Thục đạo nan - Lý Bạch

蜀 道 難 

噫 吁 戲 

危 乎 高 哉 

蜀 道 之 難 難 於 上 青 天 

蠶 叢 及 魚 鳧 

開 國 何 茫 然 

爾 來 四 萬 八 千 歲 

始 與 秦 塞 通 人 煙 

西 當 太 白 有 鳥 道 

可 以 橫 絕 峨 眉 巔 

地 崩 山 摧 壯 士 死 

然 後 天 梯 石 棧 方 鉤 連 

上 有 六 龍 回 日 之 高 標 

下 有 衝 波 逆 折 之 迴 川 

黃 鶴 之 飛 尚 不 得 

猿 猱 欲 度 愁 攀 援 

青 泥 何 盤 盤 

百 步 九 折 縈 巖 巒 

捫 參 歷 井 仰 脅 息 

以 手 撫 膺 坐 長 歎 

問 君 西 遊 何 時 還 

畏 途 巉 巖 不 可 攀 

但 見 悲 鳥 號 古 木 

雄 飛 雌 從 繞 林 間 

又 聞 子 規 啼 

夜 月 愁 空 山 

蜀 道 之 難 難 於 上 青 天 

使 人 聽 此 凋 朱 顏 

連 峰 去 天 不 盈 尺 

枯 松 倒 掛 倚 絕 壁 

飛 湍 瀑 流 爭 喧 豗 

砯 崖 轉 石 萬 壑 雷 

其 險 也 如 此 

嗟 爾 遠 道 之 人 

胡 為 乎 來 哉 

劍 閣 崢 嶸 而 崔 嵬 

一 夫 當 關 

萬 夫 莫 開 

所 守 或 匪 親 

化 為 狼 與 豺 

朝 避 猛 虎 

夕 避 長 蛇 

磨 牙 吮 血 

殺 人 如 麻 

錦 城 雖 云 樂 

不 如 早 還 家 

蜀 道 之 難 難 於 上 青 天 

側 身 西 望 常 咨 嗟 

李 白

THỤC ĐẠO NAN

Y hu hi

Nguy hồ cao tai

Thục đạo chi nan, nan ư thướng thanh thiên

Tàm tùng cập Ngư phù

Khai quốc hà mang nhiên

Nhĩ lai tứ vạn bát thiên tuế

Bất dữ Tần tái thông nhân yên

Tây đương Thái bạch hữu điểu đạo

Khả dĩ hoành tuyệt Nga Mi điên

Địa băng sơn tồi tráng sĩ tử

Nhiên hậu thiên thê thạch sạn phương câu liên

Thượng hữu lục long hồi nhật chi cao tiêu

Hạ hữu xung ba nghịch chiết chi hồi xuyên

Hoàng hạc chi phi thượng bất đắc quá

Viên nhứu dục độ sầu phan viên

Thanh nê hà bàn bàn

Bách bộ cửu chiết oanh nham loan

Môn Sâm lịch Tỉnh ngưỡng hiếp tức

Dĩ thủ phủ ưng tọa trường than

Vấn quân tây du hà thời hoàn

Úy đồ sàm nham bất khả phan

Đản kiến bi điểu hào cổ mộc

Hùng phi tòng thư nhiễu lâm gian

Hữu văn tử qui đề dạ nguyệt

Sầu Không san

Thục đạo chi nan nan ư thướng thanh thiên

Sử nhân thính thử điêu chu nhan

Liên phong khứ thiên bất doanh xích

Khô tùng đảo quái ỷ tuyệt bích

Phi suyền bộc lưu tranh huyên hôi

Phanh nhai chuyển thạch vạn hác lôi

Kỳ hiểm dã nhược thử

Ta nhĩ viễn đạo chi nhân

Hồ vi hồ lai tai

Kiếm các tranh vanh nhi thôi ngôi

Nhất phu đang quan

Vạn phu mạc khai

Sở thủ hoặc phi thân

Hóa vi lang dữ sài

Triều tị mãnh hổ

Tịch tị trường xà

Ma nha doãn huyết

Sát nhân như ma

Cẩm thành tuy vân lạc

Bất như tảo hoàn gia

Thục đạo chi nan nan ư hướng thanh thiên

Trắc thân tây vọng trường tư ta

Lý Bạch

Chú thích :

