Ðại Việt Sử Thi - Quyển Ba Mươi

KHẢI ÐỊNH HOÀNG ÐẾ (1916- 1925)

BẢO ÐẠI HOÀNG ÐẾ (1925- 1945)

NGUYỄN THÁI HỌC VÀ VIỆT NAM QUỐC DÂN ÐẢNG

KHẢI ÐỊNH HOÀNG ÐẾ (1916- 1925)

Giặc Pháp đày Duy Tân hoàng đế

Ðưa Bửu Ðảo lên thế ngôi vua

Ðấy là Khải Ðịnh được cho

Vì ông thân Pháp, về hùa với Tây

Khi lên ngôi trên ba mươi tuổi

Vợ thì nhiều, lại nỗi... không con

Ưa dùng thuốc phiện là hơnà

Thân hình bạc nhược gầy còm thảm thương

Ngồi trên ngai dung nhan giống hệt

Theo nhà văn Somerset Maugham

Trông như pho tượng bằng đồng

Người không tình cảm, lạnh lùng vô tri

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Hai Mươi Chín

TRẦN CAO VÂN VÀ VIỆT NAM QUANG PHỤC HỘI

CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC

TRẦN CAO VÂN VÀ VIỆT NAM QUANG PHỤC HỘI

Có một người ở làng Tư Phú

Phủ Ðiện Bàn thuộc xứ Quảng Nam

Thấy quân Pháp quá tham tàn

Dấy binh tụ nghĩa vạch đường đánh Tây

Trần Cao Vân một tay uyên bác

Hệ tư tưởng rất được đời ưa

“Trung thiên Dịch Thuyết” bấy giờ

Gieo mầm Cách Mạng vào cho dân mình

Cùng Thái Phiên liên minh lập đảng

Qui tụ quân Cách mạng dưới tay

Việt Nam Quang Phục lập ngay

Vạch ra kế hoạch đánh Tây diệt thù

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Hai Mươi Tám

THÀNH THÁI HOÀNG ÐẾ ( 1889- 1907)

ÐỀ THÁM - NGHĨA QUÂN YÊN THẾ

DUY TÂN HOÀNG ÐẾ (1907- 1916)

THÀNH THÁI HOÀNG ÐẾ ( 1889- 1907)

Năm Mậu Tý(1888) dễ bề cai trị

Cơ Mật theo chỉ thị Tòa Khâm

Văn Cương cố ý dịch lầm

Phong cho hoàng tử Bảo Lân nắm quyền

Lễ đăng quan đầu năm Tân Sửu(1889)

Hiệu Thành Thái : hòang tử Bảo Lân

Hoàng bào đai ngọc tân quân

Duyệt qua sứ bộ, quần thần hai bên

Viện Cơ Mật nắm quyền quốc sự

Nhưng thực ra trú sứ của Tây

Nắm quyền quyết định trong tay

Viện kia là chỉ để bày cho vui

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Hai Mươi Bảy

ÐỒNG KHÁNH HOÀNG ÐẾ (1885- 1888)

Ở kinh đô , Thọ Xuân nhiếp chính

Nguyễn Hữu Ðộ thân tín bên tay

Sau, mời Ưng Ky lên thay

Tân vương hội kiến định ngày tấn phong(19/9/1885)

Hiệu Ðồng Khánh, Chánh Mông hoàng tử

Là anh vua Kiến Phúc, Hàm Nghi

Thực quyền do Tướng Courcy

Toàn quyền, Khâm sứ chỉ huy xứ này

Viện ngân sách từ nay trong nước

Kể từ đây phụ thuộc người ta

Quỹ lương, bổng lộc phải qua

Lệnh bên Khâm sứ chi ra để dùng

Vua Ðồng Khánh hết lòng với Pháp

Nguyễn Hữu Ðộ cùng các tay chân

Triều đình việc nước lần lần

Rơi vào tay lũ gian thần theo Tây

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Hai Mươi Sáu

THÀNH LẬP LIÊN BANG ÐÔNG DƯƠNG
HÀM NGHI HOÀNG ÐẾ ( 1884-1888)
KINH ÐÔ THẤT THỦ
VUA HÀM NGHI LINH HỒN KHÁNG CHIẾN

THÀNH LẬP LIÊN BANG ÐÔNG DƯƠNG

Pháp muốn chia Ðông Dương từng mảnh

Việc đầu tiên là đến Trung Hoa

Thiên Tân ký kết nghị hòa(1884)

