Ðại Nam Quốc Sử diễn ca - Hồi 17

XVII. Nhà Lê suy vi (Trịnh Nguyễn phân tranh: 1729 - 1782)

1. Chính sách đồi bại của Trịnh Giang
2. Sự loạn lạc ở Bắc hà
3. Trịnh Doanh và Lê Hiển tông
4. Trịnh Doanh và Trịnh Sâm dẹp loạn
5. Trịnh Sâm đánh chúa Nguyễn
6. Trịnh Sâm hỏng mưu thoán đoạt
7. Đặng Thị Huệ lộng quyền

1. Chính sách đồi bại của Trịnh Giang

Trịnh Giang quen lối gian hạo

Truất ngôi Vĩnh Khánh hãm vào tội nhận

Thuần Tông đặt bỏ mấy lần,

Phúc uy mặc sức cường thần mới ghệ

Ý tông còn tuổi hài đề

Danh tuy chính thống , quyền về phó vượng

Trịnh càng dâm ngược kiêu hoang,

Đêm ngày luống những tham đường vui chợi

Dấu xe giong ruổi quanh trời,

Sửa sang cảnh Phật, vẽ vời động tiện

Quỳnh lâm, Hương hải, Hồ thiên ,

Của thiên hạ chất cửa thiền biết bảo

Kho tàng ngày một tiêu hao ,

Bán khoa, mua tước tiền vào sáu cung

Phó vương còn chửa cam lòng,

Thượng vương lại giả sắc rồng nhà Thạnh

Tội trời kể đã quánh doanh ,

Sao cho nghiệp báo đến mình mới thội

Bỗng đâu một tiếng thiên lôi ,

Thất kinh ngơ ngác như người chứng điện

Ở hang lại gọi cung tiên,

Để đoàn nội thụ chuyên quyền lộng uy .

2. Sự loạn lạc ở Bắc hà

Lòng người đâu chẳng bạn ly ,

Ếch kêu, ác họp thiếu gì gần xa!

Sơn nam có giặc Ngân già,

Nguyễn Cừ, Nguyễn Tuyển ấy là giặc Động

Sơn tây: nghịch Tế, nghịch Bồng ;

Động ngoài ba mặt, nhộn trong bốn bệ

Nằm hang Trịnh có biết gì!

Quận Bào, quận Thực đua bì tranh cộng

3. Trịnh Doanh và Lê Hiển tông

Phó vương quen lối nhà dòng,

Chẳng phò Trịnh thị sao xong việc đởi

Nguyễn công Quí Cảnh mấy người,

Vào trong định sách ra ngoài diệu binh .

Cùng nhau phù lập Trịnh Doanh,

Thái vương Trịnh lại tôn anh làm vị

Sai quan kinh lược bốn bề ,

Khải ca mấy khúc đều về tấu công .

Cơ mưu Trịnh cũng gian hùng,

Nghĩ mình chuyên tiếm ắt lòng ai ựa

Có Lê mới có đến giờ,

Phải cầu hiền đức để nhờ phúc chung .

Kìa người mắt phượng râu rồng,

Duy Diêu vốn cũng là dòng thần minh .

Hạ đài khuất bóng tiền tinh ,

Khuôn thiêng còn để một cành phúc chi .

Hay đâu cầu ứng cũng kỳ,

Bỗng xui Trịnh chúa tạm di ra ngoại

Vũ công một giấc hiên mai,

Mơ màng dường thấy phong tài đế vương .

Tinh kỳ nhã nhạc lạ nhường,

Thái bình nghi vệ rõ ràng chẳng ngoạ

Sáng mai vừa mới tỉnh ra,

Duy Diêu xảy đến chơi nhà lạ sảo

Thấy người mà nghiệm chiêm bao,

Mới hay trẫm triệu ứng vào tự nhiện

Nghe lời Trịnh mới phù lên,

Hiển tông từ ấy chịu truyền nối ngội

4. Trịnh Doanh và Trịnh Sâm dẹp loạn

Vận Lê đến lúc suy đồi,

Chắp tay rủ áo lặng ngồi mặc ại

Gặp khi nhiều việc chông gai,

Loạn trong Ba phủ, giặc ngoài bốn phương

Văn thần có kẻ phấn dương ,

Phạm công Đình Trọng gồm đường lược thao .

