XVI. Nhà Lê Trung hưng (Vua Lê Chúa Trịnh: 1593 1729)
1. Giao thiệp buổi đầu với Trung hoa
2. Trịnh Tùng xưng chúa
3. Trịnh Tráng tăng quyền phủ chúa
4. Trịnh Tạc đánh Nguyễn và Mạc
5. Trịnh Căn và nhà Thanh
6. Triều thần nhà Lê
7. Những việc cải cách về thời Trịnh Cương
1. Giao thiệp buổi đầu với Trung hoa
Mới sai sứ giả cầu phong,
Nghe gièm, Minh hãy còn lòng tin nghị
Sai quan hội khám một kỳ,
Phong làm Đô thống, cơ mi gọi là!
Phùng Khoan sứ tiết cũng già,
Biểu từ biện chiết thật đà thiết mịnh
Mấy lời ôn dụ đinh ninh,
Phong vương còn đợi biểu tinh có ngạy
2. Trịnh Tùng xưng chúa
Hổ lui, lang tới khéo thay!
Mạc kia vừa dẹp, Trịnh nầy lại lện
Tùng xem căn cứ đã bền,
Công danh càng thịnh, uy quyền càng cạo
Rỡ ràng ngọc sách, tinh bao,
Gia phong Nguyên suý, dự vào sủng chương
Bình an lại tiến tước vương,
Gầy nên tiếm thiết, mở đường khải dụ
Kính Tông còn độ ấu cô,
Đống lương ai kẻ xanh phù vạc Lể
Triều thần những lũ Bùi Khuê,
Lại tìm Mạc nghiệt theo về Kính Cụng
Nghi dương tro tắt lại nồng,
Thị thành nổi áng bụi hồng bởi ải
Nhân khi giá ngự ra ngoài,
Thừa hư Mạc lại vào nơi đô thạnh
Quan quân ra đánh lại bình,
Thặng dư mới phát tự Thanh ngự vệ
Chông gai tuy sạch mọi bề,
Mà trong quyền cả chuyên về một tạy
Bốn phương tai biến đã đầy,
Đầm khô, núi lở, cát bay mù trời
Chẳng qua trăm sự tại người,
Gẫm cơ hưu cữu biết đời thịnh suỵ
Súng đâu phục trước đường đi,
Để cho Trịnh chúa lại nghi Lê hoạng
Sinh con gặp đứa vô lương,
Châu liên sao nỡ quên đường quân thẩn
3. Trịnh Tráng tăng quyền phủ chúa
Thừa gia theo lối cường thần,
Vua Lê, chúa Trịnh nhân tuần đã quen,
Thần tông vừa mới cải nguyên,
Sách phong Trịnh Tráng đã ban từ giợ
Thành đô quyền trọng hơn xưa,
Nhà Lê cũng một giải thừa mà thôi!
Nước nhà đang buổi yên vui,
Xin vua xuống chiếu truyền ngôi nhẽ gỉ
Chẳng qua là dạ gian khi,
Làm cho rõ mặt phúc uy tự nhạ
Chân Tông tuổi mới mười ba,
Hững hờ quyền chúa, ngôi cha mặc lọng
Quốc vương Minh mới cải phong,
Bảy năm lịch số vừa chung một đời
Xoay quanh mới tỏ đạo trời,
Báu thiêng đem lại cho người truyền gia
Thần tông thay giữ nghiệp nhà,
Thượng hoàng lại đổi mặt ra tân hoạng
Thờ ơ cờ đạo nhà vàng,
Chính quyền phó mặc Trịnh vương, biết gị
Nhà Minh thuở ấy đã suy,
Mượn binh lại sắp nhờ uy cường thận
Sắc phong chiếu dụ ân cần,
Phó vương Trịnh lại thêm phần tôn vịnh
Cả giầu sang, lớn quyền hành,
Giang sơn chung một triều đình chia đội
4. Trịnh Tạc đánh Nguyễn và Mạc
Tiếm phong, Trịnh Tạc nối ngôi,
Tước vương mình lại tài bồi cho cọn
Càn cương ngày một suy mòn,
Cuộc đời chìm nổi, ai còn hiệu trung,
Bản triều mở dấu Kỳ phong,
Thánh thần truyền dõi một lòng tôn Lệ
Quyền gian giận Trịnh nhiều bề,
Sắc sai Chiêu, Thuận khắc kỳ tiến chịnh
Sáu năm rồi mới bãi binh,
Luỹ dài còn dấu uy linh để truyện
Vận Lê còn buổi truân chuyên,