Bắt tay Trung Quốc, buộc ta hết đường

Rồi quay sang Cao Miên dụ dỗ

Bảo nước này nên phải nghe theo

Ðông Dương liên kết lợi nhiều

Pháp quốc bảo trợ nên vào liên bang

Norodom nghe Tây bày chước

Ký vào tờ hiệp ước Kim Biên(1884)

Từ đây đất nước Cao Miên

Do tay người Pháp nắm quyền quốc gia

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Hai Mươi Lăm

PHÁP CHIẾM HÀ NỘI LẦN II (1882)
DỤC ÐỨC HOÀNG ÐẾ (1883)
HIỆP HÒA HOÀNG ÐẾ ( 1883)
PHÁP CHIẾM CỬA THUẬN AN
HÒA ƯỚC QUÝ MÙI (1883)
KIẾN PHÚC HOÀNG ÐẾ (1884)
HÒA ƯỚC GIÁP THÂN (1884)

PHÁP CHIẾM HÀ NỘI LẦN II ( 1882)

Lúc Rheinart sang thay Philastre

Nhất là khi nội các của Tây

Lại bầu thủ tướng khác thay

Chính sách cai trị đổi ngay tức thì

Pháp muốn chiếm Bắc Kì lần nữa

Một nguồn tin báo của nước Anh(1882)

Vua ta nghe được phong thanh

Rằng chính phủ Pháp động binh năm rồi

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Hai Mươi Bốn

CÁC CUỘC KHÁNG CHIẾN CỦA NGHĨA QUÂN MIỀN NAM

TÌNH HÌNH XÃ HỘI VÀ BIẾN CỐ Ở BẮC KỲ

PHÁP CHIẾM THÀNH HÀ NỘI (1873)

FRANCIS GARNIER TỬ THƯƠNG

SỰ THAY ÐỔI TRONG VIỆC BANG GIAO VỚI PHÁP HÒA ƯỚC GIÁP TUẤT 1874

CÁC CUỘC KHÁNG CHIẾN CỦA NGHĨA QUÂN MIỀN NAM

Cả miền Nam sục sôi máu lửa

Dân căm hờn cháy cả tâm can

Cùng nhau đánh đuổi thực dân

Tầm vong giáo mác tòng quân lên đường

Ðất Gò Công có Trương Công Ðịnh

Cù lao Rồng nức tiếng Thủ Khoa

Phạm Liên dũng lược tài ba

Lại thêm Trương Huế theo cha diệt thù

Thủ khoa Huân cầm đầu kháng chiến

Người Ðịnh Tường , nổi tiếng khắp nơi

Ra tay đánh Pháp tơi bời

Bị đưa an trí bên trời Phi Châu

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Hai Mươi Ba

PHÁP CHIẾM GIA ÐỊNH (1859)

PHÁP TẤN CÔNG ÐỒN KỲ HÒA THANH TOÁN ÐỊNH TƯỜNG LẤY TRỌN BA TỈNH MIỀN ÐÔNG (Biên Hòa , Gia Ðịnh , Ðịnh Tường)

NAM KỲ KHÁNG CHIẾN

HÒA ƯỚC NHÂM TUẤT (1862)

PHÁP CHIẾM BA TỈNH MIỀN TÂY

MIỀN NAM DƯỚI THỜI THUỘC ÐỊA

PHÁP CHIẾM GIA ÐỊNH (1859)

Năm Kỷ Mùi bỏ vây Ðà Nẳng(1859)

Giặc theo đường kéo thẳng vào Nam

Hành quân đánh thốc Phiên An

Sài Gòn, Gia Ðịnh chúng bàn lấy luôn

Người chỉ huy là quan hộ đốc

Thấy thế giặc mỗi lúc một đông

Rút vào tử thủ bên trong

Dần dần cô thế tử vong trong thành

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Hai Mươi Hai

THIỆU TRỊ HOÀNG ÐẾ ( 1841- 1847)

TỰ ÐỨC HOÀNG ÐẾ (1847- 1885) 

PHÁP ÐÁNH ÐÀ NẲNG (1858)

THIỆU TRỊ HOÀNG ÐẾ ( 1841- 1847)

