Ðại Việt Sử Thi - Quyển Mười Ba

LÊ HIẾN TÔNG HOÀNG ÐẾ (1497- 1504)

LÊ TÚC TÔNG HOÀNG ÐẾ (1504)
LÊ UY MỤC HOÀNG ÐẾ (1504- 1510)
LÊ TƯƠNG DỰC HOÀNG ÐẾ (1510- 1516)
LÊ CHIÊU TÔNG HOÀNG ÐẾ (1516- 1522)
LÊ CUNG HOÀNG HOÀNG ÐẾ (1522- 1527)
MẠC ÐĂNG DUNG (1527- 1529)
MẠC ÐĂNG DOANH (1529- 1540)
LÊ TRANG TÔNG HOÀNG ÐẾ (1533- 1548)
MẠC PHÚC NGUYÊN (1546- 1561)

Trước khi băng vào năm Ðinh Tỵ (1497)

Giữa triều đình chiếu chỉ truyền ngôi

Lựa trong mười bốn con trai

Hai mươi con gái chọn người lên thay

LÊ HIẾN TÔNG HOÀNG ÐẾ (1497- 1504)

Thái tử Huy lên ngôi hoàng đế (1497)

Là một nguời thông duệ anh minh

Việc quan cho chí việc binh

Thân hành khảo xét, tự mình duyệt phê (1498)

Vua ở ngôi tuổi kề băm bảy

Giữ phép công vẫn phải theo xưa

Thường đem Kinh Dịch, Kinh Thi

Mà răn thần tử giữ bề vua tôi

Năm Kỷ Mùi cho đòi tuyên sứ(1499)

Báo cho dân dự trữ gạo dư (1498)

Không nên xa xỉ dùng bừa

Ðể dành khi đói mất mùa mà ăn

Cũng năm đó cùng quan bộ Lại

Ðiện Kính Thiên vua ngự xướng danh

Truyền loa rao khắp kinh thành

Bảng vàng tiến sĩ một mình Lý Khiêm (1499)

Vua lại truyền thẩm tra quan lại

Tinh giảm dần bộ máy quốc gia

Tham, ngu, dốt, hoặc quá già

Thì cho trí sĩ thải ra loại này

Kể từ nay thân vương, dân chúng

Không cưới xin Man chủng Chiêm Thành

Bảo toàn giòng giống tinh anh

Ðể cho phong tục nước mình giữ nguyên

Cấp áo xiêm tùy theo chức tước

Khi vào chầu cho các quan nha

Thường triều mặc áo tơ gai

Trong ngày quốc kỵ cấm xài vải hoa

Vua chuẩn y lời tâu Lễ Bộ (1503)

Cho đắp đê, đóng vĩ nâng bờ

Ven sông Tô Lịch để hờ

Phòng khi lụt hạn đóng cừ tưới tiêu

Quan Hàn lâm Minh triều đi sứ (1499)

Là Lương Trừ mang ngự sắc sang

Phong làm vua nước An Nam

Lệnh cho lưỡng quốc nghị bàn hiếu thông

Kỳ thi Hội nói chung có khác (1502)

Lễ xướng danh loa bắc truyền ra

Bảng vàng trước ở Ðông Hoa

Nay nhà Thái học đem ra bấy giờ

Quan Gia Ðình Trung Thu Ngoạn Nguyệt

Là bài thơ điểm khuyết của vua

Khuyên dân cày cấy đúng mùa

Một bài ngự chế dăỳn dò như sau :

Tinh hỏa hôn trung dạ

Bồng mang xuất bích đông

Kinh phuơng dương đại thủy

Vệ địa khủng hưng nhung

Tuần tĩnh vưu tâm lý

Suy chiêm mạn di đồng

Bài thơ nói tự đáy lòng

Lưu tâm lụt lội đề phòng về sau

Vua kinh hành ngự vào Thanh Hóa

Bái Sơn Lăng xa giá trở về

Mình rồng nghe đã hơi se

Lại ham nữ sắc có bề đáng lo

LÊ TÚC TÔNG HOÀNG ÐẾ (1504)

Khi sắp băng truyền cho thái tử

Húy là Thuần, con thứ hiến Tông

Một trong sáu vị nối dòng

Lên ngôi cửu ngũ thuận lòng muôn dân

Lễ đăng quang vào năm Giáp Tý (1504)

Từ năm nay niên chỉ Thái Trinh

Ngày sinh Khánh Tiết Thiên Ninh

Ra ân đại xá, thái bình yên dân

Vua ở ngôi được gần sáu tháng

Là một nguời yểu mạng không may

Lại thêm hiếu học tài hay

Làm vua mấy tháng , tiếc thay giữa chừng

LÊ UY MỤC HOÀNG ÐẾ (1504- 1510)

