X. Nhà Hậu Lý (1010 - 1225)
1. Lý Thái Tổ
2. Lý Thái Tông bình Nùng, phục Chiêm
3. Lý Thánh Tông, một ông vua nhân dũng
4. Bà Ỷ Lan nhiếp chánh
5. Lý Thường Kiệt bại Chiêm, phá Tống
6. Lý Thần Tông khuyến khích việc nông
7. Đỗ Anh Vũ lộng quyền
8. Tài kinh quốc của Tô Hiến Thành
9. Lý Cao Tổ thất chính
10. Quách Bốc chiếm kinh thành
11. Họ Trần giúp vua Lý
12. Lý Huệ Tông phát điên
13. Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng
1. Lý Thái Tổ
Bắc giang trời mở thánh minh ,
Lý Công tên Uẩn nhân tình đới suy .
Lê triều làm chức chỉ huy,
Lũ Đào Cam Mộc ứng kỳ phù lện
Đầu năm cải hiệu Thuận Thiên,
Thăng Long mới đổi đặt tên kinh thạnh
Định ra thuế lệ phân minh,
Túc xa, quản giáp quân danh cũng tượng
Hỗn dồng một mối phong cương ,
Hai mươi bốn lộ các đường mới chịa
Cử long sấm dậy binh uy ,
Diễn châu gió động tinh kỳ thân chinh .
Biện loan gặp lúc hối minh ,
Hương nguyền cảm cách, sóng kình cũng ệm
Bốn phương trong trị, ngoài nghiêm,
Chiêm Thành, Chân Lạp xa đem cung cầu .
Ngựa man sang tiến Bắc triều,
Tống hoàng ban thưởng quan bào thêm vịnh
Ví hay đạo học tinh minh ,
Đế vương sự nghiệp nước mình ai hởn
Có sao tin hoặc dị đoan,
Say vui đạo Phật lưu tiên cảnh chủa
Để cho dân tục tranh đua,
Ni cô nối gót, tăng đồ chen vại
Bởi vì sinh cửa Như lai ,
Tiêu sơn từ thuở anh hài mới rạ
Sóng tình chìm nổi ái hà ,
Chín ngôi hoàng hậu, phép nhà cũng sại
Tự mình đã dựng lệ giai ,
Khiến nên con cái, thêm bài tương tranh .
2. Lý Thái Tông bình Nùng, phục Chiêm
Thái Tông nối nghiệp thủ thành,
Anh em lại rắp đua giành ngôi cạo
Cùng nhau binh mã sấn vào,
Cấm thành bỗng chốc xôn xao chiến trượng
Trận tiền giết Vũ đức Vương,
Đông Chinh, Dực Thánh tìm đường chạy xạ
Khoan hình lại xuống chiếu tha,
Thân phiên đã định, nước nhà mới yện
Ban hình luật, canh tịch điền ,
Mở đồ nhất thống cầm quyền tứ chinh .
Mừng xem " Phiên phục, Nùng bình" ,
Huy xưng có chữ rành rành biểu tiên .
Vắn dài là số tự nhiên,
Tụng kinh cầu thọ , khéo nên chuyện cượi
3. Lý Thánh Tông, một ông vua nhân dũng
Thánh Tông văn học hơn đời,
Bình Chiêm, đánh Tống, đủ tài kinh luận
Khuyến nông chăm việc cần dân ,
Chiếu chăn thương kẻ tù nhân lạnh lụng
Thánh hiền tô tượng học cung ,
Đặt khoa bác sĩ, ưu dung đại thận
Ân riêng mưa móc đượm nhuần,
Đã tiền lại lúa ân cần dưỡng liêm .
Hồ tây vui thú Dâm đàm ,
Nỡ đem của nước xây làm cung tiện
Chuông Sùng Khánh , tháp Báo Thiên ,
Phật vàng đúc tượng, say thiền lạ sạo
4. Bà Ỷ Lan nhiếp chánh
Nhân Tông tuổi chửa là bao,
Ngoài ra triều yết , trong vào giảng minh .
Thụ di có Lý Đạo Thành,
Ỷ Lan hoàng hậu buông mành giúp nện
Mở khoa bác học cầu hiền ,
Ba thăng một mẫu, thuế điền nhẹ thay!
Có khi xem gặt, xem cầy,
Lòng chăm điền dã , một ngày mấy tao .
Mưa ân ngấm khắp dồi dào,
Chuộc người bần nữ gả vào quan phu .
5. Lý Thường Kiệt bại Chiêm, phá Tống
Thân chinh xe ngựa trì khu ,
Phá Sa động bắt man tù Nguỵ Phang .
Chiêm Thành nộp đất xin hàng,
Ba châu qui phụ một đường thanh di .
Tống binh xâm nhiễu biên thuỳ,
Tướng quân Thường Kiệt dựng cờ Bắc chinh .
Bên song Như Nguyệt trú dinh ,
Giang sơn dường có thần linh hộ trì .
Miếu tiền phảng phất ngâm thi,
Như phân địa thế, như trì thiên binh .
Bấy giờ Tống mới hư kinh ,
Giảng hoà lại trả mấy thành cố cương .
Lại còn hối hận một chương:
" Tham voi Giao Chỉ, mất vàng Quảng nguyên"
Năm mươi năm lẻ lâu bền,
Vũ công văn đức rạng truyền sử xạnh
Thượng dương sao nỡ bạc tình,
Để bà Dương hậu một mình ngậm oạn
Kìa Lê văn Thịnh mưu gian,
Thương chi quái hổ mà khoan lưới hình!
