XIV. Nhà Hậu Lê (Thời kỳ thống nhất: 1418 - 1526)
1. Lê thái Tổ phá giặc Minh
2. Nhà Lê kiến quốc
3. Lê Nghi Dân cướp ngôi
4. Thời kỳ toàn thịnh: Lê Thánh Tông
5. Nhà Lê bắt đầu suy
6. Loạn Trần Cảo và Trịnh Duy Sản
7. Chính quyền tan rã
8. Mạc Đăng Dung chuyên quyền
1. Lê thái Tổ phá giặc Minh
Mới hay cơ tạo xoay vần,
Có khi bĩ cực đến tuần thái lại
Thiếu chi hào kiệt trong đời,
Non xanh nước bạc có người kinh luận
Lương giang trời mở chân nhân,
Vua Lê Thái tổ ứng tuần mới rạ
Lam sơn khởi nghĩa từ nhà,
Phong trần lắm lúc kể đà gian nguỵ
Lạc xuyên đầu giết Mã Kỳ,
Nghệ, Thanh một giải thu về bản chượng
Chia quân kinh lược mọi đường,
Hai kinh đã định, bốn phương cũng bịnh
Vương Thông bền giữ cô thạnh
Viện binh hai đạo Bắc đình tiếp sạng
Trời nam đã có chủ trương,
Mà cơ chế thắng miếu đường cũng tịnh
Chi lăng các đạo phục binh,
Liễu Thăng, Mộc Thạnh liều mình nẻo xạ
Vương Thông thế túng cầu hoà,
Quyền phong Trần Cảo gọi là Quốc vượng
Ngôi thiêng sao xứng tài thượng
Trần Công trẫm sát để nhường long phị
2. Nhà Lê kiến quốc
Thuận thiên niên hiệu cải đề,
Non sông mới thuộc về Lê từ rầy,
Quan danh, quân hiệu mới thay,
Bản đồ đổi lại huyện này, phủ kịa
Dựng nhà học, mở khoa thi,
Triều nghi, quốc luật một kỳ giảng tu
Mười năm khai sáng cơ đồ,
Sáu năm bình trị qui mô cũng tượng
Thái tông rộng mở khoa trường,
Lập bia tiến sĩ trọng đường tư vặn
Chín năm noi nghiệp cơ cần,
Viễn di mến đức, cường thần sợ uỵ
Tuổi xanh hoang túng nhiều bề,
Vườn xuân lắm lúc say mê vì tịnh
Đông tuần về đến Bắc ninh,
Riêng cùng Thị Lộ quên mình bởi ải
Nhân tông tuổi mới lên hai,
Quyền trong mẫu hậu, chính ngoài thần cộng
Mười năm một hội đại đồng,
Văn mô rạng trước, vũ công phục ngoại
Đánh Chiêm thành, cằt Bí cai,
Đổ bàn, Cổ luỹ các nơi hướng tiện
3. Lê Nghi Dân cướp ngôi
Diên ninh vừa độ trung niên,
Nhân tông tuổi cả mới lên ngự trạo
Nghi Dân cốt nhục nỡ nào,
Tiềm mưu đêm bắc thang vào nội cung
Mẹ con đương thủa giấc nồng,
Hồn tiên liều với gian hùng một tạy
Nghi Dân chuyên tiếm từ đây,
Lương tâm đã dứt, ác cai lại nộng
Đình thần nghị tội truất phong,
Rước Gia vương, ngự đền rồng cải nguyện
4. Thời kỳ toàn thịnh: Lê Thánh Tông
Thánh tông cốt cách thần tiên,
Lại thêm kinh thánh truyện hiền gia công,
Quốc âm, Đường luật tinh thông,
Thiên văn, toán pháp, binh nhung cũng tượng
Tài cao mại, đức thù thượng
Kiến văn đã rộng, thi trương cũng già,
Ba năm lại mở một khoa,
Tân hưng, đại tị theo nhà Thành Châu,
Nhạc âm, lễ chế giảng cầu,
Quan danh, phục sắc theo trào (triều) Đại Mịnh
Mở Quảng nam, đặt Trấn ninh
Đề phong muôn dặm uy linh ai bị
Kỷ công núi có Đá bia,
Thi văn các tập ' Thần khuê còn truyện
Thừa diêu lại có con hiền,
Hiến tông nhân thứ rạng nền tiền huỵ
5. Nhà Lê bắt đầu suy
Túc tông số lẻ vận suy,
Để cho Uy Mục thứ chi nối đợi
Đêm ngày tửu sắc vui chơi,
Tin bè ngoại thích hại người từ thận
Văn Lang xướng suất phủ quận
Thần phù nối áng phong trần một phượng
Giản Tu cùng phái ngân hoàng,
Vào Thanh hợp với Văn Lang kết thệ
Đem binh vây bức đô kỳ,
Quỷ vương khuất mặt, quyền về Trư vượng
Lại càng dâm ngược kiêu hoạng
Trăm gian, nghìn nóc, cung tường xa hoạ
Lại càng bác tước họ nhạ
Cành vàng lá ngọc đều là điêu lịnh
6. Loạn Trần Cảo và Trịnh Duy Sản
Phương ngoài Trần Cảo lộng binh,
Mà trong Duy Sản mống tình bạn quận
Đem binh vào cửa Bắc thần,
Bích câu một phút mông trần bởi ại
Giềng Lê khi đã đổi dời,
Mặc tay Duy Sản đặt người chủ trương
Đã tôn con Mục ý vương,
Lại mưu phù lập Chiêu hoàng cớ sảo
Thị thành vừa lúc xôn xao,
Lại đưa xa giá ruổi vào cõi Tây,
Lòng trời khử tật mới háy,
Giết Duy Sản lại mượn tay giặc Trận
Tướng tài còn có Trần Chân,
Nguyệt giang chống với giặc Trần mấy phen
Nguỵ Trần vào cứ Đồng Nguyên,
Truyền ngôi con cả, cải nguyên Tuyên hoà,
Cạo đầu vào cửa Thích già,
Y qui nương bóng Di đà độ thận
7. Chính quyền tan rã
Trời sinh ra hội phong trần,
Mạc Đăng Dung lại cường thần nổi lện
Trần Chân tay giữ binh quyền,
Trên ngờ thế cả, dưới ghen tài lành
Tiếc thay có tướng can thành,
Tin sàm mà nỡ dứt tình chẳng thạ
Vì ai gây gỗi oan gia,
Để cho Nguyễn Kính lại ra báo thụ
Kinh sư khói lửa mịt mụ
Xe loan ra cõi Bảo châu tỵ trận
Nguyễn Sư cũng đảng nghịch thần,
Nửa năm phù lập hai lần quốc vượng
Ngàn Tây một cõi chiến trường,
Phó cho Mạc suý sửa sang một mịnh
8. Mạc Đăng Dung chuyên quyền
Đăng Dung cậy có công danh,
Thuyền rồng, tán phượng lộng hành sợ chị
Chiêu Tông gặp lúc hiềm nghi,
Nửa đêm lén bước chạy về Tây phượng
Đăng Dung lập lại Cung hoàng,
Hành cung tạm trú Hải dương cõi ngoại
Xe loan về đến kinh đài,
Sẵn sàng thiền chiếu ép bài sách phọng
Hoạ tâm từ ấy càng nồng
Lương châu Tây nội cam lòng cho đạng
0 nhận xét:
Đăng nhận xét