 |
| FRIEDRICH HÖLDERLIN (1770–1843) – Thi hào Đức |
Friedrich Hölderlin, thi hào Đức, sinh tại Lauffen-Neckar ngày 30.3.1770, mất tại Tubingen ngày 7.6.1843. Ông là bạn học cũ cùng thời của Hegel và Schillerở Đại học Tubingen. Hölderlin là nhà thơ kỳ tài ở đầu thế kỷ 19, thơ ông mang nặng tư duy về triết học và được nhiều người ngưỡng mộ. Chính vì vậy,tên tuổi của ông đã gắn liền với những triết gia lớn như Kant, Plato, Hegel, Nietzsche và Heidegger.......
Xin giới thiệu vài bài thơ của ông:
Bản dịch 1:
Nửa phần cuộc sống
Friedrich Hölderlin
Lê vàng buông treo lơ lửng..
Hoa hồng hoang dại nở đầy.
Soi bóng bên mặt hồ lay.
Những con thiên nga xinh xắn.
Chạm từng nụ hôn say đắm.
Chúi đầu lặn ngụp triền miên.
Tỉnh táo trong dòng nước thiêng.
Đáng tiếc cho tôi sẽ mất!
Khi mùa đông vắng hoa tươi.
Và đâu ánh sáng mặt trời.
Và đâu bóng che cõi đất?
Những bức tường câm lặng ngắt.
Lạnh lùng trong gió chơ vơ.
Chỉ nghe khua động lá cờ.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG
Bản dịch 2:
Nửa phần cuộc sống
Friedrich Hölderlin
Lê vàng lơ lửng trên cây.
Hoa hồng hoang dại nở đầy khắp nơi.
Một vùng chen bóng hồ soi.
Thiên nga quyến rũ say mời chạm hôn.
Chúi đầu lặn ngụp từng cơn.
Cánh chao tỉnh thức mang hồn nước thiêng.
Tiếc thay! Tôi sẽ về miền.
Mùa đông u ám hoa phiền tả tơi.
Còn đâu ánh sáng mặt trời.
Còn đâu bóng tối cõi đời mênh mang.
Lặng câm những bức tường hoang.
Lạnh trong gió rít khua vang tiếng cờ.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG
Hälfte des Lebens
Friedrich Hölderlin
Mit gelben Birnen hänget
Und voll mit wilden Rosen
Das Land in den See,
Ihr holden Schwäne,
Und trunken von Küssen
Tunkt ihr das Haupt
Ins heilignüchterne Wasser.
Weh mir, wo nehm ich, wenn
Es Winter ist, die Blumen, und wo
Den Sonnenschein,
Und Schatten der Erde?
Die Mauern stehn
Sprachlos und kalt, im Winde
Klirren die Fahnen.
Tham khảo bản dịch tiếng Anh đối chiếu:
Half of Life
Friedrich Hölderlin
The land with yellow pears
And full of wild roses
Hangs into the lake
O gracious swans
And drunk with kisses
You plunge your heads
Into the holy, the sober water.
Alas, for where in winter
Shall I come by flowers and where
The sunlight and
The shade of the earth?
The walls stand
Speechless and cold, the wind
Clatters the weathervanes.
translated by David Constantine
Giới thiệu bản dịch của giáo sư Thái Kim Lan:
Nửa đời
Lơ lửng lê vàng
Tràn hoa hồng dại
Đất treo sóng soải
Trên mặt hồ chênh
Thiên nga kiều mộng
Mê mải say hôn
Chúi đầu đắm đuối
Nước thánh tỉnh lành
Ôi đau xót thay
Nơi nao cho tôi
Khi mùa đông tới,
Những đoá hoa tươi?
Và nắng của trời
Và bóng trần gian?
Những bức tường đứng
Câm lời, lạnh lẽo
Trong gió phướng cờ
Rít dài tái tê
Dịch giả:Thái Kim Lan
( Dịch giả Thái Kim Lan là Giáo sư, tiến sĩ, dạy triết học tại Đại học tổng hợp Ludwig - Maximilian, thành phố Munich, Cộng hòa Liên bang Đức)
Phụ lục tham khảo: Bản dịch tiếng Anh khác:
Half of Life
With its yellow pears
And wild roses everywhere
The shore hangs into the lake,
O gracious swans,
And drunk with kisses
You dip your heads
In the sobering holy water.
Ah, where will I find
Flowers, come winter,
And where the sunshine
And shade of the earth ?
Walls stand cold
And speechless, in the wind
The weathervanes creak.
(Chưa rõ tên tác giả)
·
2) Bài 2:
Từ khoảng chia xa
Friedrich Hölderlin
Khi chúng mình cách biệt khoảng trời xa.
Em còn anh, nhận ra từ quá khứ..
Người dự phần khổ đau chia mọi thứ.
Cả bao điều tốt đẹp lắng trong anh.
Nói sao đây? Cô bạn gái chân thành.
Nàng mong đợi khu vườn xưa gặp lại.
Sau thời gian tối tăm đầy kinh hãi.
Bên dòng sông của thế giới thiêng liêng.
Em nói về niềm hạnh phúc vô biên.
Trong ánh nhìn ngóng phương xa vời vợi.
Anh trở lại một lần vui phơi phới.
Người đàn ông luôn kín đáo, âm u..
Những giờ trôi qua sao im lặng như ru!
Tâm hồn em vượt quá xa sự thật.
Một khoảng cách cũng làm em cô lập.
Vâng! Em là của anh, em thừa nhận cùng anh.
Thật vậy thôi! Anh muốn biết chuyện mình.
Tâm trí em, về những điều đã viết.
Những lá thư gửi cho nhau tha thiết.
Cũng giống anh, em kể hết ngày qua.
Đó là xuân hay hè? Có tiếng hót sơn ca,
Cất giọng ngọt ngào với các loài chim khác,
Nghe không xa giữa những lùm xanh mát.
Khi hương cây thoang thoảng khắp quanh mình.
Ta dạo qua bụi bờ, con đường sáng lung linh.
Bãi cát mịn, cảnh đẹp hơn mình tưởng.
Càng yêu thích với loài hoa cẩm chướng.
Hoa uất kim,.đổng thảo, dạ lan hương.
Dây thường xuân khả ái phủ xanh tường.
Trải bóng tối trên lối đi ngoạn mục.
Ta thường gặp những sáng chiều hạnh phúc.
Trao chuyện lòng, nhìn say đắm, cười vui.
Trong tay em, chàng trai trẻ một thời.
Bị bỏ rơi, xa ruộng đồng, xứ sở.
Chàng bày tỏ về nỗi buồn khốn khổ.
Những địa danh xa lạ đã từng qua.
Mọi vẻ đẹp này, giữ mãi chẳng phôi pha.
Bờ hạnh phước, em vô cùng quý báu.
Quê hương nào, hoa để tình yêu dấu.
Hay ẩn hình từ điểm ngắm trên cao.
Biển bao la tự soi ánh phương nào.
Không ai biết được nội dung nàng nghĩ.
Đối với nàng thậm chí còn thi vị.
Ngày bên nhau đẹp đẽ biết bao nhiêu.
Từ khởi đầu ta thừa nhận tình yêu.
Tay siết giữ...để giờ sao tiếc nuối!
Ngày thơ mộng đã trôi đi quá vội.
Khi hoàng hôn buồn bã tiếp chơi vơi.
Anh cô đơn trong mộng đẹp cõi đời.
Người yêu ơi, anh thường hay nói vậy!
Nhưng anh không biết mình, đã là thế đấy!...
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG
Wenn aus der Ferne...
Friedrich Hölderlin
Wenn aus der Ferne, da wir geschieden sind,
Ich dir noch kennbar bin, die Vergangenheit
O du Theilhaber meiner Leiden!
Einiges Gute bezeichnen dir kann,
So sage, wie erwartet die Freundin dich?
In jenen Gärten, da nach entsezlicher
Und dunkler Zeit wir uns gefunden?
Hier an den Strömen der heiligen Urwelt.
Das muß ich sagen, einiges Gutes war
In deinen Bliken, als in den Fernen du
Dich einmal fröhlich umgesehen
Immer verschlossener Mensch, mit finstrem
Aussehn. Wie flossen Stunden dahin, wie still
War meine Seele über der Wahrheit, daß
Ich so getrennt gewesen wäre?
Ja! ich gestand es, ich war die deine.
Wahrhafftig! wie du alles Bekannte mir
In mein Gedächtniß bringen und schreiben willst,
Mit Briefen, so ergeht es mir auch
Daß ich Vergangenes alles sage.
Wars Frühling? war es Sommer? die Nachtigall
Mit süßem Liede lebte mit Vögeln, die
Nicht ferne waren im Gebüsche
Und mit Gerüchen umgaben Bäum' uns.
Die klaren Gänge, niedres Gesträuch und Sand
Auf dem wir traten, machten erfreulicher
Und lieblicher die Hyacinthe
Oder die Tulpe, Viole, Nelke.
Um Wänd und Mauern grünte der Epheu, grünt'
Ein seelig Dunkel hoher Alleeen. Offt
Des Abends, Morgens waren dort wir
Redeten manches und sahn uns froh an.
In meinen Armen lebte der Jüngling auf,
Der, noch verlassen, aus den Gefilden kam,
Die er mir wies, mit einer Schwermuth,
Aber die Nahmen der seltnen Orte
Und alles Schöne hatt' er behalten, das
An seeligen Gestaden, auch mir sehr werth
Im heimatlichen Lande blühet
Oder verborgen, aus hoher Aussicht,
Allwo das Meer auch einer beschauen kann,
Doch keiner seyn will. Nehme vorlieb, und denk
An die, die noch vergnügt ist, darum,
Weil der entzükende Tag uns anschien,
Der mit Geständniß oder der Hände Druck
Anhub, der uns vereinet. Ach! wehe mir!
Es waren schöne Tage. Aber
Traurige Dämmerung folgte nachher.
Du seiest so allein in der schönen Welt,
Behauptest du mir immer, Geliebter! das
Weist aber du nicht,...
Bản dịch tiếng Pháp để đối chiếu:
Si depuis le lointain,...
Friedrich Hölderlin
Si depuis le lointain, comme nous sommes divorcés,
Je te suis encore reconnaissable, le passé,
Ô toi partageant mes souffrances !
Peut te signifier quelque bonheur,
Alors dis-moi comment t’espère l’amie ?
Dans ces jardins, là où par un affreux
Et obscur temps nous nous rencontrâmes ?
Ici, auprès des fleuves du monde sacré de l’origine.
Je dois le dire, quelque bonheur était
Dans tes regards, lorsque dans le lointain tu
Te retournais une fois joyeusement,
Homme toujours renfermé, à l’air
Si ténébreux. Comment s’écoulaient les heures là-bas, combien tranquille
Était mon âme au-delà de cette vérité, que
J’étais devenue tellement séparée ?
Oui ! je l’avoue, j’étais tienne.
Vraiment ! comme tu voulais, le connu de tous,
En ma mémoire me le rapporter et écrire
Par des lettres, ainsi me fut aussi adressé
Que je dise tout du passé.
Était-ce le printemps ? était-ce l’été ? le rossignol
Avec de suaves mélodies vivait avec les oiseaux qui
N’étaient pas loin dans le bocage,
Et nous ceignaient d’odeurs les arbres.
Les clairs sentiers, les courts buissons et le sable
Que nous foulions rendaient plus réjouissants
Et aimables les jacinthes
Ou les tulipes, violettes, œillets.
Sur les parois et les murs verdissait le lierre, verdissait
Une bienheureuse obscurité dans les hautes allées. Souvent
Soir et matin étions-nous là-bas
À échanger maintes choses et nous voir avec joie.
Dans mes bras revivait l’adolescent,
Lui, encore délaissé, venu de régions
Qu’il me montrait avec quelque mélancolie,
Mais les noms de ces lieux extraordinaires
Et de toutes ces beautés les avait-il retenus, ce qui
Sur les rives bienheureuses, pour moi aussi très précieux,
Au pays chez nous était en fleurs,
Ou bien dérobé, depuis une vue plus élevée,
Où quelqu’un peut aussi de partout contempler la mer,
Mais nul ne veut être. Contente-toi, et pense
À elle, elle qui est encore amusée, pourquoi,
Parce que le jour ravissant nous apparaissait,
Qui avec des aveux ou des serrements de mains
Débutait, qui nous réunissait. Ah ! hélas pour moi !
Ce furent de beaux jours. Mais
Un morne crépuscule suivit plus tard.
Tu étais si seul dans ce monde si beau,
M’affirmes-tu toujours, bien-aimé ! ce
Que pourtant tu ne sais pas,
(Chưa rõ tên dịch giả)
Giới thiệu bản dịch thơ khác của Phạm Công Thiện:
Từ cõi xa xôi
Friedrich Hölderlin
Khi từ cõi xa đôi ta chia cắt
Em còn anh nhận ra trong khoảnh khắc
Dĩ vãng, hỡi người san sẻ cơn đau!
Còn gợi cho anh thoảng chốc ngọt ngào,
Thì nói đi, nàng đợi anh thế nào?
Sau những tháng ngày rùng rợn tối đen
Gặp lại nhau vườn xưa nơi hò hẹn?