Lúc lâm chung để lời di mệnh

Ðến Hưng Minh, cung thỉnh hoàng huynh

Nguời này tên húy là Huyên

Hiệu Uy Mục Ðế nối quyền chăn dân

Mẹ của vua người làng Phú Chẫn

Thuở cơ hàn tự bán mình đi

Bị sung làm kẻ nô tì

Ðưa vào trong nội cận kề tiên vương

Lúc Hiến Tông còn đang thái tử

Thấy nàng xinh tình tứ thước tha

Ðưa về trong phủ làm hoa

Hạ sinh Uy Mục chợt qua đời liền

Vì thù riêng , giết ngầm tổ mẫu

Người dáng dấp tướng mạo Quỷ Vương

Bất cần triều chính kỷ cương

Gian dâm hiếu sát xem thói thường hung hăng

Mạc Ðăng Dung làm Thiên vũ vệ (1507)

Trong gia phả : hậu duệ Ðĩnh Chi

Vai u thịt bắp coi bề,

Làm quan túc vệ chỉ huy ngự tiền

Vua Uy Mục ngày thêm càng rỡ

Khi say mèm giết cả cung nhân

Ðể cho họ ngoại chiếm dần

Nhữ Vi , Khương Chủng chẳng cần hỏi ai

(1505,1507, 1509)

Cậy quyền thế ra oai vùi dập(1507)

Từ dân lành đến lớp thân vương

Muôn dân ta thán vô vàn

Còn vua thì vẫn cung nhân vui đùa

Theo lệnh vua giết thêm nữ sử (1509)

Và người Chiêm đang giữ trong tù

Giết luôn tôn thất của vua

Hại người cốt nhục không chừa một ai

Trong năm năm trên ngôi hoàng đế

Tội ác nhiều không xuễ mà ghi

Giết người, vét thuế đem đi

Tiêu xài phung phí kể gì của công

Tu Công Dinh họp cùng ba phủ

Ðược tôn lên minh chủ nghĩa binh

Dùng Văn Lang để tiến hành

Diệt trừ bạo chúa xích xiềng ác ôn(1509)

Từ Tây đô đem quân tiến đánh

Uy Mục Vương vội lánh khỏi thành

Tu Công chiếm được Ðông Kinh

Hoàn toàn làm chủ tình hình rối ren

Uy Mục Vương bắt đem giam lỏng

Xác bỏ vào miệng súng bắn đi

Xong đời một kẻ ác di

Một tên bạo ngược quá ghê bấy giờ

LÊ TƯƠNG DỰC HOÀNG ÐẾ (1510- 1516)

Tương Dực Ðế ngôi vua thay thế (1516)

Lấy Ngô Hoán : Tán Trị thừa tuyên

Chỉnh trang bộ máy chính quyền

Lệnh cho bộ Hộ an ninh làm đầu

Nền ngoại giao cũng cùng lối cũ

Sai Lý Khiêm đi sứ sang Minh(1510)

Ðem đồ tuế cống linh đình

Theo như đòi hỏi triều đình Trung Hoa

Minh Chính Ðức cho qua đáp lễ

Sai Hy Tăng, Nhược Thủy đem sang (1513)

Sắc phong vua nước An Nam

Ban cho mũ áo được làm bằng da

Phạm Hy Tăng chê vua dáng lệch

Là “vua Heo” thích việc ăn chơi

Loạn vong sẽ xẩy tới nơi

Ngai vàng Giao Chỉ khó ngồi được lâu

Vua thông dâm nàng hầu của bố(1514)

Rồi giao hoan cả vợ anh em(1515)

Hồ Tây cho sửa sang thêm

Cởi truồng cung nữ chèo thuyền làm vui

Lại sai người đắp thành ngàn trượng(1516)

Làm cống ngầm , đập chắn sông Tô

Cửu Trùng mặt trước đào hồ

Nhà hơn trăm nóc tốn hao vô cùng

Trong nội cung hoạn quan làm loạn

Bọn phản thần định thoán ngôi vua

Nhờ tay Trịnh Hựu ngăn cho

Bọn Hài bị chém bấy giờ mới yên(1510)

ƠƯ trấn biên nỗi lên giặc cỏ

Như Hưng, Hy,Triệt ở Nghệ An (1512)

Lê Hất và bọn Trần Tuân

Vua sai Ðỗ Nhạc đem quân tiểu trừ

Chiếm đất chùa Quỳnh Lâm đại náo

ƠƯ Thùy Ðường Trần Cảo xưng vương(1516)

