Bài 5 - Lục bát trắc vận - Hàn Sĩ Nguyên

Từ lâu, thơ Lục bát hầu như tất cả đều là vần bằng. 

Tuy vậy, vẫn có thể tìm thấy những thí dụ về Lục bát trắc vận trong kho tàng ca dao Việt Nam, đặc biệt là ca dao phương Nam. Mới nghe qua thấy có vẻ kỳ quặc, nhưng quả thật là có thứ Lục bát vần Trắc thật : 

Thí dụ 1 : Ca dao 

Tò vò mà nuôi con NHỆN 

Ngày sau nó lớn nó QUẾN nhau đi 

Tò vò ngồi khóc tỉ ti 

Nhện ơi nhận hỡi nhện đi đàng nào ? 

Thí dụ 2: Thơ dân gian 

+Lục bát Trắc vận : 

Môi xẻ, mũi lân, mắt LỘ 

Khắp xứ này không ai NGỘ bằng em 

+Lục bát More Trắc vận : 

Môi chù ụ, lỗ mũi lân, con mắt LỘ 

Khắp xứ này không ai NGỘ bằng em 

+Lục bát More, Ngắt câu, Trắc vận : 

Môi chù ụ 

Lỗ mũi lân 

Con mắt LỘ 

Khắp xứ này, không ai NGỘ bằng em 

Thí dụ 3 : Thơ dân gian 

+Lục bát chính thể : 

Mũi xúc xích, miệng chèm BÈM 

Làng trên xóm dưới ai THÈM cưới cô ! 

+Lục bát Trắc vận : 

Miệng chèm bèm, mũi xúc XÍCH 

Có thằng khùng nó rục RỊCH cưới cô !!! 

Tóm lại : Lục bát trắc vận tuy chỉ là ... của hiếm, và thường dùng để đùa bỡn thôi, nhưng dù sao vẫn tồn tại thể loại này trong thi ca, đặc biệt là thi ca truyền khẩu Nam bộ. 

Ý kiến khác : Có người cho rằng không có cái gọi là “Lục bát trắc vận”, mà những trường hợp thí dụ nêu trên chỉ là một biến thái thêm bớt chữ của thể “Song thất” mà thôi. 

Thí dụ : 

Miệng chèm bèm, mũi (như) xúc XÍCH 

Có thằng khùng (nó) rục RỊCH cưới cô ! 

Nghĩ như vậy cũng có thể là đúng. HSN chỉ nêu ra, và không dám có ý kiến riêng.