Năm canh Tý (1840) khi ngài tạ thế

Cho đòi Trương Ðăng Quế vào cung

Rước hoàng thái tử Miên Tông

Chiếu theo di mệnh tấn phong ngôi trời

Vua lúc đó tuổi vừa băm bốn

Người thông minh tính vốn ôn hòa

Văn chương đáng bậc tài hoa

Siêng năng lo việc quốc gia suốt ngày

Oạng là con thứ hai Minh Mạng

Nối ngôi cha cáng đáng việc triều

Dưới tay quan chức cũng nhiều

Trung thành giúp rập mọi điều tận trung

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Hai Mươi Mốt

MINH MẠNG HOÀNG ÐẾ (1820- 1841)

Thái tử Ðởm lên cầm nghiệp đế (1820)

Năm Canh Thìn (1820) kế tiếp lên ngai

Ðại Nam quốc hiệu đổi ngay

Triều tên Minh Mạng từ nay bắt đầu

Vua thiết triều trước sau xét việc

Vốn là người đoán quyết thông minh

Châu phê ghi chú rất tinh

Tính tình ham học sử kinh luận đàm

Vua là người quan tâm thi cử

Cho dựng nền Quốc Tử Giám ngay

Chiếu ban tuyển chọn tài hay

Thi Ðình, thi Hội định ngày mở ra

Nay truyền ra ba năm một khóa

Ở Gia Ðịnh cho mỡ trường công

Ðặt quan đốc học để cùng

Khuyến dân học tập ở vùng Trấn biên

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Hai Mươi

GIA LONG HOÀNG ÐẾ ( 1802- 1820)

Năm Kỷ Mùi(1791) Adran lâm nạn

Vua bèn phong tước nhận Quận Công

Mộ phần nằm ở bên hông

Cửa thành Gia Ðịnh tượng đồng ghi ân

Nguyễn Quang Toản bất thần đột kích(1801)

Ba vạn binh chí quyết trả thù

Theo sông Nhật Lệ tiến vô

Liên minh với bọn tàu Ô phá thành

Bọn hải tạc tung hoành cướp bóc

Nên trong dân có khúc hát ngâm :

“Lạy trời cho chóng gió nồm

Ðể cho chúa Nguyễn giong buồm thẳng ra”

Ðúng vào lúc người ta oán hận

Bọn cầm quyền tán tận lương tâm

Tàu Ô đi kết làm thân

Làm cho ngao ngán lòng dân bấy giờ

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Mười Chín

CẢNH THỊNH HOÀNG ÐẾ (1792- 1802)

Nguyễn Quang Toản mới vừa mười tám

Thế ngôi cha vào buổi đầu thu

Hiệu là Cảnh Thịnh bấy giờ

Phong Tuyên vào chức Thái sư giúp mình

Từ trong thành cũng như ngoài nội

Bọn quan thần cứ mãi tranh nhau

Triều đình vua lại phó giao

Vào tay kẻ xấu sàm tâu người hiền

Năm Quý Sửu(1793)Phú Yên bị chiếm

Quân Nguyễn Ánh uy hiếp Quy Nhơn

Nhạc xin cầu viện Phú Xuân

Toản cho Văn Sở đem quân cứu thành

Quân Tây Sơn đại binh vừa đến

Lượng thế mình, chúa Nguyễn rút lui

Mặc Ngô Văn Sở ra tay

Thư binh đồ giáp cho người kiểm kê

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Mười Tám

QUANG TRUNG HOÀNG ÐẾ (1788- 1892)

Năm Mậu Thân(1788) lúc gần tháng Chạp

Quân nhà Thanh ồ ạt kéo sang

Quân hăm chín vạn lên đường

Tổng đốc Lưỡng Quảng giử phần tiên phong

Nhiệm bèn cùng với Ngô Văn Sở

Ngầm điều quân đến ở Trường Yên

Rồi sai cấp báo ngay liền

Về cho Nguyễn Huệ biết tin tức thời

Vào trưa ngày hăm lăm tháng chạp

Vua Quang Trung truyền khắp mọi nơi

Rằng :”Giặc Thanh nó tới rồi

Tập tung lực luợng bên ngoài Nam quan”

QUANG TRUNG HOÀNG ÐẾ (1788- 1892)

