Trường Hận Ca - Bạch Cư Dị

長 恨 歌 

漢 皇 重 色 思 傾 國

御 宇 多 年 求 不 得

楊 家 有 女 初 長 成

養 在 深 閨 人 未 識

天 生 麗 質 難 自 棄

一 朝 選 在 君 王 側

回 眸 一 笑 百 媚 生

六 宮 粉 黛 無 顏 色

春 寒 賜 浴 華 清 池

溫 泉 水 滑 洗 凝 脂

侍 兒 扶 起 嬌 無 力

始 是 新 承 恩 澤 時

雲 鬢 花 顏 金 步 搖

芙 蓉 帳 暖 度 春 宵

春 宵 苦 短 日 高 起

從 此 君 王 不 早 朝

承 歡 侍 宴 無 閑 暇

春 從 春 遊 夜 專 夜

後 宮 佳 麗 三 千 人

三 千 寵 愛 在 一 身

金 星 妝 成 嬌 侍 夜

玉 樓 宴 罷 醉 和 春

姊 妹 弟 兄 皆 列 士

可 憐 光 彩 生 門 戶

遂 令 天 下 父 母 心

不 重 生 男 重 生 女

驪 宮 高 處 入 青 雲

仙 樂 風 飄 處 處 聞

緩 歌 慢 舞 凝 絲 竹

盡 日 君 王 看 不 足

漁 陽 鼙 鼓 動 地 來

驚 破 霓 裳 羽 衣 曲

九 重 城 闕 煙 塵 生

千 乘 萬 騎 西 南 行

翠 華 搖 搖 行 復 止

西 出 都 門 百 餘 里

六 軍 不 發 無 奈 何

宛 轉 蛾 眉 馬 前 死

花 鈿 委 地 無 人 收

翠 翹 金 雀 玉 搔 頭

君 王 掩 面 救 不 得

回 看 血 淚 相 和 流

黃 埃 散 漫 風 蕭 索

雲 棧 縈 紆 登 劍 閣

峨 嵋 山 下 少 人 行

旌 旗 無 光 日 色 薄

蜀 江 水 碧 蜀 山 青

聖 主 朝 朝 暮 暮 情

行 宮 見 月 傷 心 色

夜 雨 聞 鈴 腸 斷 聲

天 旋 地 轉 迴 龍 馭

到 此 躊 躇 不 能 去

馬 嵬 坡 下 泥 土 中

不 見 玉 顏 空 死 處

君 臣 相 顧 盡 霑 衣

東 望 都 門 信 馬 歸

歸 來 池 苑 皆 依 舊

太 液 芙 蓉 未 央 柳

芙 蓉 如 面 柳 如 眉

對 此 如 何 不 淚 垂

春 風 桃 李 花 開 日

秋 雨 梧 桐 葉 落 時

西 宮 南 內 多 秋 草

落 葉 滿 階 紅 不 掃

梨 園 子 弟 白 髮 新

椒 房 阿 監 青 娥 老

夕 殿 螢 飛 思 悄 然

孤 燈 挑 盡 未 成 眠

遲 遲 鐘 鼓 初 長 夜

耿 耿 星 河 欲 曙 天

鴛 鴦 瓦 冷 霜 華 重

翡 翠 衾 寒 誰 與 共

悠 悠 生 死 別 經 年

魂 魄 不 曾 來 入 夢

臨 邛 道 士 鴻 都 客

能 以 精 誠 致 魂 魄

為 感 君 王 輾 轉 思

遂 教 方 士 殷 勤 覓

排 空 馭 氣 奔 如 電

升 天 入 地 求 之 遍

上 窮 碧 落 下 黃 泉

兩 處 茫 茫 皆 不 見

忽 聞 海 上 有 仙 山

山 在 虛 無 縹 緲 間

樓 閣 玲 瓏 五 雲 起

其 中 綽 約 多 仙 子

中 有 一 人 字 太 真

雪 膚 花 貌 參 差 是

金 闕 西 廂 叩 玉 扃

轉 教 小 玉 報 雙 成

聞 道 漢 家 天 子 使

九 華 帳 裡 夢 魂 驚

攬 衣 推 枕 起 徘 徊

珠 箔 銀 屏 迤 邐 開

雲 鬢 半 偏 新 睡 覺

花 冠 不 整 下 堂 來

風 吹 仙 袂 飄 飄 舉

猶 似 霓 裳 羽 衣 舞

玉 容 寂 寞 淚 闌 干

梨 花 一 枝 春 帶 雨

含 情 凝 睇 謝 君 王

一 別 音 容 兩 渺 茫

昭 陽 殿 裡 恩 愛 絕

蓬 萊 宮 中 日 月 長

回 頭 下 望 人 寰 處

不 見 長 安 見 塵 霧

唯 將 舊 物 表 深 情

鈿 合 金 釵 寄 將 去

釵 留 一 股 合 一 扇

釵 擘 黃 金 合 分 鈿

但 教 心 似 金 鈿 堅

天 上 人 間 會 相 見

臨 別 殷 勤 重 寄 詞

詞 中 有 誓 兩 心 知

七 月 七 日 長 生 殿

夜 半 無 人 私 語 時

在 天 願 作 比 翼 鳥

在 地 願 為 連 理 枝

天 長 地 久 有 時 盡

此 恨 綿 綿 無 絕 期

白 居 易

TRƯỜNG HẬN CA

Hán hoàng trọng sắc tư khuynh quốc
Ngự vũ đa niên cầu bất đắc
Dương gia hữu nữ sơ trưởng thành
Dưỡng tại thâm khêu nhân vị thức

Thiên sinh lệ chất nan tự khí
Nhất triều tuyển tại quân vương trắc
Hồi đầu nhất tiếu bách mị sinh
Lục cung phấn đại vô nhan sắc

Xuân hàn từ dục hoa thanh trì
Ôn tuyền thủy hoạt tẩy ngưng chi
Thị nhi phò khởi kiều vô lực
Thỉ thị tân thừa ân trạch thì

Vân mấn hoa nhan kim bộ diêu
Phù dung trường noãn độ xuân tiêu
Xuân tiêu khổ đoản nhật cao khởi
Tùng thử quân vương bất tảo triều

Thừa hoan thị yến vô nhàn hạ
Xuân tùng xuân du dạ chuyên dạ
Hậu cung giai lệ tam thiên nhân
Tam thiên sũng ái tại nhất thân

Kim ốc trang thành kiều thị dạ
Ngọc lâu yến bải tuỳ hòa xuân
Tỉ muội đệ huynh giai liệt thổ
Khả lân quang thái sinh môn hộ

Toại lịnh thiên hạ phụ mẫu, tâm
Bất trọng sinh nam trọng sinh nữ
Ly cung cao xứ nhập thanh vân
Tiên nhạc phong phiêu xứ xứ văn

Hoãn ca mạn vũ ngưng ti trúc
Tận nhật quân vương khán bất túc
Ngư dương bề cổ động địa lai
Kinh phá nghê thường vũ y khúc

Cửu trùng thành khuyết yên trần sinh
Thiên thừa vạn kị tây nam hành
Thuý hoa diêu diêu hành phục chỉ
Tây xuất đô môn bách dư lí

Lục quân bất phát vô nại hà
Uyển chuyển nga mi mã tiền tử
Hoa điền uỷ địa vô nhân thâu
Thuý kiều kim tước ngọc tao đầu

Quân vương yểm diện cứu bất đắc
Hồi khán huyết lệ tương hoà lưu
Hoàng ai tán mạn phong tiêu sách
Vân sạn oanh vu đăng Kiếm các

Nga mi sơn hạ thiểu nhân hành
Sinh kì vô quang nhật sắc bạc
Thục giang thủy bích Thục sơn thanh
Thánh chúa triêu triêu mộ mộ tình

Hành cung kiến nguyệt thương tâm sắc
Dạ vũ văn linh trường đoạn thanh
Thiên triền địa chuyễn hồi long ngư
Đáo thử trù trừ bất năng khứ

Mã ngôi bi hạ nê thổ trung
Bất kiến ngọc nhan không tử xứ
Quân thần tương cố tận triêm y
Đông vọng Đô môn tín mã qui

Qui lai trì uyển giai y cựu
Thái dịch phù dung Vị ương liễu
Phù dung như diện liễu như mi
Đối thử như hà bất lệ thùy

Xuân phong đào lí hoa khai nhật
Thu vũ ngô đồng diệp lạc thì
Tây cung nam nội đa thu thảo
Lạc diệp mãn giai hồng bất tảo

Lê viên tử đệ bạch phát tân
Tiêu phòng a giám thanh nga lão
Tịch diện huỳnh phi tư tiếu nhiên
Cô đăng khiêu tận vị thành miên

Trì trì chung cổ, sở trường dạ
Cảnh cảnh tinh hà dục thự thiên
Uyên ương ngõa lãnh sương hoa trọng
Phỉ thúy khâm hàn thùy dữ cọng

Du du sinh tử biệt kinh niên
Hồn phách bất tằng lai nhâp mộng
Lâm cùng đạo sĩ Hồng đô khách
Năng dĩ tinh thành tri hồn phách

Vị cảm quân vương triển chuyển từ
Toại giáo phương sĩ ân cần mịch
Bài không ngự khí bôn như điển
Thăng thiên nhập địa cầu chi biến

Thượng cùng Bích lạc hạ Hoàng tuyền
Lưỡng xứ mang mang giai bất kiến
Hốt văn hải thượng hữu tiên san
San tại hư vô phiếu diếu gian

Lâu các linh lung ngũ vân khởi
Kỳ trung trác ước đa tiên tử
Trung hũu nhất nhân tự Thái chân
Tuyết phu hoa mạo sâm si thị

Kim khuyết tây sương khấu ngọc toan
Chuyển giáo Tiểu ngọc báo Song thành
Văn đạo Hán gia thiên tử sứ
Cửu hoa trướng lý mộng hồn kinh

Lãm y thôi chẫm khởi bồi hồi
Châu bạc ngân bình dĩ lệ khai
Vân cát bán thiên tân thụy giác
Hoa gian bất chỉnh hạ đường lai

Phong xuy tiên khuyết phiêu phiêu cử
Du tợ nghê thường vũ y vũ
Ngọc dung tịch mịch lệ lan can
Lê hoa nhất chí xuân đái vũ

Hàm tình ngưng thêtá quân vương
Nhất biệt âm dương lưỡng điếu mang
Chiêu dương điện lý ân ái tuyệt
Bồng lai cung trung nhật nguyệt trường

Hồi đầu hạ vọng trần hoàn xứ
Bất kiến Trường An kiến trần vụ
Duy tương cựu vật biểu thâm tình

Điển hiệp kim thoa ký tương khứ
Thoa lưu nhất cổ hiệp nhất phiến
Thoa tịch hoàng kim hiệp phân điền
Đản giáo tâm tợ kim điền kiên

Thiên thượng nhân gian hội tương kiến
Lâm biệt ân cần trọng kí từ
Từ trung hữu thệ lưỡng tâm tri
Thất nguyệt thất nhật Trường sinh điện
Dạ bán vô nhân tư ngữ thì

Tại thiên nguyện tác tị dực điểu
Tại địa nguyện vi liên lí chí

Thiên trường địa cửu hữu thời tận
Thử hận mang mang vô tuyệt kỳ....

Bạch Cư Dị 

Cố sự :

Năm thứ 4 niên hiệu Thiên Bảo (745), Đường Huyền Tông sách phong nàng Thái Chân họ Dương làm Quý Phị Sau đó phong hai người chị của Quý Phi làm Hàn quốc phu nhân và Quắc quốc phu nhân; còn người anh họ là Dương Quốc Trung thì làm đến chức tể tướng. Tháng 11, năm thứ 14 niên hiệu Thiên Bảo (755), Phạm Dương tiết độ sứ là An Lộc Sơn dấy binh làm phản, lấy danh nghĩa là giết Dương Quốc Trung. Huyền Tông phải mang Dương Quý Phi chạy qua đất Thục. Đến Mã Ngôi pha, quân sĩ giết chết Dương Quốc Trung, rồi thỉnh cầu vua giết Quý Phi để tạ thiên hạ; Huyền Tông đành phải sai Cao lực sĩ cho Quý Phi tự tận. Cuối năm 757, Thượng Hoàng từ Thục về kinh. Có một đạo sĩ dùng pháp thuật, dò hỏi được tin tức của Quý Phị

Mùa đông năm đầu niên hiệu Nguyên Hòa (806), Lang Nha vương Chất Phu đem chuyện này kể lạị Bạch Cư Dị liền làm ra bài Trường Hận ca nàỵ

Chú thích :

Hán hoàng: chỉ vua Đường Minh Hoàng. Vì Bạch Cư Dị là bề tôi nhà Đường, không tiện nêu đích danh 

Hoa Thanh trì: ở trên núi Ly sơn, phía nam huyện Lâm Đồng tỉnh Thiểm Tâỵ Tại đây có cung Hoa Thanh do Đường Minh Hoàng xây cất, cũng gọi là Ly cung 

Kim bộ dao: đồ trang sức trên đầu phụ nữ, bằng vàng có tua ngọc 

Ngư Dương: nay là huyện Kế, tỉnh Hà Bắc. Đây là nơi đóng quân của An Lộc Sơn 

Nghê thường vũ y khúc: tên khúc nhạc Ấn Độ từ Tân Cương, Cam Túc truyền vào, ở đời Đường. Đường Minh Hoàng có tự cải biến lại 

Thúy hoa: cờ của vua 

Đô môn: tức Diên Thu môn, cửa của kinh thành Trường An 

Hoa điến, thúy kiều, kim tước, ngọc tao đầu: các đồ trang sức đầu phụ nữ 

Vân sạn: đường sạn đạo trên mâỵ Sạn đạo là đường dùng gỗ bắc thành 

Kiếm Các: tức Kiếm môn sơn, ở miền bắc tỉnh Tứ Xuyên 

Nga Mi sơn: ở phía tây nam tỉnh Tứ Xuyên. Thực ra Đường Minh Hoàng chỉ đi tới Thành Đô, chứ không đến đây 

Mã Ngôi pha: ở phía tây huyện Hưng Bình, tỉnh Thiểm Tây 

Thái Dịch: tên ao lớn trong cung đời Hán 

Vị Ương: tên cung đời Hán 

Tây cung nam nội: khi Thượng Hoàng (Minh Hoàng) trở về kinh, thoạt đầu ở cung Hưng Khánh (nam nội), sau mới vào ở tây cung 

Lê viên tử đệ: các ca vũ nghệ nhân ở Lê viên. Đường minh Hoàng tuyển chọn 300 người dạy nhạc ở Lê viên. 

Tiêu phòng: nơi ở của hoàng hậu trong cung Vị Ương 

Lâm Cùng: nay là huyện Cùng Lai, tỉnh Tứ Xuyên 

Hồng Đô: tên một cửa trong cung điện đời Hán 

Tiểu Ngọc: tên con gái Phu Sai, Song Thành: thị nữ Tây Vương Mẫu 

Cửu hoa trướng: màn trướng tinh xảo, đẹp đẽ 

Chiêu Dương điện: ở trong hậu cung đời Hán 

Bồng Lai: tên núi tiên ở biển Đông 

Trường sinh điện: ở trong cung Hoa thanh

Dịch nghĩa : 

Một bài dài mà tôi thấy chỉ có hai câu cuối là nói lên cảm xúc của thi nhân đối với số mệnh của Dương Quý Phi: Trời đất dài lâu cũng không bằng cái hận miên miên vô tuyệt kỳ. Cái hận gì nhĩ ? Hận đã sinh ra là tuyệt đại giai nhân ? Hận An Lộc Sơn làm phản ? Hận vua không cứu được ? Hận chia loan rẻ thúy ? Hận gì mà vô tuyệt kỳ ? Tôi nghĩ là cái hận của số mệnh đã chú cho mình như vậy, có làm sao cũng vậy thôị Mình như vậy thì hoàn cảnh dù có biến đổi thì cái nhìn của mình cũng là vậy; Lạc quan, bi quan, khinh đời, ngạo thế, tự tại, hồn nhiên ... đã là vậy thì muôn đời vẫn vậy ... Một trăm hai mươi câu thơ đầy tình cảm, mà nghe thích nữạ Thật là tha hồ mà ngâm nga ... 

1. Vua Hán yêu chuộng sắc đẹp, mơ tưởng đến người đẹp khuynh quốc 

2. Trị vì đã được lâu năm mà chưa tìm được người 

3. Nhà họ Dương có người con gái vừa đến tuổi trưởng thành 

4. Được nuôi dưỡng trong phòng khuê thâm kín, chưa có ai biết 

5. Vẻ đẹp trời sinh khó mà tự chối bỏ đi 

6. (Rồi) một ngày nàng được tuyển chọn vào hầu cạnh quân vương 

7. Một cái liếc mắt mỉm cười, trăm vẻ kiều mị phát sinh 
8. Lục cung bao nhiêu người phấn son tô điểm đều mất hết cả nhan sắc 

9. Mùa xuân lạnh, ban cho nàng được tắm trong hồ Hoa Thanh 

10. Nước suối ấm, chảy mau, tẩy thân thể mịn màng 

11. Thị tỳ nâng đỡ thân hình kiều diễm yếu ớt của nàng 

12. Ấy là lúc nàng được thụ ân sủng của nhà vua 

13. Tóc như mây, gương mặt như hoa, cài chiếc kim bộ dao 

14. Nàng trải qua đêm xuân trong màn trướng phù dung ấm áp 

15. Đêm xuân khổ thay quá ngắn ngủi, mặt trời đã lên cao 
16. Từ đó mà quân vương chẳng còn sớm ngự triều nữa 

17. Hầu vui, chầu yến, không lúc nào nhàn hạ 

18. Ngày xuân này một bên, ngày xuân khác du ngọan, đêm nào cũng bên cạnh vua 

19. Hậu cung có ba ngàn người đẹp 

20. Ba ngàn người sủng ái chỉ một mình nàng 

21. Trong nhà vàng, đêm đến, trang điểm xong là nàng đến yêu kiều chầu bên vua 

22. Tại lầu ngọc, lúc tiệc tàn, là bắt đầu say sưa tình xuân 

23. Các anh chị em nàng đều được phong phẩm tước 

24. Thương thay, quang vinh lại sinh ra thiên kiến 

25. Do đó mà khiến các bậc cha mẹ trong lòng 

26. Không muốn sinh con trai, chỉ muốn sinh con gái 

27. Ly cung ở trên cao ngập vào mây xanh 

28. Tiếng nhạc thần tiên theo gió thổi bay đi khắp mọi nơi 

29. Điệu ca thong thả, dáng múa nhẹ nhàng, đàn sáo êm đềm 

30. Suốt ngày vua xem hoài không thỏa 

31. Tiếng trống trận ở Ngư Dương vang động địa lại 

32. Làm phá hoại khúc Nghê thường đang múa 

33. Khói bụi bốc lên ở trong cung thành vua ở (loạn lạc) 

34. Quân vua (thiên thặng vạn ky) phải chạy về tây nam 

35. Cờ (thúy hoa) vua bay phất phới, đang đi bỗng lại ngừng 

36. Đi về hướng tây hơn trăm dặm 

37. Lục quân (quân vua) không chịu đi biết làm sao 

38. Con người yểu điệu mày ngài đành chết trước vó ngựa vua 

39. Chiếc hoa điến rơi dưới đất không ai nhặt lên 

40. Kể cả thúy kiều kim tước và ngọc tao đầu 

41. Vua đau đớn che mặt mà không sao cứu được 

42. Ngoảnh đầu lại nhìn, máu và nước mắt chan hòa tuôn chảy 

43. Bụi vàng bay tán loạn, gió thổi tiêu điều tan tác 

44. Đường sạn đạo trong mây đi quanh co lên miền Kiếm Các 

45. Dưới chân núi Nga Mi không mấy ai qua lại 

46. Cờ quạt ảm đạm ánh sáng mặt trời yếu ớt 

47. Sông đất Thục, nước xanh biếc, núi đất Thục màu xanh 

48. Sáng sáng chiều chiều quân vương ôm nặng mối tình 

49. Tại hành cung, trông bóng trăng màu sắc sao mà thương tâm 

50. Trong đêm mưa, nghe tiếng chuông âm thanh sao mà đoạn trường 

51. Trời đất xoay chuyển, vua lại ngự giá về cung cũ 

52. Đến chỗ này trù trừ không thể rời 

53. Dưới Mã Ngôi pha, trong đám đất bùn 

54. Có thấy đâu chỗ người (bạn xưa) đã bị chết oan uổng 

55. Vua tôi nhìn nhau lệ rơi ướt thấm đầy áo 

56. Nhắm hướng đông để mặc cho ngựa đưa mình về 

57. Về đến nơi, ao vườn vẫn còn như xưa 

58. (Đây) phù dung trên ao Thái Dịch, (nọ) hàng liễu trong cung Vị Ương 

59. Phù dung trông ra như vẻ mặt, lá liễu trông ra như nét mày 

60. Trước cảnh như vậy làm sao mà nước mắt không tuôn trào 

61. Gió xuân thổi, đã đến ngày hoa đào hoa lý nở 

62. Mưa thu rơi, tới lúc cây ngô đồng rụng lá 

63. Trong tây cung, nam nội cỏ thu mọc lên nhiều 

64. Lá rụng đỏ đầy bên thềm không ai buồn quét 

65. Những người lê viên (ngồi không) tóc bạc 

66. Cung nga thái giám (qua một thời gian) rồi cũng già đi 

67. Tối lại trong điện đom đóm bay ngồi nghĩ mà buồn 

68. Ngọn đèn leo lét đã hết bấc rồi mà còn chưa ngủ được 

69. Tiếng chuông trống điểm thong thả, báo hiệu bắt đầu một đêm dài 

70. Tinh hà lấp lánh muốn thành trời sáng 

71. Ngói uyên ương lạnh lẽo mang nặng sương 

72. Chăn phỉ thúy lạnh ngắt biết cùng ai chung đắp 

73. Kẻ sống người chết cách biệt xa xăm đã được năm rồi 

74. Mà hồn phách nàng chưa hề nhập vào mộng mị 

75. Có nhà đạo sĩ huyện Lâm Cùng, làm khách ở Hồng Đô 

76. Có thể lấy lòng thành đến được với hồn phách 

77. Bởi cảm động lòng quân vương khắc khoải nhớ nhung 

78. Cho nên sai các phương sĩ ân cần tìm kiếm 

79. Họ đùng đùng cưỡi gió bay như chớp 

80. Lên trời, xuống đất tìm khắp mọi nơi 

81. Lên thì đến tận cõi xanh biếc, xuống thì đến tận suối vàng 

82. Hai nơi đều mờ mịt không thấy nàng ở đâu 

83. Bỗng nghe thấy trên mặt biển có ngọn núi tiên 

84. Núi ở khoảng hư vô, giữa chừng phiêu diểu 

85. Lâu các lóng lánh nổi lên trong đám mây ngũ sắc 

86. Trong đó có nhiều nàng tiên yểu điệu xinh đẹp 

87. Trong số đó có một nàng tên là Thái Chân 

88. Da tuyết mặt hoa phảng phất có vẻ là người đi tìm 

89. Phương sĩ gõ then ngọc cửa bên mé tây của gác vàng 

90. Nhờ nàng Tiểu Ngọc chuyển tin cho nàng Song Thành 

91. Nghe nói có sứ giả của vua Hán đến 

92. Mộng hồn nàng kinh hãi trong trướng cửu hoa 

93. Nàng nhặt chiếc áo lên, đẩy gối ra, bồi hồi trở dậy 

94. Rèm châu bình phong bằng bạc chậm chậm mở ra 

95. Mớ tóc mây hơi nghiêng lệch, nàng vừa tỉnh ngủ 

96. Mũ hoa chưa ngay ngắn nàng đã bước xuống nhà 

97. Gió thổi tay áo tiên nhẹ nhàng đưa lên 

98. Thấy còn giống như điệu múa Nghê thường ngày nào 

99. Hoa dung ảm đạm lệ chan chứa 

100. (Như) một cành hoa lê đầm đìa nước mưa 

101. Hàm tình mạch mạch cảm tạ ơn vua 

102. Từ lúc ly biệt đến giờ tin tức mặt mày không được biết rõ đến 

103. Ân tình ở điện Chiêu Dương đã đoạn tuyệt 

104. Giờ trong cung ở Bồng Lai ngày tháng (sao) dài 

105. Ngoảnh đầu nhìn xuống cỏi trần gian 

106. Không thấy Trường An, thấy bụi bặm sương mù 

107. Chỉ còn biết đem vật cũ để bày tỏ tâm tình 

108. Mảnh hộp hoa điến và cành kim thoa, xin gởi đem đi 

109. Thoa lưu lại một cành, hộp lưu lại một mảnh 

110. Đó là cành tách ra từ cặp kim thoa, đó là mảnh phân ra từ hộp hoa điến 

111. Mong sao cho lòng vững bền như vàng và hoa điến 

112. Kẻ trên trời kẻ ở trần gian sẽ có lúc gặp lại 

113. Lúc từ biệt, c`on ân cần dặn dò gởi lời nhắn 

114. Rằng có lời thề chỉ có hai lòng biết 

115. Đó là lời thề ở điện Trường sinh, ngày 7 tháng 7 

116. Giữa đêm không có người, nói riêng với nhau 

117. Trên trời nguyện làm chim liền cánh 

118. Dưới đất nguyện làm cây liền cành 

119. Trời dất lâu dài còn có lúc tận cùng 

120. Mối hận này triền miên không lúc nào chấm dứt

Dịch thơ : Tản Đà

Đức vua Hán mến người khuynh quốc,

Trải bao năm tìm chuốc công tai

Nhà Dương có gái mới choai,

Buồng xuân khóa kín chưa ai bạn cùng

Lạ gì của tuyết đông ngọc đúc,

Chốn ngai vàng phút chốc ngồi bên.

Một cười trăm vẻ thiên nhiên,

Sáu cung nhan sắc thua hờn phấn son.

Trời xuân lạnh suối tuôn mạch ấm,

Da mỡ đông kỳ tắm ao Hoa.

Vua yêu bận ấy mới là,

Con hầu nâng dậy coi đà mệt thay!

Vàng nhẹ bước lung lay tóc mái,

Màn phù dung ân ái đêm xuân.

Đêm xuân vắn vủn có ngần,

Ngai rồng từ đấy chậm phần vua ra.

Suốt ngày tháng tiệc hoa vui mãi,

Đêm xuân tàn, xuân lại còn đêm.

Ba nghìn xinh đẹp chị em,

Ba nghìn yêu quí chất nêm một mình.

Nhà vàng đúc đêm thanh ôm ấp,

Lầu ngọc cao, say ắp bầu xuân

Anh em sướng đủ mọi phần,

Mà cho thiên hạ có lần rẻ trai.

Vẳng tiên nhạc khắp nơi nghe biết,

Làn gió đưa cao tít Ly cung.

Suốt ngày múa hát thung dung,

Tiếng tơ, tiếng trúc say lòng quân vương.

Ầm tiếng trống Ngư Dương kéo đến,

Khúc Nghê Thường tan biến như không.

Chín lần thành khuyết bụi tung,

Nghìn xe muôn ngựa qua vùng tây nam.

Đi lại đứng hơn trăm dặm đất,

Cờ thúy hoa bóng phất lung lay.

Sáu quân dùng phất lung lay.

Mày ngài trước ngựa lúc này thương ôi!

Ai người nhặt thoa rơi bỏ đất,

Ôi! thúy kiều ngọc nát vàng phai.

Quân vương bưng mặt cho rồi,

Quay đầu trông lại, máu trôi lệ giàng.

Gió tung bụi mê man tản mác,

Đương thang mây Kiếm Các lần đi,

Vắng tanh dưới núi Nga My,

Mặt trời nhạt thếch, tinh kỳ buồn tênh.

Đất Ba Thục non xanh nước biếc,

Lòng vua cha thương tiếc hôm mai.

Thấy trăng luống những đau người.

Đêm mưa đứt ruột, canh dài tiếng chuông.

PHút trời đất quay cuồng vận số,

Bánh xe rồng đến chỗ ngày xưa.

Đất bùn chổ chết còn trơ,

Thấy đâu mặt ngọc? bây giờ Mã Ngôi!

Đầm vạt áo, vua tôi giọt lệ,

Gióng dây cương ngựa tế về đông.

Cảnh xưa dương liễu, phù dung,

Vị Ương, Thái Dịch hồ cung vẹn mười.

Phù dung đó! Mặt ai đâu tá?

Mày liễu đâu? Cho lá còn như!

Càng trông hoa liễu năm xưa,

Càng xui nước mắt như mưa ướt đầm.

Xuân đào lý gió êm huê nở,

Thu khi mưa rụng lá ngô đồnng,

Kìa Nam Uyển, nọ Tây Cung,

Đầy thềm ai quét lá hồng thu rơi?

Vườn lê cũ những ai con hát,

Mái tóc coi tắng phớt lạ lùng.

Những ai coi giữ tiêu phòng?

Mày xanh thử ấy nay cùng già nhăn.

Trước cung điện nhìn sân đêm tối,

Đom đóm bay gợi mối u sầu.

Ngọn đèn khêu đã cạn dầu,

Khó thay, giấc ngủ dễ hầu ngủ xong!

Tiếng canh tối tùng tùng điểm trống,

Năm canh dài chẳng giống đêm xưa.

Sông Nhân lấp lánh sao thưa,

Trời như muốn sáng, sao chưa sáng trời?

Trên mái ngói, sương rơi ướt lạnh,

Trong chăn nằm, bên cạnh nào ai?

Cách năm sống thác đôi nơi,

Thấy đâu hồn phách vãng lai giấc nồng?

Khách đạo sĩ Lâm Cùng có gã,

Chơi Hồng Đô phép lạ thần thông.

Xót vì vua chúa nhớ nhung,

Mới sai phương sĩ hết lòng ra tay.

Cưỡi luồng gió như bay như biến,

Trên trời xanh dưới đến đất đen.

Hai nơi bích lạc, hoàng tuyền,

Dưới trên tìm khắt, mơ huyền thấy chi!

Sực nghe nói, tìm đi mé bể,

có non tiêu ngoài phía hư không.

Rỡ ràng cung điện linh lung,

Xa trông năm sắc mây lồng đẹp sao!

Trong tha thướt biết bao tiên tử,

Một nàng tiên tên chữ Thái Chân.

Mặt hoa da tuyết trắng ngần,

Dáng như người ấy có phần phải chăng?

Mái tây gõ cửa vàng then ngọc,

Cậy đưa tin Tiểu Ngọc, Song Thành.

Nghe tin sứ giả Hán đình,

Cửu hoa trong trướng giật mình giấc mơ.

Cầm áo dậy, thẩn thơ buồn bực.

Mở rèm châu bình bạc lần ra.

Bâng khuâng nửa mái mây tà,

Thềm cao xuống chiếc mũ hoa lệch đầu.

Phới tay áo bay màu trước gió,

Giống Nghê Thường khúc múa năm xưa.

Lệ giàn mặt ngọc lưa thưa,

Cành lê hoa chíu hạt mưa xuân đầm.

Ngừng nước mắt âm thầm buồn bã.

Đội ơn lòng, xin tạ quân vương.

Từ ngày cách trở đôi phương,

Vắng tanh tăm tiếng, mơ màng hình dong.

Nơi đế điện dứt vòng ân ái,

Chốn tiên cung thư thái tháng ngày.

Cõi trần ngoảnh lại mà hay,

Tràng An chẳng thấy, thấy đầy bụi nhơ!

Lấy chi tỏ tình xưa thâm thú ?

Gửi cành thoa vật cũ cầm xuôi.

Thoa vàng hộp khảm phân đôi.

Nửa xin để lại, nửa thời đem đi.

Chỉ xin nguyện lòng ghi dạ tạc.

Tựa thoa vàng bền chặt không phai.

Thời cho chách trở đôi nơi,

Nhân gian rồi với trên trời gặp nhau.

Ân cần dặn mấy câu lâm biệt,

Lời thề xưa lòng biết với lòng.

Nửa đêm Trùng thất trăng trong

Trường Sinh sân điện vắng không bóng người.

Xin kết nguyện chim trời liền cánh,

Xin làm cây cành nhánh liền nhau.

Thấm chi trời đất dài lâu.

Giận này dằng dặc dễ hầu có nguôi...

Dịch thơ : Nguyễn Phước Hậu

Vua Hán say mê sắc hại đời

Bao năm tìm kiếm uổng công thôi

Họ Dương con gái xuân vừa chớm

Nuôi dạy buồng the chẳng biết ngoài .

Vẻ đẹp trời sinh khó bỏ hoài

Một ngày được tuyển tựa bên ngai.

Nhoẽn cười ngoảnh mặt trăm duyên dáng

Trang điểm sáu cung, chẳng được ai !

Tiết xuân được tắm ở hồ Hoa ,

Nước ấm vuốt da trắng mịn mà ,

Tì nữ nâng niu như hết sức .

Lần đầu được hưởng đức ân vua .

Mây tóc, mặt hoa,ngọc giắt đầu.

Trướng phù dung ấm trải đêm thâu.

Đêm Xuân ngắn ngủi ,trời lên sớm

Từ đấy vua ra chậm buổi chầu .

Mua vui, hầu tiệc lúc nào ngơi

Xuân lại, đêm qua hưởng thú đời.

Sáu viện ba ngàn cung nữ đẹp,

Ba ngàn yêu dấu chