, Hiền cũng lớn

Má đỏ không như xưa.

Bong bóng tàn theo mộng,

Nhân duyên dần hết mùa.

-- Ai như Hiền áo trắng

Loáng thoáng qua hơi mưa ?

Mầu Cây Trong Khói - Hồ Dzếnh

Trên đường về nhớ đầy...

Chiều chậm đưa chân ngày,

Tiếng buồn vang trong mây...

Chim rừng quên cất cánh,

Gió say tình ngây ngây,

Có phải sầu vạn cổ

Chất trong hồn chiều nay ?

Tôi là người lữ khách,

Mầu chiều khó làm khuây,

Ngỡ lòng mình là Rừng,

Ngỡ hồn mình là Mây,

Nhớ nhà châm điếu thuốc,

Khói xanh bay lên cây... (1)

(1) Ở đây chúng tôi chép theo bản in đầu tiên của Quê Ngoại năm 1942. Trong những lần tái bản, bài thơ được đổi tên là Chiều và câu cuối được đổi thành: 

Khói huyền bay lên cây...

Ngập Ngừng - Hồ Dzếnh

Em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé,

Để lòng buồn tôi dạo khắp trong sân.

Ngó trên tay, thuốc lá cháy lụi dần...

Tôi nói khẽ: gớm, làm sao nhớ thế !

Em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé.

Em tôi ơi, Tình có nghĩa gì đâu,

Nếu là không lưu luyến buổi sơ đầu ?

Thuở ân ái mong manh như nắng lụa,

Hoa bướm ngập ngừng, cỏ cây lần lữa,

Hẹn ngày mai mùa đến sẽ vui tươi,

Chỉ ngày mai mới đẹp, ngày mai thôi !

Em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé,

Tôi sẽ trách -- cố nhiên -- nhưng rất nhẹ;

Nếu trót đi, em hãy gắng quay về,

Tình mất vui lúc đã vẹn câu thề

Đời chỉ đẹp những khi còn dang dở.

Thơ viết đừng xong, thuyền trôi chớ đỗ,

Cho nghìn sau... lơ lửng... với nghìn xưa...

Cơn Giận - Hồ Dzếnh

Có những cơn điên xé được đời, 

Những cơn quằn quại máu tanh hôi, 

Mà hồn rít lại rồi căng thẳng, 

Chờ nuốt không gian xuống khắp người. 

Ôi! những bàn tay cấu lấy tay, 

Và vò nát ngực, sóng lung lay 

Nghìn muôn tia lửa ngầu trong mắt, 

Rung cả thân mình, chuyển cả mây. 

Rồi răng, rồi lợi, rồi tim huyết 

Tất cả xô dồn... tất cả run... 

Gió cát xông lên, mưa bão rít... 

Hằng muôn con thác trút căm hờn! 

Một phút điên cuồng phá thỏa thuê, 

Cho sông đau khổ bớt tràn trề, 

Ai hay hơi máu hồn khi tắt 

Cả một trời thương lẳng lặng về. 

Hối hận, Cay, Chua đứng sững bên. 

Giọng cười mai mỉa buốt qua tim: 

Tôi mê, châm lửa cho nhà cháy, 

Lửa giận nguôi rồi, than tối đen.

Cảm Xúc - Hồ Dzếnh

cô gái Việt Nam ơi! 

từ thuở sơ sinh lận đận rồi 

tôi biết tình cô u uất lắm 

xa nhau đành chỉ nhớ nhau thôi 

cô chẳng bao giờ biết bướm hoa 

má hồng mỗi tiết mỗi phôi pha (*1) 

khi cô vui thú là khi đã 

bồng bế con thơ đón tuổi già 

cô gái Việt Nam ơi! 

ngọn gió thời gian đổi hướng rồi 

thế hệ huy hoàng không đủ xóa 

nghìn năm vằng vặc ánh trắng soi 

tôi đến đây tìm lại bóng cô 

trở về đường cũ hái mơ xưa 

rau sam vẫn mọc chân rào trước 

son sắc lòng cô vẫn đợi chờ 

dãi lúa cô trồng nay đã tươi 

gió xuân ý nhị vít bông cười 

ai hay lòng kẻ từng chăm lúa 

trong một làng con đã héo rồi 

cô gái Việt Nam ơi! 

nếu chữ "hy sinh" có ở đời 

tôi muốn nạm vàng muôn cực khổ 

cho lòng cô gái Việt Nam tươi 

HỒ DZẾNH 

(trong QUÊ NGOẠI, 1935-1942)

Cỗ Bài Tam Cúc - Hồ Dzếnh

Ngày Tết mải chơi tam cúc 

Không hay anh tới sau lưng 

Ghé lại gần em mách nước 

Kết luôn xe pháo mã hồng 

Ồ ván bài em đỏ quá 

Đỏ như đôi má ngày xuân 

Em có ăn trầu đâu nhỉ 

Mà sao người thấy bâng khuâng? 

Nắng mới rọi vào song cửa 

Rung rinh bóng lá cành doi 

Năm ấy em mười sáu tuổi 

Trăng tròn – anh chẵn đôi mươi 

Từ đó mỗi mùa đào nở 

Pháo xe lại rộn cây bài 

Có độ anh về, có độ 

Vắng anh, em nhớ mong hoài 

Mấy chục mùa xuân thấm thoát 

Nhớ thương hờn giận chen nhau 

Một bức tranh thơ bát ngát 

Quý thay cái thuở ban đầu! 

Nay tóc đời ta điểm bạc 

Bể đâu thời thế phôi pha 

Em ạ, cỗ bài tam cúc 

Vẫn thơm nguyên vẹn tình ta.

Xuân Đôi Ta - Hồ Dzếnh

Em trở về đây, đáp lại lời 

Anh từng buông gọi giữa xa xôi . 

Nghìn trùng non nước đìu hiu nhớ, 

Đã vọng hồn anh đến cuối trời . 

Anh đã chờ và cây đã xanh, 

Lừng mùa bay dậy tiếng mây thanh, 

Em về, mắt đẹp ngời như thuở 

Em chửa theo chồng, vẫn mến anh. 

Anh đợi chờ em suốt bấy lâu, 

Nhủ thầm: xuân thắm chả phai đâu, 

Một khi xuân thắm là mong nhớ, 

Và cả thiên thu: vĩnh viễn sầu! 

Áo em sáng dệt trời xuân gấm, 

Sông cũ, nguồn xưa rộn rã về... 

Ngõ hạnh, mấy mùa quên nét thắm 

Nở bừng, khi thoáng bóng hoa lê . 

Em đã về đây, em vẫn nguyền 

Như ngày trăng nước chớm tơ duyên 

Bao năm xa cách, đi chưa nhạt 

Màu tóc sông thu, ánh mắt huyền. 

Anh hát mừng em khắp thế gian, 

Trập trùng mây núi tiếng ngân vang, 

Thơ yêu khôn ngớt trong thiên hạ, 

Và cả non sông rợn sóng đàn. 

Mời em ngồi lại bến sông xanh, 

Mây cũ muôn năm chiếu dáng lành. 

Ta viết lòng ta cho hậu thế, 

Đọc hoài không chán: Em và Anh!

Tưởng Chuyện Ngàn Sau - Hồ Dzếnh

Nằm đây, tưởng chuyện ngàn sau, 

Lung linh nến cháy hai đầu áo quan. 

Gió lìa cành lá không vang, 

Tin ta vĩnh quyết trần gian hững hờ! 

Bao nhiêu dáng ảnh tôn thờ, 

Xa nhau lâu quá bây giờ lạnh nhau . 

Người về gối rét, nằm đau, 

Nghe trên thước đất phai màu nhớ thương. 

Chiều nào mây vọng hồn chuông, 

Ngừng chân đôi kẻ trên đường mãi mê . 

Nghe tin ta lỗi câu thề, 

Nghìn thu xa vắng, ra về trước ai . 

Ngậm ngùi nhớ trắng rừng mai, 

Cảm thương sông nước, ghi bài điếu tang! 

Ngựa gầy bóng gió mênh mang, 

Cờ đen lối cũ, cây vàng nẻo xa .... 

Ta nằm trong ván trông ra, 

Tủi thân vì thấy người hoa vẫn cười! 

Ta toan... giận dỗi xa đời, 

Chợt hay: khăn liệm quanh người vẫn thơn. 

Nát thân, không nát nỗi hồn, 

Lẩn trong cái chết vẫn còn cái đau!

Trong Nắng Trưa - Hồ Dzếnh

Em ạ, lòng tôi, tôi ngỡ đâu 

Đã dâng em hết buổi xuân đầu; 

Trời xưa huyển lộng màu hoa, nắng, 

Trong thoáng thơ vàng, len ý đau ... 

Tôi là đứa trẻ ngủ trong nôi 

Bừng tỉnh, vì nghe mộng vẳng lời, 

Đất bỗng thêu hoa, tôi bỗng lớn, 

Mong tìm lứa bạn, sánh duyên đôi . 

Tôi bước vào đời, tự ngõ xưa, 

Nôi hiu gió sớm, xế buồn trưa, 

Thuyền tre nằm ngủ trong mơ trúc 

Buông lặng chiều mi, lớp bóng vừa . 

Nôi giải sông hiền ngây nước da 

Của người em gái chớm niên hoa 

Bâng khuâng, nghe thoảng lời yêu mới, 

Say rộn hồn vui lẫn bóng tà.... 

Em đến, tôi còn nhớ áo xanh, 

Miệng cười: thơ sáng, mắt long lanh. 

Tóc mây vắt lỏng niềm duyên dáng 

Che nửa phong ba, nửa mát lành. 

Em đi, tất cả mùa hoa thắm, 

Tôi vén rèm mây, ngó bốn trời 

Bụi trắng... thời gian lên sắc trắng, 

Giật mình: gà gáy nắng trưa, rơi ...

Tình Xưa - Hồ Dzếnh

Em nhớ không em? mới độ nào 

Đem cành cây chiết cạnh bờ ao, 

Cây tươi trong lúc người lơ đãng, 

Thắm thoắt ngày qua nhánh trổ đào . 

Tóc liễu xanh xanh vẫy tóc người, 

Tay em cầm nhẹ lấy tay tôi ... 

Lần đầu ân ái trao bằng mắt 

Rồi để tình thương đến trọn đời . 

Anh đã già rồi, em vẫn xuân, 

Đời anh dầu dãi bốn phong trần, 

Đòi phen trên bước đường đau khổ, 

Anh vẫn mơ về chốn ái ân. 

Anh vẫn mơ về kiếm bóng em, 

Cho lòng ấm lại ánh xuân thiên, 

Không gian bàng bạc sầu yêu cũ, 

Em khác xưa rồi, em đã quên. 

Em mời anh viết, thì anh viết, 

Viết đầy trên mảnh giấy trao em, 

Anh viết những gì anh chẳng biết, 

Hình như anh viết chuyện chiêm bao ...

Thu - Hồ Dzếnh

Suốt trời hôm ấy thê lương quá, 

Tóc liễu bờm xơm, sóng vỗ hồ, 

Mây rối trên trời, cây rối lá, 

Giường cô xuân nữ gối chăn xô ... 

Đây là tất cả một mùa thơ, 

Tất cả lều tranh, cả khói mờ, 

Cả gió may đưa, buồn lắng xuống, 

Cả lòng tôi với cả lòng cô . 

Có một nghìn cây rũ rượi buồn, 

Một nghìn sông rét, vạn hoàng hôn, 

Dăm thân thiếu nữ gầy như trúc 

Đứng chịu tang trời đổ bóng đơn. 

Thu xa bằng gió, bằng mây, 

Không gian thở nhẹ, buồn vây chìm chìm... 

Lòng không ai cấm mà im, 

Không dưng bỗng nhớ, không tìm bỗng mong. 

Nơi tôi còn ít lá lòng, 

Chiều nay rơi nốt vào trong lá rừng.

Tặng - Hồ Dzếnh

Đêm qua, ta gục đầu lên sách, 

Mộng thấy hồn đau thổn thức buồn, 

Ta chợt nhớ ra ngày viễn cách, 

Là ngày ... em sẽ xa ta luôn. 

Mai mốt, mây thu lạc cuối trời, 

Tình thu khôn chết, nhớ khôn nguôi, 

Quỳ bên chồng giấy chưa thành Sách, 

Ta sẽ kêu thầm:"Em gái ôi!..." 

Ngực nghe đau nhói buổi chia ly, 

Ta khóc đi ta chẳng nghĩa gì. 

Một thoáng hoa bay, vài giãi nắng, 

Đã tàn chầm chậm kiếp thơ đi . 

Từ xưa ta đã hẹn ta rồi 

Xuân sắc xa nhìn lưu luyến thôi . 

Mà bạn, chỉ nên là bạn mãi 

Đừng vương hoa bướm, lụy cho đời . 

Vẫn tưởng em là bạn của ta, 

Xuân về lạnh lẽo giống xuân qua 

Vui chân theo dõi đường mong ước, 

Ta giật mình hay: lệ đã nhòa . 

Em sẽ đi và ta sẽ đi, 

Mai này ta chết giữa chia ly .... 

- Mây nam nếu lạc về phương bắc 

Xin nhớ đi thơ chẳng nghĩa gì.

Sáng Quê - Hồ Dzếnh

Gió đưa mặt trời dần cao, 

Khóm tre rì rào muôn tiếng chim kêu . 

Đẫm mình trong gió hiu hiu, 

Lúa non sóng uốn thầm reo cuối trời . 

Trên đường đê bé chạy dài, 

Bóng trâu trên nước, bóng người trên cây . 

Ngoài trời mây sáng hây hây, 

Nước non tô loáng da ngày cuối thu . 

Đáy hồ mấy mắt sao lu, 

Và trên nón dạ sương mù quệt ngang. 

Chân trâu nghe nặng bước đàng, 

Gió đưa tiếng học bên làng như ngâm. 

Ông Hương qua đấy, nghĩ thầm: 

- Bằng văn Yếu lược nó cầm trong tay . 

Bên đình mấy giải khăn bay, 

Đi tươi qua ánh ban ngày lẫn trăng. 

Ổ rơm, bác xã thôi nằm, 

Chân đi guốc thấp, xỏ nhầm guốc cao . 

Mắt còn líu ríu chiêm bao: 

Với cho tao điếu thuốc lào, cu con!

Quê Hương - Hồ Dzếnh

Ngày xưa tôi sống vui êm 

Trong khu làng nhỏ kề bên sông đào . 

Chị tôi giặt lụa cầu ao, 

Trời trong, nắng ửng, má đào ghẹo duyên. 

Tôi say nước thắm mây huyền, 

Nước mơ dáng cũ, mây truyền tiếng xưa ... 

Đời lành: nắng nhạt mưa thưa, 

Sầu hôm hối sáng, buồn trưa tiếp chiều . 

Có lần tôi thấy tôi yêu 

Mắt nhung, cô bé khăn điều cuối thôn. 

Lâu rồi, tôi đã... hơi khôn, 

Biết cô hàng xóm có còn nhớ nhau ?

Phố Huyện - Hồ Dzếnh

Vài thanh lá dựng làm hè, 

Vài nhà tranh yếu vai kề sát nhau . 

Phố tôi không dáng buồn rầu, 

Khó khăn của kẻ làm màu vô duyên. 

Ba ngày một chuyến xe lên, 

Chở thư và chất người lên mui hàng. 

Nhôn nhao trẻ nít xóm làng, 

Rủ nhau ra ngắm, ra bàn tán nhau . 

Chợ thường không họp được lâu, 

Chậm thì giờ rưỡi, còn mau nữa giờ. 

Khi vàng đứng bóng im trưa, 

Tiếng khô lá rụng làm thưa phố phường.