Lão tướng hành - Vương Duy

老 將 行 

少 年 十 五 二 十 時 

步 行 奪 得 胡 馬 騎 

射 殺 山 中 白 額 虎 

肯 數 鄴 下 黃 鬚 兒 

一 身 轉 戰 三 千 里 

一 劍 曾 當 百 萬 師 

漢 兵 奮 迅 如 霹 靂 

虜 騎 崩 騰 畏 蒺 藜 

衛 青 不 敗 由 天 幸 

李 廣 無 功 緣 數 奇 

自 從 棄 置 便 衰 朽 

世 事 蹉 跎 成 白 首 

昔 時 飛 箭 無 全 目 

今 日 垂 楊 生 左 肘 

路 旁 時 賣 故 侯 瓜 

門 前 學 種 先 生 柳 

蒼 茫 古 木 連 窮 巷 

寥 落 寒 山 對 虛 牖 

誓 令 疏 勒 出 飛 泉 

不 似 潁 川 空 使 酒 

賀 蘭 山 下 陣 如 雲 

羽 檄 交 馳 日 夕 聞 

節 使 三 河 募 年 少 

詔 書 五 道 出 將 軍 

試 拂 鐵 衣 如 雪 色 

聊 持 寶 劍 動 星 文 

願 得 燕 弓 射 大 將 

恥 令 越 甲 鳴 吾 君 

莫 嫌 舊 日 雲 中 守 

猶 堪 一 戰 取 功 勳

王 維

LÃO TƯỚNG HÀNH

Thiếu niên thập ngũ nhị thập thời 

Bộ hành đoạn đắc hồ mã kỵ 

Xạ sát sơn trung bạch ngạch hổ 

Khẳng số nghiệp hạ hoàng tu nhi 

Nhất thân chuyển chiến tam thiên lý 

Nhất kiếm tầng đương bách vạn sư 

Hán binh phấn tấn như tích lịch 

Lỗ kỵ băng đằng uý tật lê 

Vệ thanh bất bại do thiên hạnh 

Lý quảng vô công duyên số kỳ

Tự tùng khí trí tiện suy hủ 

Thế sự tha đà thành bạch thủ 

Tích thời phi tiễn vô toàn mục 

Kim nhật thuỳ dương sanh tả trửu 

Lộ bàng thời mại cố hầu qua 

Môn tiền học chủng tiên sanh liễu 

Thương mang cổ mộc liên cùng hạng 

Liêu lạc hàn sơn đối hư dũ 

Thệ lệnh sơ lặc xuất phi tuyền 

Bất tự dĩnh xuyên không sứ tửu 

Hạ lan sơn hạ trận như vân 

Vũ hịch giao khu nhật tịch văn 

Tiết sứ tam hà mộ niên thiếu 

Chiếu thư ngũ đạo xuất tướng quân 

Thí phất thiết y như tuyết sắc 

Liêu trì bảo kiếm động tinh văn 

Nguyện đắc yên cung xạ đại tướng 

Sỉ lệnh việt giáp minh ngô quân 

Mạc hiềm cựu nhật vân trung thủ 

Do kham nhất chiến thủ công huân

Vương Duy

Chú thích : 

1/ Hồ, tên bộ tộc ở phía tây bắc nước Tàu, thường quấy nhiễu biên cảnh. 

2/ Nghiệp Hạ, tên đất, nay ở phía tây nam huyện Lâm Chương tỉnh Hà Nam. 

3/ Hoàng tu nhi: dẫn tích Tào Chương là danh tướng nước Ngụy thời Tam Quốc có râu vàng; cha là Tào Tháo (thừa tướng nước Nguỵ) gọi Chương là “hoàng tu nhi” (thằng bé râu vàng). 

4/ Vệ Thanh, là danh tướng đời Hán, bảy lần xuất quân đánh Hung Nô, chém rơi năm vạn thủ cấp giặc, chưa từng nếm mùi chiến bại. 

6/ Lý Quảng, cũng là danh tướng đời Hán. Khi theo Vệ Thanh đánh Hung Nô, các tướng có công đều được phong hầu, duy có ông bị thua trong lần đó, nên chẳng được gì cả. 

7/ Cố hầu qua: Dẫn tích Triệu Bình người đời Tần được phong tước đông lăng hầu. Khi Tần mất về Hán, ông về làm dân nhưng người ta vẫn gọi ông là Cố hầu; ông trồng dưa thu hoạch tốt, người ta gọi dưa ông trồng là Cố hầu qua. 

8/ tiên sinh liễu: dẫn tích Đào Tiềm, danh sĩ đời Tấn, từ quan về ở ẩn, trước nhà trồng năm cây liễu, lấy hiệu là Ngũ liễu tiên sinh. 

9/ Sơ Lặc, tên nước ở Tây vực. Thời Đông Hán, Cảnh Cung đóng quân nơi đây chống Hung Nô xâm phạm. Khi địch đến, ông dùng mẹo làm bộ khấn vái khiến suối khô thành đầy nước. Quân thám báo về tâu vua Hung Nô. Hung Nô cho rằng Cảnh Cung có thần giúp bèn rút quân.

10/ Dĩnh Xuyên, tên đất, Quán Phù người đời Hán làm quan nơi đây, chỉ tỏ ra cương trực khi uống rượu say. 11/ Hạ Lan sơn, tên núi, nay tại huyện Vệ Thành trong khu tự trị Hồi tộc Ninh Hạ, là nơi thường có giao tranh. 12/ Tam Hà, tên đất, gồm Hà Nội, Hà Đông và Hà Nam. 

13/ Yên, tên nước cũ, nay trong tỉnh Hà Bắc. 

14/ Việt, tên nước cũ, nay trong tỉnh Chiết Giang. 

15/ Vân Trung, tên đất, nay trong huyện Đại Đồng tỉnh Thiểm Tây. Đời Hán Văn đế, Ngụy Thượng làm thái thú nơi đây. Hung Nô tấn công ông đẩy lui. Khi báo chiến công, ông báo thiếu 6 thủ cấp giặc bị giết nên bị bãi chức. Sau nhờ Phùng Đường tâu xin, ông được phục chức. 

16/ Bài chia ba khúc: khúc đầu tả lúc còn thanh xuân, khúc giữa tả lúc bị phế bỏ và khúc cuối là mộng ước khi tuổi già. 

Dịch nghĩa :

Lúc trẻ từ mười lăm tới hai mươi, 

chạy bộ cũng lấy được ngựa của giặc Hồ. 

Vào núi bắn chết cọp trán trắng, 

không thua gì [danh tướng] “Hoàng tu nhi” ở Nghiệp Hạ [thời Tam Quốc]. 

Tấm thân đã trải chinh chiến ba ngàn dặm, 

với một thanh kiếm địch nổi trăm vạn binh mã. 

Quân nhà Hán tiến mau như sấm sét, 

kỵ binh địch bỏ chạy vì kinh sợ hầm chông [của ta]. 

[Danh tướng] Vệ Thanh chưa từng chiến bại là có trời giúp, 

Lý Quảng [tài giỏi] không được thưởng công vì số phận kỳ lạ. 

Từ khi bị phế bỏ trở nên suy tàn, 

chuyện đời chưa được như ý đã bạc đầu. 

Ngày trước bắn cung không cần nhắm kỹ [cũng trúng], 

bây giờ khuỷu tay trái [yếu như] cành liễu. 

Có lúc đứng bên đường bán dưa Cố hầu qua, 

trước nhà cũng trồng liễu như [Ngũ liễu] tiên sinh. 

Sống trong ngõ hẻm nơi hoang vu đầy cây già, 

trôi dạt tới sườn núi lạnh ngắm hư không qua cửa sổ. 

[Nay ông mơ có thể] khấn cho suối khô vọt nước ở Sơ Lặc, 

làm quan ở Dĩnh Xuyên không cần uống rượu [vẫn cương trực]. 

Đất Hạ Lan vốn thường chinh chiến, 

nghe nói ngựa chạy quân thư ngày đêm. 

Các tiết độ sứ ở Tam Hà đã tuyển quân trai tráng xong, 

vua hạ chiếu cho năm đạo quân xuất chiến do ông làm tướng quân. 

Thử phủi tấm chiến y trắng như tuyết, 

hãy cầm bảo kiếm vỏ khắc thất tinh múa thử. 

Muốn có thêm cung cứng xứ Yên để bắn đại tướng [địch], 

cảm thấy xấu hổ khi giáp binh xứ Việt làm rộn vua ta. 

Không quan ngại chuyện cũ của thái thú Vân Trung, 

vẫn mong có ngày một trận [thắng] để lập công trạng. 

Dịch thơ : Viên Thu - Nguyễn Minh 

Mười lăm tuổi đến hai mươi hề, 

Chạy bộ tóm ngay Hồ ngựa về. 

Trong núi bắn tiêu cọp trán trắng, 

Thua gì Nghiệp Hạ “Hoàng tu nhi”. 

Ba ngàn dặm trải cuộc trường chinh, 

Một kiếm đương trăm vạn lính binh. 

Quân Hán ta nhanh như sấm sét, 

Kỵ binh giặc chạy sợ chông mình. 

