V. Giao Châu trong thời Bắc thuộc (43 - 544)
1. Chính sách nhà Đông Hán
2. Lý Tiến, Lý Cầm làm quan nhà Hán
3. Họ Sĩ tự chủ
4. Bà Triệu Ẩu đánh Ngô
5. Ngô Tấn tranh nhau Giao Châu
6. Chính sách nhà Tấn
7. Họ Đỗ ba đời làm thứ sử
8. Giao châu loạn
1. Chính sách nhà Đông Hán
Trải Minh, Chương đến Hiếu, An ,
Tuần lương đã ít, tham tàn thiếu đậu
Mới từ Thuận đế về sau,
Đặt quan thứ sử thuộc vào chức phương .
Kìa như Phàn Diễn, Giả Xương,
Chu Ngu, Lưu Tảo dung thường kể chị
Trương Kiều thành tín phủ tuy ,
Chúc Lương uy đức, man di cũng gận
Hạ Phương ân trạch ngấm nhuần,
Một châu tiết việt hai lần thừa tuyện
2. Lý Tiến, Lý Cầm làm quan nhà Hán
Tuần lương lại có Mạnh Kiên,
Khúc ca Giả phủ vang miền trung chậu
Ba năm thăng trạc về chầu,
Thổ quan Lý Tiến mới đầu Nam nhận
Sở kêu:" Ai chẳng vương thần,
Sĩ đồ chi để xa gần khác nhảu"
Tình từ động đến thần lưu,
Chiếu cho cống sĩ bổ châu huyện ngoại
Lý Cầm chầu chực điện đài,
Nhân khi Nguyên đán kêu lời xa xội
Rằng:" Sao phủ tái hẹp hỏi
Gió mưa để một cõi ngoài Viêm phương " .
Tấm thành cũng thấu quân vương,
Trung châu lại mới bổ sang hai ngượi
Nước Nam mấy kẻ nhân tài,
Mới cùng người Hán chen vai từ rạy
3. Họ Sĩ tự chủ
Lửa lò Viêm Hán gần bay,
Thế chia chân vạc, nào hay cơ trợi
Tranh nhau ba nước ba nơi,
Cầm quyền sinh sát mặc người phong cượng
Nho lưu lại có Sĩ vương,
Khơi nguồn Thù Tứ , mở đường lễ vặn
Phong tiêu rất mực thú thần,
Sánh vai Đậu Mục, chen chân Triệu Đạ
Sĩ Huy nối giữ tước nhà,
Dứt đường thông hiếu, gây ra cừu thụ
Cửa hiên phút bỗng hệ tù,
Tiết mao lại thuộc về Ngô từ rậy
4. Bà Triệu Ẩu đánh Ngô
Binh qua trải bấy nhiêu ngày,
Mới sai Lục Dận sang thay phiên thận
Anh hùng chán mặt phong trần,
Nữ nhi lại cũng có lần cung đạo
Cửu chân có ả Triệu kiều,
Vú dài ba thước tài cao muôn ngượi
Gặp cơn thảo muội cơ trời,
Đem thân bồ liễu theo loài bồng tạng
Đầu voi phất ngọn cờ vàng,
Sơn thôn mấy cõi chiến trường xông phạ
Chông gai một cuộc quan hà ,
Dù khi chiến tử còn là hiển lịnh
5. Ngô Tấn tranh nhau Giao Châu
Từ giờ Ngô lại tung hoành,
Đặt làm Giao, Quảng hai thành mới phận
Tôn Tư rồi lại Đặng Tuân,
Lữ Hưng, Dương Tắc mấy lần đổi thạy
Đổng Nguyên, Lưu Tuấn đua tay,
Kẻ Ngô, người Tấn những ngày phân trạnh
Đào Hoàng nối dựng sứ tinh,
Tân xương, Cửu đức, Vũ bình lại chịa
Mười năm chuyên mặt phiên ly,
Uy gia bốn cõi, ân thuỳ một chậu
Khi đi, dân đã nguyện lưu ,
Khi già, thương khóc khác nào từ thận
6. Chính sách nhà Tấn
Ngô công nối dấu phương trần ,
Hai mươi năm lẻ nhân tuần cũng yện
Dân tình cảm kết đã bền,
Tước nhà Cố Bật lại truyền Cố Thạm
Dân tình khi đã chẳng kham,
Dẫu là Cố Thọ muốn làm ai nghẹ
Quận phù lại thuộc Đào Uy,
Rồi ra Đào Thục, Đào Tuy kế truyện
Bốn đời tiết việt cầm quyền,
Phiên bình muôn dặm, trung hiền một mộn
Tham tàn những lũ Vương Ôn,
Binh qua nối gót, nước non nhuộm trận
Tấn sai đô đốc tướng quân,
Sĩ Hành là kẻ danh thần chức cạo
Dẹp yên rồi lại về trào,
Uy danh nào kém họ Đào thuở xựa
Nguyễn Phu tài trí có thừa,
Phá năm mươi luỹ tảo trừ giặc Mạn
7. Họ Đỗ ba đời làm thứ sử
Châu diên lại có thổ quan,
Đỗ công tên Viện dẹp đoàn Cửu chận
Tướng môn nối chức phiên thần,
Con là Tuệ Độ thêm phần uy dạnh
Bổng riêng tán cấp cùng manh,
Cơm rau áo vải như hình kẻ quệ
Dâm từ cấm thói ngu mê,
Dựng nhà học hiệu giảng bề minh luận
Ân uy ra khắp xa gần,
Cửa thành đêm mở, gió xuân một trợi
Hoàng Văn phủ ngữ cũng tài,
Một nhà kế tập ba đời tuần lượng
8. Giao châu loạn
Đến triều Lưu Tống hưng vương,
Hoà Chi, Nguyên Cán sai sang hội động
Đuổi Dương Mai, giết Phù Long,
Khải ca một khúc tấu công về trạo
Gió thu cuốn bức chinh bào,
Y thường một gánh, qui thiều nhẹ khộng
Từ khi vắng kẻ chiết xung,
Tràng Nhân, Lưu Mục tranh hùng mấy phẹn
Pháp Thừa cũng chức tuần tuyên,
Những chăm việc sách để quyền lại tỵ
Dưới màn có Phục đăng Chi,
Cướp quyền châu mục, lộng uy triều định
Tề suy, Nguyên Khải tung hoành,
Hùng phiên chiếm giữ cô thành một phượng
Bắc triều đã thuộc về Lương,
Lại sai Lý Thốc chiêu hàng nẻo xạ
Giao châu một giải sơn hà,
Ái Châu lại mới đặt ra từ rạy
0 nhận xét:
Đăng nhận xét