Núi Ba Tầng thiết đàn làm lễ

Cáo đất trời xin để lên ngôi

Quang Trung hiệu triệu mấy lời

Lập tức hạ lệnh đi ngay lên đường

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Mười Bảy

TRUNG ƯƠNG HÒANG ÐẾ (1778 - 1793)
TRỊNH CÁN (1782)
TRỊNH TÔNG (1782-1786)
LÊ CHIÊU THỐNG HOÀNG ÐẾ (1787- 1789)
TRỊNH BỒNG (1786- 1787)

Năm Ðinh Dậu (1777) chiếm xong Gia Ðịnh

Nguyễn Huệ liền tiến đánh Vĩnh Long

Long Xuyên cứ điểm cuối cùng

Của quân chúa Nguyễn lọt vòng bao vây

Nguyễn Phúc Dương tới nơi Ba Vược

Bị Nguyễn Huệ bắt được giết đi

Ðàng Trong đến lúc suy vi

Phúc Thuần biết được khó bề thoát thân

Nguyễn Phúc Ánh đem quân trốn thoát

Từ Thổ Châu vào đất An Giang

Hội quân sửa soạn binh lương

Long Hồ tái chiếm, Lật Giang đợi thời

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Mười Sáu

TRỊNH CƯƠNG (1709- 1729 )
LÊ DUY PHƯỜNG HOÀNG ÐẾ (1729- 1732)
NGUYỄN PHÚC CHÚ (1725-1738)
TRỊNH GIANG (1729- 1740 )
LÊ THUẦN TÔNG HOÀNG ÐẾ (1732- 1735)
LÊ Ý TÔNG HOÀNG ÐẾ (1753- 1740)
TRỊNH DOANH (1740- 1767)
LÊ HIỄN TÔNG HOÀNG ÐẾ (1740- 1786)
NGUYỄN PHÚC KHOÁT (1738- 1756)
TRỊNH SÂM ( 1767- 1782)
NGUYỄN PHÚC THUẦN (1765- 1777)

TRỊNH CƯƠNG (1709- 1729 )

Năm Kỷ Sửu (1709) theo vâng lệnh chúa

Lấy Trịnh Cương,chắt của Khang vương

Lên ngôi nối dõi tông đường

Nắm quyền phủ chúa đảm đương việc triều

Phép thuế theo Tô Dung Ðiện học

Luật thuế này Trung quốc đem sang

Ngõ hầu hạn chế thuế quan

Hiện không thích hợp mà đang được dùng

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Mười Lăm

LÊ THẦN TÔNG HOÀNG ÐẾ (1619- 1643, 1649- 1662)
TRỊNH TRÁNG (1623- 1652)
NGUYỄN PHÚC LAN (1635- 1648)
NGUYỄN PHÚC TẦN (1648- 1687)
LÊ CHÂN TÔNG HOÀNG ÐẾ (1643- 1649)

LÊ THẦN TÔNG HOÀNG ÐẾ (1649- 1662)

NGUYỄN PHÚC TẦN (1648- 1687)

TRỊNH TẠC (1657 - 1682)

LÊ HUYỀN TÔNG HOÀNG ÐẾ (1663- 1671)

LÊ GIA TÔNG HOÀNG ÐẾ (1672- 1675)

LÊ HY TÔNG HOÀNG ÐẾ (1676- 1704)

TRỊNH CĂN (1682- 1709)

NGUYỄN PHÚC TRĂN (1687- 1691)

NGUYỄN PHÚC CHU (1691- 1725)

LÊ DỤ TÔNG HOÀNG ÐẾ (1705- 1728)

Năm Kỹ Mùi (1619) vào đầu mùa hạ

Vua Lê sai thủ xạ giết Vương

Chẳn may đạn chỉ xẹt ngang

Trịnh Tùng rất giận căm gan bấy giờ

Sau biến cố bức vua thắt cổ

Giam Trịnh Xuân nội phủ tức thì

Ðưa ngay thái tử Duy Kỳ

Lên ngôi cửu ngũ trị vì thay cha

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Mười Bốn

LÊ TRUNG TÔNG HOÀNG ÐẾ (1548- 1556)
LÊ ANH TÔNG HOÀNG ÐẾ (1556 - 1573)
TRỊNH KIỂM (1545- 1570)
NGUYỄN HOÀNG (1558 - 1613)
MẠC MẬU HỢP (1562- 1592)
TRỊNH TÙNG (1570- 1623)
LÊ THẾ TÔNG HOÀNG ÐẾ (1573- 1599 )
LÊ KÍNH TÔNG HOÀNG ÐẾ (1600- 1619)
NGUYỄN PHÚC NGUYÊN (1613- 1635)

LÊ TRUNG TÔNG HOÀNG ÐẾ (1548- 1556)

Thái tử Huyên sau khi cha chết

Ðược đưa lên kế nghiệp tiên vương

Năm Mậu Thân (1548) lể đăng quang

Giửa triều ngự thị lo toan nước nhà

Việc Nam Triều phải qua Trịnh Kiểm

Vua giao cho xét tuyển nhân tài

Tính trù mưu lược lựa thời

Trung hưng đế chế trong ngoài vỗ yên

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Mười Ba

LÊ HIẾN TÔNG HOÀNG ÐẾ (1497- 1504)

LÊ TÚC TÔNG HOÀNG ÐẾ (1504)
LÊ UY MỤC HOÀNG ÐẾ (1504- 1510)
LÊ TƯƠNG DỰC HOÀNG ÐẾ (1510- 1516)
LÊ CHIÊU TÔNG HOÀNG ÐẾ (1516- 1522)
LÊ CUNG HOÀNG HOÀNG ÐẾ (1522- 1527)
MẠC ÐĂNG DUNG (1527- 1529)
MẠC ÐĂNG DOANH (1529- 1540)
LÊ TRANG TÔNG HOÀNG ÐẾ (1533- 1548)
MẠC PHÚC NGUYÊN (1546- 1561)

Trước khi băng vào năm Ðinh Tỵ (1497)

Giữa triều đình chiếu chỉ truyền ngôi

Lựa trong mười bốn con trai

Hai mươi con gái chọn người lên thay

LÊ HIẾN TÔNG HOÀNG ÐẾ (1497- 1504)

Thái tử Huy lên ngôi hoàng đế (1497)

Là một nguời thông duệ anh minh

Việc quan cho chí việc binh

Thân hành khảo xét, tự mình duyệt phê (1498)

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Mười Hai

LÊ THÁI TÔNG HOÀNG ÐẾ (1433- 1442)
LÊ NHÂN TÔNG HOÀNG ÐẾ (1442- 1459)
LÊ NGHI DÂN HOÀNG ÐẾ (1459- 1460)
LÊ THÁNH TÔNG HOÀNG ÐẾ (1460- 1497)

LÊ THÁI TÔNG HOÀNG ÐẾ (1433- 1442)

Thái tử Long, được lên thế chỗ (1433)

Tôn cha là Thế Tổ nhà Lê

Thiệu Bình đổi lại niên ghi

Sai quan Nguyễn Trãi soạn bia, dựng đền

Lê Thái Tông chiêu hiền đãi sĩ

Chọn người tài chiếu chỉ tước phong

Tổ chức khảo hạch thật đông

Ngàn người thi đổ ở trong thời mình

Quốc Tử Giám về kinh để học

Còn bậc ba sách đọc huyện châu

Ðịnh ra ngạch thuế bãi dâu

Lập ra luật ruộng, đầm, ao rõ ràng

Ðại Việt Sử Thi - Quyển Mười Một

LÊ THÁI TỔ HOÀNG ÐẾ (1428- 1433)

Năm Giáp Ngọ đặt nguời cai trị (1414)

Một vùng đất Giao Chỉ bấy giờ

Ngọc ngà vơ vét đầy kho

Bắt dân xuống biển để mò ngọc trai

Giặc Minh lại ra tay tàn ác

Chiếm lấy ngay mỏ bạc mỏ vàng(1415)

Dân ta cơ cực cùng đường

Lâm vào thảm cảnh tang thương não nề

LÊ THÁI TỔ HOÀNG ÐẾ (1428- 1433)

Năm Mậu Tuất truyền đi các lộ(1418)

Rằng Lam Sơn Lê Lợi dấy binh

Muôn người nhất loạt tôn vinh

Ðưa làm chủ tướng “Diệt Minh” báo thù

ƠƯ dưới cờ, anh hùng hào kiệt

Cùng một lòng thề quyết đánh tan

Lũ quân xâm lược hung tàn

Giành nền độc lập giang sơn của mình