Hội đồng chuột

Hội đồng chuột - Conseil tenu par les rats

Un Chat, nommé Rodilardus, 

Faisait de Rats telle déconfiture 

Que l'on n'en voyait presque plus, 

Tant il en avait mis dedans la sépulture. 

Le peu qu'il en restait, n'osant quitter son trou, 

Ne trouvait à manger que le quart de son soû; 

Et Rodilard passait, chez la gent misérable, 

Non pour un Chat, mais pour un Diable. 

Or, un jour qu'au haut et au loin 

Le Galand alla chercher femme, 

Pendant tout le sabbat qu'il fit avec sa dame, 

Le demeurant des Rats tint chapitre en un coin 

Sur la nécessité présente. 

Dès l'abord, leur Doyen, personne fort prudente, 

Opina qu'il fallait, et plus tôt que plus tard, 

Attacher un grelot au cou de Rodilard; 

Qu'ainsi, quand il irait en guerre, 

De sa marche avertis ils s'enfuiraient sous terre; 

Qu'il n'y savait que ce moyen. 

Chacun fut de l'avis de Monsieur le Doyen; 

Chose ne leur parut à tous plus salutaire. 

La difficulté fut d'attacher le grelot. 

L'un dit: Je n'y vas point, je ne suis pas si sot; 

L'autre: Je ne saurais. Si bien que sans rien faire 

On se quitta. J'ai maints chapitres vus, 

Qui pour néant se sont ainsi tenus: 

Chapitres, non de Rats, mais chapitres de moines, 

Voire chapitres de chanoines. 

Ne faut-il que délibérer, 

La cour en conseillers foisonne; 

Est-il besoin d'exécuter, 

L'on ne rencontre plus personne.

Bản dịch : Nguyễn Văn Vĩnh

Một con mèo tên là Trạng Mỡ 

Bắt chuột nhiều long lở hầm hang 

Mèo đâu dữ dội lạ dường 

Để cho đến nỗi sạch quang trong ngoài 

Hoạ còn sót một hai chú lỏi 

Đố dám thò ra khỏi cửa hang 

Chú nào cũng đói họng gang 

Trông thấy Trạng Mỡ coi dường yêu tinh 

May được buổi tiên sinh chạy gái 

Chốn cao xa trên mái nhà người 

Chuột thừa được lúc thảnh thơi 

Họp nhau bàn việc kim thời nguy nan 

Chú chuột già ra bàn ngay trước: 

- Liệu mau mau trong bước hiểm nghèo 

Đem chuông mà buộc cổ mèo 

Để cho khi hắn leo trèo tìm ta 

Leng keng nghe hiệu là ta chạy 

Ai cũng khen mà lạy Cụ Trùm 

Duy còn một việc đeo chuông 

Nghe như hơi khó tìm phương thi hành 

Hỏi lũ chuột thì anh từ cáo 

Anh lại rằng: - Đây lão dại gì? 

Đã đành nơi chết ai đi 

Ngẩn ngơ một lát rồi thì hội tan 

Té ra cuộc luận bàn thực hão 

Có lạ gì bàn láo xưa nay 

Chẳng là việc chuột thế này 

Việc dân, việc nước cũng hay bàn xằng 

Thơ rằng: 

Nghị luận còn dở dang 

Triều đình đông nhan nhản 

Thi hành lâm cục trung 

Bá quan đà tận tán

(Nguồn: Ngụ ngôn La Phông Ten/ NXB Văn học, 1996)

Bản dịch : Nguyễn Đình

Chú mèo tên Trạng Mỡ 

Nhè dân chuột gieo tai 

Tống chúng xuống tuyền đài 

Đến chỉ còn một nhúm 

Rời hang chuột chả dám 

Chuột đói mẻo đói meo 

Bữa ăn còn tẻo teo 

Đâu được như thường lệ 

Trạng Mỡ thành ông Kẹ 

Thành con quỷ con yêu 

Đâu phải là con miêu 

Đối với loài chuột khổ 

Bỗng đâu một hôm nọ 

Leo cao và trông xa 

Chú Mèo phong nhã ta 

Lượn nóc nhà kiếm vợ 

Trong khi cùng thím nó 

Chủ mải hét mải gào 

Chuột sống sót rủ nhau 

Xó nhà, cùng hội họp 

Xét tình hình nguy ngập 

Trùm chuột lõi nhất nhà 

Có ý kiến đề ra 

Rằng: "Càng sớm càng tốt 

Quyết phải đem nhạc buộc 

Vào cổ Trạng mới xong! 

Trạng cất bước đi lùng 

Ta biết ngay, độn thổ 

Muôn thoát nguy khủng bố 

Chỉ còn cách ấy thôi!" 

Cả nhà chuột một lời 

Khen cụ Trùm chí lý 

"Ừ! Cứu họ nhà Tý 

Thượng sách chính là đây!" 

Chỉ còn mỗi việc này 

Khó nhất: Đem nhạc buộc 

Anh rằng: Tao chả ngốc! 

Chú bảo: Quá sức mình! 

Mưu cao chẳng thực hành 

Hội đồng đành giải tán 

Tôi đã thấy chán vạn 

Kiểu bàn bạc ba hoa 

Của thầy đạo, cố, cha 

Đâu phải là của chuột 

Triều đình ví chỉ họp bàn 

Quân sư nhặng xị, lời tràn cung mây 

Đến khi cần phải ra tay 

Thì thôi chẳng thấy mặt mày một ai

(Nguồn: Ngụ ngôn chọn lọc La Fontaine, NXB Văn học, 1985)

Bản dịch : Đỗ Khắc Siêm, Hà Khắc Nguyện

Một con Mèo thật là quá dữ 

Chuột trong vùng nó khử gần tiêu 

Hang sâu ẩn sót ít nhiều 

Đói ăn khát uống, sớm chiều khốn thay 

"Con quỷ sứ Mèo này", Chuột bảo 

Nhưng một hôm Mèo dạo xa miền 

Cùng mèo gái mãi ái ân 

Chuột kia được dịp hội bàn lo thân 

Chuột niên trưởng mưu thần bày chước: 

- Lấy nhạc đồng mà buộc cổ Miêu 

Để khi hắn có leo trèo 

Loong coong nghe thấy, liệu chiều ta xa 

Mưu cao ấy Chuột già có một 

Thẩy đều khen kế tốt lắm rồi 

Duy còn việc buộc nhạc thôi 

Anh nào anh nấy rằng: "Tôi dại gì!" 

Rồi rốt cuộc đành thì giải tán 

Họp kiểu này nhan nhản đó đây 

Tu sĩ, giáo sĩ các thầy 

Khi bàn đưa khuyến nghị này, nghị kia 

Thi hành lại xếp ra rìa...

(Nguồn: Ngụ ngôn La Fontaine, NXB Tân Văn, 1992)