Phật từ như quả chứng minh ,
Chuông chùa Diên Hựu đã thành phúc cai .
Cớ sao Trừ quân lại thác vào người hoá duyển
6. Lý Thần Tông khuyến khích việc nông
Thần Tông sinh cửa Sùng hiền,
Dấu hang thi giải còn truyền Sài sợn
Thức nồng nhộm vẻ chi lan ,
Thông minh học vấn kiêm toàn cả hại
Năm đầu vừa mới lên ngôi,
Giảng cầu trước đã mở bài kinh diên .
Qui nông cho lính canh phiên,
Rộng ân lại trả quan điền cho dận
7. Đỗ Anh Vũ lộng quyền
Anh Tông còn thuở xung nhân ,
Đỗ Anh Vũ lấy ngoại thân lộng hành .
Ra vào trong trướng, ngoài mành,
Cùng Lê Thái Hậu có tình riêng chụng
Tống giam đã bắt vào trong,
Mà Lê Hậu lại còn lòng đeo đại
Rượu cơm vẫn cứ đưa mời,
Vàng cho ngục tốt liệu bài thoát rạ
Nghị đồ rồi lại được tha,
Để đoàn Vũ Đái đều là thác oạn
8. Tài kinh quốc của Tô Hiến Thành
Rồi ra vắng mặt quyền gian ,
Hiến Thành hết sức cán toàn mới nện
Khi triều Tống, khi sính Nguyên ,
Một niềm cung thuận , đôi bên được lọng
An nam Tống mới cải phong ,
Quốc danh từ ấy rạng dòng viêm phương .
Thành nam mở chốn võ tràng ,
Tập tành cung ngựa phô trương tinh kỳ .
Uy danh rậy đến biên thuỳ,
Chiêm thành, Ngưu hống man di cũng bịnh
Tuần du đã tỏ dân tình,
Sơn xuyên trải khắp địa hình gần xạ
Trừ quân vì một ấu niên .
Thác cô nhờ có tôi hiền,
Dẫu người hối chúc mà quyền chẳng sại
Cao Tông ba tuổi nối đời,
Hiến Thành cư nhiếp , trong ngoài đều yện
Di lưu còn muốn tán dương .
9. Lý Cao Tổ thất chính
Tiếc không dùng kẻ trung tương,
Cao Tông hoang túng mọi đường ai can?
Dấu xe quanh khắp giang san,
Chính mình lỗi tiết, du quan quá thường.
Lại thêm thổ mộc cung tường,
Mua quan bán ngục nhiều đường riêng tây.
Nhạc Chiêm rầu rĩ khéo bầy,
Những là tai biến từ này hiện ra.
Trâu đâu lên ngọn am la,
Thước đâu làm tổ góc nhà Kính thiên.
Bốn phương trộm cướp nổi lên,
Quân Chiêm, người Tống xâm biên mấy kỳ.
Vui chơi nào có biết gì,
Thờ ơ phó chuyện an nguy mặc trời.
10. Quách Bốc chiếm kinh thành
Quyền cương ngày một đổi dời,
Phạm Du đã phản lại vời về kinh.
Bỉnh Di là kẻ trung thành,
Nghe dèm mà nỡ gia hình cớ sao?
Bởi ai gây việc oan cừu,
Để cho Quách Bốc sấn vào kim giai.
Xe loan lánh chạy ra ngoài,
Hoàng thân đế thích mỗi người một phương.
11. Họ Trần giúp vua Lý
Trừ quân đi đến Thiên trượng
Tình cờ lại gặp một nường tiểu thự
Con nhà Trần Lý công ngư .
Lưới chài nhưng cũng phong tư khác thượng
Trăng già đưa mối tơ vương,
Mới hay con tạo mở đường di duyên .
Họ Trần từ ấy nổi lện
Kết bè thích lý , dựng nền tiếm giai .
Trần Tự Khánh ở phương ngoài,
Đem quân Hải ấp vào nơi đô thạnh
12. Lý Huệ Tông phát điên
Huệ tông gặp bước gập ghềnh,
Nhẹ ân mẫu hậu , nặng tình phu nhân .
Lạng châu xe đã Bắc tuần ,
Nửa đêm riêng với nàng Trần lẻn đị
Gặp quân Tự khánh rước về,
Đương cơn gió bụi bốn bề chưa ệm
Huệ tông cuồng tật lại thệm
Khi ngày đứng múa khi đêm nằm dại
Xuất gia lại muốn tu trai ,
Ngôi thiêng phó thác cho người đào thơ .
Đằng sơn bóng nhật đã mờ,
Hai trăm mười sáu Lý cơ còn gỉ"
13. Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng
Chiêu hoàng là phận nữ nhi,
Phấn son gánh việc gian nguy được nào!
Xây vần cơ tạo khéo sảo
Bỗng xui Trần Cảnh hiện vào hầu trọng
Người yểu điệu, kẻ thư phong ,
Bén hơi rơm lửa, động lòng mưa mây ,
Vẩy nước chậu, vắt khăn tay,
Khi đêm đập bóng, khi ngày ngồi chung .
Hoa đào đã dạn gió động
Vua tôi phận đẹp, vợ chồng duyên mạy
Chiếu rồng ban xuống năm mây .
Mừng rằng nữ chúa ngày nay có chộng
0 nhận xét:
Đăng nhận xét