Huyền tông thơ ấu để quyền Tây vượng
Đẳng uy đã biến lễ thường,
Vào chầu không lạy, miếu đường có ải
Thiên nhan lại muốn sánh vai,
Giường ngồi đem đặt bên nơi ngự tiện
Dọc ngang dưới phủ trên đền,
Mống tình cải bộ gây nền tranh vượng
Vũ công lại muốn phấn dương,
Đem quân đánh Mạc lại sang Cao bịnh
Mạc vào cầu viện Yên kinh,
Phong làm Đô thống tung hoành cõi xạ
Bốn châu riêng một sơn hà,
Danh tuy phụ Hán, thực là thê Ngộ
Gia tông vừa nối cơ đồ,
Xe loan đã giục trì khu ra ngoại
Phòng biên đã có tướng tài,
Quân ta một trận, luỹ dài phá tan,
Mã đầu đã trở quy an,
Hà trung Trịnh lại đặt quan lưu độn
5. Trịnh Căn và nhà Thanh
Về nhà lập lại Trịnh Côn (Căn)
Nam vương theo lối quyền môn một dọng
Đêm ngày bí các thong dong,
Văn thần thay đổi vào trong chực hầu,
Quốc Trinh tham tụng ở đầu,
Bởi sao nên nỗi gây thù ưu bỉnh
Hy tông hoàng đệ thay anh,
Ngôi không luống giữ, quyền hành mặc ai!
Bấy lâu chiếm giữ cõi ngoài,
Hãy còn Mạc nghiệt mấy đời đến nạy
Di thư sang với Quảng tây,
Một lần hội tiễu từ này chạy xạ
Quân Thanh xâm chiếm đất ta,
Vị xuyên, Bảo lạc, Nà oa, Lộc bịnh
Thổ quan lại có tư tình,
Tham vàng đem giới kệ chuyển dị
6. Triều thần nhà Lê
Bên ngoài xâm tước nhiều bề,
Ở trong chính sự chỉnh tề được bảo
Lễ gì hơn lễ bang giao,
Mà cho quan thị đứng vào đầu bạn
Thế mà những kẻ cư quan,
Cũng đành ngoảnh mặt cho toàn tôn vịnh
Tại triều mấy kẻ trâm anh,
Nguyễn Đang, Đồng Trạch công thanh một đượng
Thế Vinh tài học ưu trường,
Nguyễn Hành, Hà Mục văn chương cũng giạ
Bởi ai thiên hạ âu ca,
Chẳng quan tham tụng Vãn hà là chỉ
Bởi ai thiên hạ sầu bi,
Chẳng quan tham tụng Lê Hy hãnh thẩn
Tính đi nghĩ lại xa gần,
Nhiều phần vì Trịnh, ít phần vì Lệ
Mồi giầu sang đã say mê,
Lấy ai chỉ trụ làm bia trong đời!
7. Những việc cải cách về thời Trịnh Cương
Dụ tông nối giữ ngôi trời,
Trịnh Cương chuyên chế theo loài cố gia
Lục phiên lại đặt tư nha,
Bao nhiêu tài phú đều là về tạy
Các quan trấn thủ mới thay,
Hưng Tuyên thống hạt từ rầy chia hại
Vũ thần mỗi trấn một người,
Để cho vững thế mặt ngoài phiên lỵ
Lấy năm điều khảo trấn ti,
Cứ trong điến tối mà suy hay hẹn
Thẩm hình đặt viện phủ tiền,
Sai quan tra kiện thay quyền pháp tị
Vũ khoa mới đặt phép thi,
Hỏi đường thao lược, thử nghề dao cụng
Ba trường phúc thí đã xong,
Đề danh tạo sĩ bảng rồng cũng vịnh
Kén thêm tứ trấn binh đinh,
Vệ quân mới đặt sáu dinh từ rậy
Công tư điền thổ xưa nay,
Sai quân khám đạc san tay dân cùng
Tuần hành có sứ khuyến nộng
Giữ gìn đê lộ, xét trong dân tịnh
Đem thư biện với nhà Thanh,
Mỏ đồng, mỏ kẽm lại giành về tạ
Lập bia trên Đổ chú hà,
Giới cương tự đó mới là phân mịnh
Qui mô cũng muốn sức bình,
Mà lòng lăng tiếm tự mình ra chỉ
Lập phủ đường ở Cổ bi,
Toan đem kinh quốc dời về cố hương
Đông cung đã lập Duy Tường,
Bỗng không lại đổi Duy Phường cớ sảo
0 nhận xét:
Đăng nhận xét