Thục: nay là tỉnh Tứ Xuyên 

Y hu hy: người Thục mỗi khi sửng sốt, kinh hãi thường thốt ra ba tiếng này 

Tàm Tòng, Ngư Phù: tên hai vua đầu tiên mở mang nước Thục 

Tần: nay là tỉnh Thiểm Tây 

Thái Bạch: tên núi, ở huyện Mi, tỉnh Thiểm Tây 

Điểu đạo: đường chim len lách bay qua được 

Nga Mi: tên núi, ở huyện Nga Mi, tỉnh Tứ Xuyên 

Thanh Nê: tên núi ở Hưng Châu, trên đường đi từ Tần vào Thục 

Sâm Tỉnh: sao Sâm thuộc phân dã đất Thục, sao Tỉnh thuộc phân dã đất Tần 

Hiếp tức: nín thở 

Tử quy: còn có tên là đổ quyên hay đổ vũ 

Kiếm Các: tên nơi hiểm trở ở quận Tử Đồng, tỉnh Tứ Xuyên 

Cẩm Thành: thành Cẩm quan, ở phía nam Thành Đô, tỉnh Tứ Xuyên

Dịch nghĩa : 

1. Ôi 

2. Nguy hiểm thay! Cao thay! 

3. Đường đi Thục khó, khó hơn lên trời xanh 

4. Vua Tàm Tùng và Ngư Phù 

5. Mở quốc sao mà xa xôi biết bao 

6. Từ đó đến nay đã được bốn vạn tám ngàn năm 

7. Mới cùng miền biên tái xứ Tần thông nhà cửa 

8. Phía tây là ngay núi Thái Bạch đường chỉ có chim qua được 

9. Cứ tiếp tục là có thể vắt ngang đến tận đỉnh Nga Mi 

10. Đất lở núi sập chết kẻ tráng sĩ (khai phá) 

11. Sau đó rồi thang trời sạn đạo mới nối liền với nhau 

12. Phía trên là tuyệt đỉnh có sáu con rồng lượn quanh mặt trời 

13. Phía dưới có sông ngoằn ngoèo và ba đào xung phá 

14. Chim hoàng hạc còn muốn bay không qua được 

15. Vượn khỉ muốn qua còn sầu phải trèo vịn 

16. Rặng Thanh Nê uốn khúc 

17. Cứ trăm bước là uốn chín lần quặt vòng quanh núi non hiểm trở 

18. (Tưởng chừng như) sờ được sao Sâm, đụng được sao Tỉnh, ngẩng trông ngạt hơi thở 

19. Đưa tay ôm ngực thở than liên hồi 

20. Hỏi bạn đi chơi phía tây chừng nào về 

21. Sợ đường đi cheo leo nguy hiểm không trèo được 

22. Chỉ nghe tiếng chim kêu bi thương trong đám cổ thụ 

23. Con trống bay, con mái theo, lượn trong rừng 

24. Lại nghe có tiếng đổ quyên kêu 

25. Trong đêm trăng sầu núi cô quạnh 

26. Đường đi Thục khó, khó hơn lên trời xanh 

27. Khiến cho ai nghe tới đều mặt mày tươi tắn liền phải khổầu 

28. Mấy dãy núi san sát nhau, cách trời không đầy thước 

29. Cây tùng khô treo ngược dính vào vách đá cao ngất 

30. Nước lùa, thác chảy đua nhau ồn ào 

31. Đập vào sườn núi, chuyển động đá, muôn khe ầm ầm 

32. Đường đi hiểm trở là như thế 

33. Thương thay, người đi đường xa 

34. Tại sao đến nơi đây 

35. Miền Kiếm Các cheo leo chót ngót 

36. Một người giữ quan ải 

37. Muôn người không mở được 

38. Những người giữ ải hoặc không phải người thân 

39. Thì hóa ra có thể sài lang 

40. Sáng tránh mãnh hổ 

41. Đêm tránh rắn độc 

42. Mài nanh hút máu 

43. Giết người như ma (cây gai) 

44. Thành Cẩm Quan tuy có thú vui 

45. Chi bằng sớm sớm về nhà 

46. Đường đi Thục khó, khó hơn lên trời xanh 

47. Quay mình nhìn sang phía tây, cứ than thở hoài

Dịch thơ : Trần Trọng San

Ôi chao ôi! Nguy hề, cao thay!