Ðem quân vây kín phủ đường

Thăng Long chiếm cứ tự phong quốc triều

Tương Dực Ðế đuổi theo Trần Cảo

Cảo chạy thua về thấu đảo Ngọc Sơn

Vua sai Trần Tiến đánh dồn

Cảo quay quân lại giết luôn tướng triều

Trịnh Duy Sản âm mưu phế bỏ

Lừa giết vua ở chỗ Bích Câu

Xác vua vắt vẻo đem vào

ƠƯ trên mình ngựa châm dầu hỏa thiêu

Năm Giáp Tuất(1514) dưới triều Tương Dực

Quan thượng thư Ðông Các Lê Tung

Viết bài Tổng luận tiến dâng

Về kho Ðại Việt, Vũ Quỳnh khảo biên

LÊ CHIÊU TÔNG HOÀNG ÐẾ ( 1516- 1522)

Bọn chuyên quyền đưa ra vua mới (1516)

Húy là Y, hoàng đế Chiêu Tông

Ðổi năm Quang Thuận để xưng

Trong triều ngoài nội Ðăng Dung cầm quyền

Trịnh Duy Sản lấy thêm quân lính

Cùng Nguyễn Thượng đi đánh Chí Linh

Bị quân Trần Cảo vây quanh

Cuối cùng bị giết gần thành Lạng Nguyên(1516)

Quân của Cảo ngày thêm khốn khổ

Bèn rút về trấn ở Lạng Nguyên

Cảo cho trai trưởng cầm quyền

Còn mình xuống tóc tu tiên lánh đời(1516)

Các quan lại tùy thời cát cứ

Ðem quân mình trừ khử lẫn nhau

Trần Chân, Hoàng Dụ rồi sau

Xuân Thi, Nguyễn Áng đánh vào kinh sư

Có Nguyễn Sư bức xúc trước cảnh

Nước nhà lâm vào nạn rối tung

Ra tay cái thế anh hùng

Thử xem thời vận mấy dòng thơ sau :

Những toan phục nước cứu muôn dân

Trời chẳng chiều người cũng khó phần

Sông rộng, Giang Ðông khôn trở gót

Gió to Xích Bích để thiêu quân

Ninh Sơn mây ám rồng xa khuất

Phúc địa trăng soi hạc tới gần

Anh hùng thành bại xưa nay vậy

Chí đời chưa thỏa hận vô ngần

ƠƯ thành đô bây chừ khói lửa(1518)

Giặc tha hồ cướp của lương dân

Trước thì Trần Cảo tang thương

Sau là Duy Nhạc phá tan kinh thành

Mạc Ðăng Dung hồi binh theo lệnh

Của Chiêu Tông bình định loạn quân

Quyền uy, ông tóm thâu dần

Vào tay họ Mạc loại dần người ngay

Vua mưu ngầm cho vời Hiến, Thứ(1522)

Cho người làm mật sứ gọi Tuy

Nửa đêm vua lẻn ra đi

Ðăng Dung biết được cấp truy chận đường

LÊ CUNG HOÀNG HOÀNG ÐẾ (1522- 1527)

Sau hiệp bàn , thái sư Lê Phụ(1522)

Lấy em vua đề cử lên ngôi

Lê Xuân được đặt lên ngai

Tân vương là cháu bốn đời Thánh Tông

Ðăng Dung giết Chiêu Tông hoàng đế(1526)

Giữa năm Hợi(1527) lại phế Cung Hoàng

Giáng vua xuống tước Cung Vương

Bắt Hoàng thái hậu giam chung với người

Bà khấn trời trước khi bị thí :

“Mạc Ðăng Dung là kẻ bề tôi

Manh tâm, phế chúa, cướp ngôi

Ngày sau con cháu nó thời như ri”

MẠC ÐĂNG DUNG ( 1527- 1529)

Mạc Ðăng Dung vốn nghề đánh cá

Thuở thiếu thời sống ở Cổ Trai

Có dư sức khỏe hơn người

Xuất thân lực sĩ vào đời hậu Lê

Ðô chỉ huy lên chức Thái phó

Tóm thâu đầy quyền ở trong tay

Ra oai tác quái với người

Bắt vua viết chiếu nhường ngôi cho mình

Dung sai người qua Minh kính báo(1428)

Cắt hai châu tiến cáo đem dâng

Vua Minh thấy thế bằng lòng

Cho quan giao hảo sứ thông bình thường

Mạc Ðăng Dung ngôi vương cướp được

Ba năm trời, bắt chước thuở xưa

Truyền cho con truởng làm vua(1429)

Còn mình Thái thượng được vừa mấy năm

MẠC ÐĂNG DOANH ( 1529- 1540)

Mạc Ðăng Doanh đổi năm Ðại Chính(1429)

Nắm binh quyền ước tính mười năm

Ðiều quân trị nước sai lầm

Nhân dân ta thán hờn căm quá nhiều

Thuở bấy giờ dân kêu thảm thiết

Mấy năm liền chém giết lẫn nhau(1525)

Lại thêm sâu cắn hoa màu(1527,1530)