Xin ven sông cõi uyên linh nguyên thuỷ.
Em phải nhận, có chút gì tuyệt nhỉ
Trong thoáng nhìn anh ngó vọng phương xa
Mắt đảo quanh một lần vui sướng lạ,
Anh, kẻ ít nói, người thường lộ vẻ
Âm u buồn. Phút giây trôi quá lẹ?
Sao hồn em còn lặng lẽ tin rằng
Có thực em đã cách xa anh hẳn?
Vâng, xin nhận rằng em vẫn của anh.
Thực vậy! như anh muốn giữ trung thành
Trong trí nhớ em những gì anh viết,
Những tờ thư kể bao điều anh biết,
Giống anh, em kể hết chuyện qua đi.
Xuân đã rồi? Hè nhỉ? Chim hoạ mi
Hót ngọt lịm sống chung bầy chim khác,
Bụi rậm gần, mùi hương cây ngào ngạt
Phảng phất chung quanh đôi ta bàng bạc.
Những đường nắng, bụi bờ và bãi cát,
Ta giẫm chân, làm cho thêm lạ thường
Hay uất hương, đổng thảo, bông cẩm chướng.
Trên tường luỹ lá trường xuân xanh, xanh
Huyền phúc đẹp đường cao thường gặp anh,
Sớm tối chiều đôi chúng mình kể lễ,
Ngó nhìn nhau ôi sao quá đê mê.
Trong vòng tay em, chàng trai sống dậy,
Kẻ bị bỏ rơi đến từ đồng rẫy,
Nơi chàng trỏ cho em, lòng nặng sầu,
Song những địa danh nơi chốn khó vào,
Chàng giữ nhớ tất cả miền diễm tượng
Những hải tần diễm tuyệt, chốn em thương,
Trổ bông rộ sắc nơi chốn quê hương
Hoặc chỗ kín, từ trên cao mũi đá,
Nơi mình được nhìn biển cả bao la,
Song chẳng ai muốn thế. Xin thứ thương
Và nhớ tưởng nàng, kẻ còn sung sướng,
Vì ngày huyễn hoặc rạng chiếu em anh,
Bắt đầu thố lộ hoặc tay siết mạnh,
Em với anh làm một. Ôi! Chao ôi!
Những ngày thơ mộng đã đi qua rồi.
Rồi sau đó là hoàng hôn đen tối.
Anh quá cô đơn cõi đời diễm ảo,
Anh thường ứng nói thế, anh yêu dấu!
Mà có điều chi anh không biết, dẫu...
Dịch giả PHẠM CÔNG THIỆN
Phụ lục bản tiếng Anh để tham khảo:
Severed and at a distance now....
Friedrich Hölderlin
Severed and at a distance now and in
The past if I were able still to show you
Something good and you with a sorrow
Equalling mine should you still know my face
Then say how might she expect to find you now,
Your friend: in the gardens where we met again
After the terror and the dark or
Here by the rivers of the unspoilt world?
I will say this: there was some good in your eyes
When in the distances you looked about you
Cheerfully for once who were a man
Always closed in his looks and with a dark
Aspect. The hours flowed away. How quiet
I was at heart thinking of the truth which is
How separate I would have been, but
Yes I was yours then and I told you so
Without a doubt and now you will bring and write
All the familiar things back into mind
With letters and it happens to me
The same and I will say all of the past.
Was it spring or summer? The nightingale's
Sweet singing lived with the other birds that were
Not far away among the bushes
And trees were surrounding us with their scents.
On clear pathways, walking among low shrubs
On sand, we thought more beautiful than anywhere
And more delightful the hyacinths,
The tulips, violets and carnations.
Ivy on the walls, and a lovely green
Darkness under the high walks. In the mornings
And the evenings we were there and
Talked, and looked at one another, smiling.
In my arms the boy revived who had been still
Deserted then and came out of the fields
And showed me them, with sadness, but the
Names of those rare places he never lost
And everything beautiful that flowers there
On blessed seaboards in the homeland that I
Love equally, or hidden away
And only to be seen from high above
And where the sea itself can be looked upon
But nobody will. Let be. And think of her
Who has some happiness still because
Once we were standing in the light of days
Beginning with loving declarations or
Our taking hands, to hold us. Such pity now.
That was our beautiful daytime but
Sorrowful twilight followed after it.
You were so alone in the beautiful world,
Beloved, how often you told me! But you
Cannot know you were...
translated by David Constantine
0 nhận xét:
Đăng nhận xét