XIX. Nhà Nguyễn Tây Sơn (1787 - 1802)
1. Quân Tây sơn ra Bắc lần thứ hai
2. Lê Chiêu Thống chạy dài
3. Nguyễn Huệ đặt chức Giám quốc ở Bắc hà
4. Quân nhà Thanh sang nước ta
5. Triều đình thời Lê mạt
6. Quang Trung đại phá quân Thanh
7. Cuộc lưu vong của Lê Chiêu thống
8. Tổng kết
1. Quân Tây sơn ra Bắc lần thứ hai
Bốn phương lại động khói lang,
Nguỵ Tây riêng mặt bá vương một trời,
Nhạc, Qui Nhơn; Lữ, Đồng nai;
Quảng Nam, Nguyễn Huệ; trong ngoài chia nhạu
Nhân cơ lại dấy qua mâu,
Văn Nhâm vâng lệnh quân phù kéo rạ
Qua Nghệ an, đến Thanh hoa,
Thổ sơn giáp trận Trinh hà áp bịnh
Giặc ra đến đất Ninh bình,
Chỉnh đem hai vạn tinh binh quyết liệu
Một đêm thuyền trái buồm xiêu,
Vì con sơ suất, đền điều thua cộng
2. Lê Chiêu Thống chạy dài
Văn Nhậm kéo đến Thăng long,
Lê Hoàng thảng thốt qua sông Nhị hạ
Bắc ninh cũng đất dân nhạ
Bạc thay Cảnh Thước sao mà bất nhân!
Nỡ nào quên nghĩa cố quân
Đóng thành không rước, sai quân cướp đượng
Ngự bào cũng nhuộm mầu sương,
Nguyệt giang, Mục thị nhiều đường gian nguỵ
Tây binh thừa thế cùng truy,
Cha con Nguyễn Chỉnh một kỳ trận vọng
Bắt phu canh giữ bên sông,
Kìa Dương Đình Tuấn cũng mong phù trị
Chước đâu phản gián mới kỳ,
Để cho xa giá chạy về Chí lịnh
Vội vàng chưa định hành dinh,
Mà Đinh Tích Nhưỡng nỡ tình đuổi theo!
Giải vây lại có thổ hào,
Lũ Hoàng Xuân Tú cũng đều cần vương,
Thừa dư vừa đến Thuỷ đường,
Kẻ về tấu tiệp, người sang đầu thạnh
Bỗng đâu thuyền bạt vào Thanh,
Nước non man mác, quân tình ngẩn ngợ
3. Nguyễn Huệ đặt chức Giám quốc ở Bắc hà
Văn Nhâm tự ấy lại giờ,
Vỗ về sĩ tốt, đợi chờ chúa cộng
Huệ sao tàn nhẫn cam lòng,
Một gươm nỡ quyết chẳng dong tướng thận
Mới đòi hào mục xa gần,
Xem nhân tình có mười phần thuận khổng
Nguyễn Huy Trạc cũng hào hùng,
Một thang tiết nghĩa quyết lòng quyên sịnh
Biết thiên hạ chẳng thuận tình,
Lập người giám quốc đem binh lại vệ
4. Quân nhà Thanh sang nước ta
Lê Hoàng truân kiển nhiều bề,
Mẹ con cách trở biết về nơi đẩu
Thái từ lạc tới Long châu,
Thổ quan dò hỏi tình đầu thuỷ chụng
Cứ lời đạt đến Quảng đông,
Gặp Tôn Sĩ Nghị cũng lòng mục lân,
Một phong biểu tấu chín lần,
Càn long có ý ân cần vì Lệ
Đền rồng ban ấn tử nê,
Đem quân bốn tỉnh trao về một tạy
Nam quan thẳng lối đường may,
Tắt qua trấn Lạng, sang ngay sông Cậu
Tập công phá trại Nội hầu,
Theo đường Kinh bắc, tới đầu Nhị giạng
Rượu trâu đâu đã sẵn sàng,
Vua Lê mừng thấy đón đàng khao bịnh
Tôn công quân lệnh túc thanh,
Tơ hào chẳng phạm, tấm thành cũng phu
Qua sông mới bắc cầu phù,
Tây luông quân đóng, Đông đô ngự vạo
Quốc vương sẵn ấn tay trao,
Truy tuỳ thưởng kẻ công lao nhọc nhặn
5. Triều đình thời Lê mạt
Bao nhiêu hào kiệt xa gần,
Đua nhau đều đến cửa quân đầu thầm
Xưa sao vắng vẻ hơi tăm!