Nhân dân ly tán khổ đau vô cùng

Nguời ta trông có người lãnh tụ

Ðưa nuớc ra khỏi chổ lầm than

Dẹp yên bè lũ tham tàn

Sâu dân mọt nuớc đã làm suy vong

Năm Canh Dần có ông Lê Ý(1430)

Người họ Lê khởi nghĩa dấy binh

Khắp nơi trong nước tòng chinh

Chỉ vài ba tháng quân thanh lẫy lừng

Mạc Ðăng Dung đem quân đi đánh

Mấy trận liền xính vính tả tơi

Sơn quan tìm lối rút lui

Tống Giang cứ điểm cho người trấn biên

Mạc Ðăng Doanh điều quân Hoằng Hóa

Cùng Quốc Trinh trấn ngã Thạch Thành

Bất thần tung chưởng đánh nhanh

Tuởng rằng thắng thế hóa thành thua to

Quân Lê Ý bấy giờ kiêu ngạo

Vì coi thường nên dẫu hùng binh

Nhân khi sơ ý coi khinh

Bị quân nhà Mạc công thành đánh tan

Bắt được Ý cửa Nam, bãi cát

Lệnh dùng xe xé xác hành hình(1530)

Nghĩa quân tan vỡ rất nhanh

Người thì phân tán kẻ đành chạy sang

Nước Ai Lao chọn đường ẩn náu

Sống tạm thời rèn giáo mài gươm

Chờ khi khôi phục giang san

Dẹp tan bạo chúa trung hưng nước nhà

Doanh cũng cho mở khoa thi Hội

Tuyển nhân tài cứ mỗi tam niên

Trạng nguyên là Nguyễn Bỉnh Khiêm(1535)

Tiến sĩ cập đệ có thêm họ Bùi

Ở trong nước ơn trời đổ xuống

Mưa thuận hòa đất ruộng lúa chiêm

Ðược mùa quốc thống tạm yên

Không còn trộm cướp liên miên như thời...

Họ Mạc sai sang Minh dâng biểu

Nộp sổ sách và chịu xin hàng

Ðăng Dung qùy trước phủ đường

Cột dây vào cổ xin nhường đất đai(1540)

LÊ TRANG TÔNG HOÀNG ÐẾ (1533- 1548)

Nguyễn Kim cho người tìm khắp nước

Kiếm cháu con đời trước nhà Lê

Rước ông Lê Huyến đưa về

Tôn làm Hoàng đế trị vì hùng binh

Từ Lê Lợi khai sinh dấy nghiệp

Ðến Cung Hoàng nối tiếp nhiều năm

Kéo dài niên kỷ hơn trăm

Lê sơ nay chuyển ra làm Trung hưng

Vua Trang Tông (1533) trở về lại nước

Cùng Nguyễn Kim lo việc binh dân

Ngày đêm chỉnh đốn quan quân

Nguyên Hòa niên hiệu, kết thân nước Lào

Tây dựa vào Ai Lao hùng cứ

Bắc thì cho sai sứ cầu phong

Ðất đai giữ được phía trong

Cao Bằng, họ Mạc tranh hùng với Lê

Cả hai xin Tàu về phân xử

Bọn Mạc Lê là thứ hám danh

Ðăng Dung lại tự trói mình

Lấy dây buộc cổ ở thành Nam Quan

Dung dâng biểu đầu hàng quân giặc

Còn Trang Tông lại mách Ðăng Dung :

Tiếm ngôi rồi lại tự xưng

Làm vua Ðại Việt cúi dâng chuyện này

Vua nhà Minh hiểu ngay sự thể (1541-1546)

Mạc Phúc Hải theo lệ cống mình

Lạy , quỳ trước mặt quân Minh

Ðể quan hội khám ở thành Nam Quan

Cho người mang đồ sang tuế cống

Bị quân Minh rẻ rúng bồi thần

Việc này nhục quốc khi dân

Khiến cho bá tánh hận quân cầm quyền

Người trong nước bùng lên khởi nghĩa

Theo Trang Tông vì quá chán chê

Nguyễn Kim là tổng chỉ huy

Anh hùng hào kiệt theo về rất đông

Dương Chấp Nhất gian hùng họ Mạc (1545)

Giả trá hàng giết được Nguyễn Kim

Vua sai Trịnh Kiểm thay quyền

Nam-Lê; Bắc-Mạc hai miền phân tranh

MẠC PHÚC NGUYÊN (1546- 1561)

Năm Bính Ngọ (1546) Phúc Nguyên kế vị

Việc triều chính lại để chú coi

Khiêm Vương Kính Ðiễn dùng người

Cùng quan Thái tể trong ngoài giữ yên

Mạc Kính Ðiển quyền hành quyết đoán(1546)

Thẳng tay trừ, dẹp loạn Chính Trung

Họ hàng giết lẫn lung tung

Trung bèn chiếm cứ một vùng Quảng Yên