Đường Thục khó khó hơn lên trời xanh

Tàm Tòng và Ngư Phủ

Mở nước bao xa xôi

Đến nay bốn vạn tám ngàn năm

Mới cùng ải Tần liền khói người

Phía tây Thái Bạch có đường chim

Vắt ngang đến tận đỉnh Nga Mi

Đất long núi lở tráng sĩ chết

Rồi sau thang trời lối đá mới nối liền

Trên có đỉnh cao sáu rồng lượn quanh vầng nhật

Dưới có dòng sâu rẻ ngược sóng cả đua chen

Hạc vàng bay qua còn chẳng được

Vượn khỉ toan vượt buồn với vin

Rặng Thanh Nê quanh co

Trăm bước chín vòng núi nhấp nhô

Ngẩng trông Sâm Tỉnh không dám thở

Lấy tay vỗ bụng ngồi thở dài

Hỏi bạn sang tây bao giờ trở lại

Đường hiểm núi cao khó lắm thay

Chỉ thấy chim buồn gào cổ thụ

Trống bay theo mái lượn rừng cây

Lại nghe tiếng cuốc kêu trăng tối

Buồn tênh núi vắng người

Đường Thục khó khó hơn lên trời xanh

Khiến người nghe nói héo mặt son

Núi liền cách trời chẳng đầy thước

Thông khô vắt vẻo vách cao ngất

Thác đổ dồn mau tiếng rộn ràng

Vỗ bờ tung đá muôn khe vang

Hiểm nghèo là như vậy

Đường xa thương cho ai

Vì sao lại đến đây

Kiếm Các cheo leo cao ngất mây

Một người giữ cửa quan

Muôn người khôn mở ải

Chẳng phải là người thân

Biến thành ra sài lang

Sớm lánh hổ dữ

Tối tránh rắn dài

Mài nanh hút máu

Giết người như gai

Cẩm thành tuy vui thú

Đâu bằng sớm về nhà

Đường Thục khó khó hơn lên trời xanh

Nghiêng trông sang tây mãi thở than

Witter Bynner :

Oh, but it is high and very dangerous! 

Such travelling is harder than scaling the blue skỵ 

...Until two rulers of this region 

Pushed their way through in the misty ages, 

Forty-eight thousand years had passed 

With nobody arriving across the Qin border. 

And the Great White Mountain, westward, still has only a bird's path 

Up to the summit of Emei Peak -- 

Which was broken once by an earthquake and there were brave men lost, 

Just finishing the stone rungs of their lađer toward heaven. 

...High, as on a tall flag, six dragons drive the sun, 

While the river, far below, lashes its twisted coursẹ 

Such height would be hard going for even a yellow crane, 

So pity the poor monkeys who have only paws to usẹ 

The Mountain of Green Clay is formed of many circles- 

Each hundred steps, we have to turn nine turns among its mound -- 

Panting, we brush Orion and pass the Well Star, 

Then, holding our chests with our hands and sinking to the ground with a groan, 

We wonder if this westward trail will never have an end. 

The formidable path ahead grows darker, darker still, 

With nothing heard but the call of birds hemmed in by the ancient forest, 

Male birds smoothly wheeling, following the females; 

And there come to us the melancholy voices of the cuckoos 

Out on the empty mountain, under the lonely moon.... 

Such travelling is harder than scaling the blue skỵ 

Even to hear of it turns the cheek pale, 

With the highest crag barely a foot below heaven. 

Dry pines hang, head down, from the face of the cliffs, 

And a thousand plunging cataracts outroar one another 

And send through ten thousand valleys a thunder of spinning stones. 

With all this danger upon danger, 

Why do people come here who live at a safe distancẻ 

...Though Dagger-Tower Pass be firm and grim, 

And while one man guards it 

Ten thousand cannot force it, 

What if he be not loyal, 

But a wolf toward his fellows? 

...There are ravenous tigers to fear in the day 

And venomous reptiles in the night 

With their teeth and their fangs ready 

To cut people down like hemp. 

Though the City of Silk be delectable, I would rather turn home quicklỵ 

Such travelling is harder than scaling the blue skỵ... 

But I still face westward with a dreary moan.