Rầy sao hiệp lực đồng tâm lắm người!
Viêm lương mới tỏ thói đợi
Dạ trong đã chán, mặt ngoài cũng khịnh
Song mà ỷ thế nhà Thạnh
Thờ ơ với kẻ nước mình mặc ai!
Cơ mưu những chắc lưng ngượi
Để cho đất nước trong ngoài mất trông!
6. Quang Trung đại phá quân Thanh
Quân Thanh đã được Thăng long,
Một hai rằng thế là xong việc mịnh
Dùng dằng chẳng chịu tiến binh,
Nhác đường phòng thủ, mống tình đãi hoạng
Nguỵ Tây nghe biết sơ phòng,
Giả điều tạ tội, quyết đường cất quận
Dặm tràng nào có ai ngăn,
Thừa hư tiến bức đến gần Thăng lọng
Trực khu đến luỹ Nam đồng,
Quan Thanh dẫu mấy anh hùng mà đảng
Vua Lê khi ấy vội vàng,
Cùng Tôn Sĩ Nghị sang đàng Bắc kịnh
Qua sông lại sợ truy binh,
Phù kiều chém dứt, quân mình thác oạn
7. Cuộc lưu vong của Lê Chiêu thống
Ngẩn ngơ đến ải Lạng sơn,
Theo sau còn có quân quan mấy ngượi
Cầm tay Sĩ Nghị than giài,
Vì mình kiển bộ nên người luống công,
Nhẽ đâu lại giám bận lòng,
Xin về đất cũ để mong tái độ
Tôn công cũng có tiên trù,
Đã dâng một biểu xin cầu viện bịnh
Quế lâm còn tạm trú mình,
Bỗng đâu nghe chiếu nhà Thanh triệu vệ
Phụng sai có sứ hộ tuỳ,
Sự đâu lại gặp những bề trở nạn
Sứ thần là Phúc Khang An,
Đã e xa cách, tại toan dối lựa
Dần dà ngày tháng thoi đưa,
Lê hoàng luống những đợi chờ Yên kịnh
Tấc gang khôn tỏ sự tình,
Dẽ xem xon Tạo giúp mình hay khổng
Từ khi tam phẩm gia phong,
Mới hay Thanh đế cam lòng thế thôi!
Lỡ làng đến bước xa xôi,
Nhưng trong đạo chúa nghĩa tôi chẳng dợi
Lê Hân, Lê Quýnh mấy người,
Như Tòng, Ích Hiểu cũng lời thệ minh,
Tòng vong đều kẻ trung trinh,
Mã đồng khen cũng có tình tôn quận
Vua Lê phút lánh cõi trần,
Non sông cách diễn mấy lần xa xa,
Bình Tây nhờ Thánh triều ta,
Kẻ gần an chốn, người xa tìm về,
Sang Thanh mấy kẻ theo Lê,
Còn ai cũng động lòng quê ngậm ngụi
Vận Lê đến thế là thôi,
Ba trăm sáu chục năm rồi còn chỉ
8. Tổng kết
Mới hay có thịnh, có suy,
Hang sâu, núi cả có khi đổi dợi
Trước sau tính lại trăm đời,
Có trời, có đất, có người chủ trượng
Khai tiên là họ Hồng Bàng,
Thuỵ thay, Triệu đổi thường thường suy di,
Rồi ra hợp hợp chia chia,
Trải Đinh, Lê, Lý, Trần, Lê mấy đời,
Thiếu chi chuyện vãn đầy vơi!
Hiếm điều đắc thất, hiếm người thị phi!
Lại còn nhiều việc tín nghi,
Sự muôn năm cũ chép ghi rành rạnh
Bút son vâng mệnh đan đình,
Gác lê lần giở sử xanh muôn đợi
Chuyện xưa theo sách diễn lời,
Phải chăng xin đã gương Trời rạng
0 nhận xét:
Đăng nhận xét