Vệ Thanh chưa bại, thực ơn trời, 

Lý Quảng mất công, nghĩ lạ thời. 

Từ bị rẫy ruồng, suy sụp hẳn, 

Chuyện đời chưa toại, bạc đầu đây. 

Xưa nhìn chi kỹ, lúc giương cung, 

Nay khuỷu trái như nhánh liễu cùn. 

Bên lộ từng buôn dưa Lão cố, 

Trước sân học chủng liễu Đào ông. 

Sống trong ngõ hẻm, hoang cây cối, 

Lạc giữa núi hàn, mộng sắc không : 

Sơ Lặc khẩn cầu suối tận chảy, 

Dĩnh Xuyên quan trấn, rượu chi hòng. 

Hạ Lan chiến trận vốn cao trào, 

Ngựa tải quân thư sớm tối mau. 

Tiết sứ Tam Hà chiêu lính trẻ, 

Vua phong ta tướng xuất quân đầu. 

Thử lau áo chiến ngời màu tuyết, 

Hãy múa gươm vàng chạm ánh sao. 

Muốn được cung Yên diệt đại tướng, 

Thẹn do quân Việt quấy vua nhiều. 

Ngại gì chuyện thái thú Vân Trung, 

Một trận mình công trạng lẫy lừng. 

Dịch thơ : Nguyễn Phước Hậu 

Mười lăm hai chục thuở xuân nồng 

bắt ngựa Hồ, chân chạy cũng xong. 

Cọp trán trắng buông tên bắn chết 

Kém chi Nghiệp Hạ tướng Tào Chương. 

Một thân chinh chiến ba ngàn dặm 

Từng địch vạn binh chỉ một gươm. 

Quân Hán tiến công nhanh sấm sét 

Kỵ giặc chạy về sợ đạp chông. 

Toàn thắng Vệ Thanh trời trợ giúp 

Lạ lùng Lý Quảng chẳng ghi công. 

Từ khi khí lực đà suy thoái 

Chuyện chẳng thành đầu đã trắng bông. 

Trước bắn cung không cần nhắm kỹ 

Nay tay trái yếu tựa thùy dương. 

Liễu Đào cũng học trồng bên cửa 

Dưa Cố có khi bán cạnh đường. 

Hoang dại hẻm cùng đầy cổ thụ 

Nổi trôi núi lạnh ngắm hư không. 

Suối Sơ Lặc cạn cầu đầy nước 

Quan Dĩnh Xuyên chê rượu chẳng dùng. 

Đất Hạ Lan thường luôn chiến trận 

Thư tín ngày đêm ngựa chẳng ngừng. 

Quan Tam Hà tuyển binh trai tráng 

Xuất quân năm đạo tướng vua phong. 

Thử phủi chiến bào như tuyết trắng 

Múa thanh kiếm vỏ khắc sao băng. 

Muốn trừ đại tướng mong cung cứng 

Quân Việt quấy vua ta thẹn thùng. 

Chuyện cũ Vân Trung không đáng ngại 

Vẫn mong một trận để thi hùng. 

Witter Bynner :

When he was a youth of fifteen or twenty, 

He chased a wild horse, he caught him and rode him, 

He shot the white-browed mountain tiger, 

He defied the yellow-bristled Horseman of Yẹ 

Fighting single-handed for a thousand miles, 

With his naked dagger he could hold a multitudẹ 

...Granted that the troops of China were as swift as heaven's thunder 

And that Tartar soldiers perished in pitfalls fanged with iron, 

General Wei Qing's victory was only a thing of chancẹ 

And General Li Guang's thwarted effort was his fate, not his fault. 

Since this man's retirement he is looking old and worn: 

Experience of the world has hastened his white hairs. 

Though once his quick dart never missed the right eye of a bird, 

Now knotted veins and tendons make his left arm like an osier. 

He is sometimes at the road-side selling melons from his garden, 

He is sometimes planting willows round his hermitagẹ 

His lonely lane is shut away by a dense grove, 

His vacant window looks upon the far cold mountains 

But, if he prayed, the waters would come gushing for his men 

And never would he wanton his cause away with winẹ 

...War-clouds are spreading, under the Helan Range; 

Back and forth, day and night, go feathered messages; 

In the three River Provinces, the governors call young men -- 

And five imperial edicts have summoned the old general. 

So he dusts his iron coat and shines it like snow- 

Waves his dagger from its jade hilt in a dance of starry steel. 

He is ready with his strong northern bow to smite the Tartar chieftain -- 

That never a foreign war-dress may affront the Emperor. 

...There once was an aged Prefect, forgotten and far away, 

Who still could manage triumph with a single strokẹ