Phao sơn trỏ ngọn cờ đào,

Nguyễn Cừ đã phá, Nguyễn Cầu cũng tạn

Nguyễn Phương cứ Độc tôn sơn ,

Tuyên, Hưng là đất, lâm man là nhạ

Trịnh vương quyết chí xông pha,

Huyệt sào quét sạch, binh xa mới vệ

Quyền gian kế tập quen lề ,

Trịnh Sâm lại cũng sính nghề vũ cộng

Mạnh thiên hang thẳm núi cùng,

Hãy còn Hoàng Chất lâm tùng ẩn thận

Sai Đoàn Nguyễn Thục đem quân,

Cùng rừng săn thú một lần mới thanh .

Lại toan dẹp cõi Trấn ninh,

Chỉn e địa thế, dân tình chưa quẹn

Địa đồ ai khéo vẽ nên,

Thu ngoài man cảnh về bên khuyết đình .

Gần xa đã tỏ tình hình,

Mới sai chư tướng đề binh đánh liền,

Chiềng quang thành luỹ vững bện

Bồ chông núi cả cũng nên hiểm trợi

Biến đâu trửu dịch lạ đời!

Nửa đêm mở luỹ cho người tiến sạng

Bởi mưu Ngũ Phúc chiêu hàng

Nguyễn Thiều trong lại đem đàng nội công .

Vậy nên Duy Mật thế cùng,

Hoả viêm một phút cô dung cũng liệu

5. Trịnh Sâm đánh chúa Nguyễn

Cậy công Trịnh mới thêm kiêu,

Càng đầy đức sắc , càng nhiều ác cai ,

Vu oan nỡ đặt nên lời,

Để cho thái tử thiệt tài thông mịnh

Phúc uy chuyên tiếm một mịnh

Mạo giầy điên đảo , nghĩa danh còn gỉ

Thế mà vạc cả duy trì ,

Bởi tiên liệt thánh Nam Kỳ Nối ngội

Nền danh phận, đạo vua tôi,

Gian hùng mất vía đứng ngồi sao ạn

Bây giờ có giặc Tây san,

Ở trong lại có Phúc Loan lộng hành .

Thừa cơ Trịnh mới sai binh,

Đưa thư vào trước kể tình ngoại thân .

Rằng: " Toan trừ đứa lộng thần ,

Cùng nhau quét sạch bụi trần cõi Tây ."

Lá cờ theo ngọn gió bay,

Thừa hư trực để vào ngay nhà Hồ .

Phúc Loan đem lại hiến phù ,

Trịnh binh nhân thế tràng khu dưới thạnh

Đôi bên lập luỹ phân dinh,

Trầm than mấy trận quan binh hiểm nghẹo

Độ quân nó bắc phù kiều ,

Thuý hoa phất phới qua đèo Hải vận

Quảng nam đồn trú lục quân ,

Trong Tây ngoài Trịnh, xa gần với ải

Thuyền rồng vào bến Đồng nai,

Long hưng còn đợi cơ trời có khị

6. Trịnh Sâm hỏng mưu thoán đoạt

Gió thu lần úa cành Lê,

Ác bay chưa biết đỗ về nhà ại

Nguỵ Tây gắm ghé mặc ngoài,

Trịnh Sâm trong lại sai người cầu phọng

Vũ Trần Thiệu kể là trung,

Mặt tuy ứng mệnh , nhưng lòng vẫn kiện

Động đình xa vượt bè tiên ,

Trên trời dưới nước tấm nguyền sạch trọng

Biểu tiên phó ngọn đuốc hồng,

Ngậm cười thề với chén nồng , cho xuội

Làm cho vỡ mật gian hồi ,

Mà người chìm nổi trong đời thẹn riệng

7. Đặng Thị Huệ lộng quyền

Xoay vần hay có khuôn thiêng ,

Càng già cỗi ác, càng nghiêng sóng tịnh

Tuyên phi là gái khuynh thành ,

Đem bề ân ái chuyên vành phúc uỵ

Cướp quyền đích trưởng dựng bè đồng mông

Yêu cơ khí diễm càng nộng

Khiến nên Trịnh Khải sinh lòng âm mựu

E khi sự thế đáo đầu ,

Ước cùng các trấn đều vào giúp công

Điển thư có đứa hầu trong,

Tin lòng nên mới ngỏ cùng Ngô Nhâm .

Người sao chẳng chút lương tâm!

Khoa danh đã nhục, quan trâm cũng hoài!

Lòng riêng tham đắm mùi đời,

Phụ tình thầy tớ , cãi lời phụ thân

Quyết đem sự ấy củ trần ,

Làm cho Trịnh Khải một lần châu liện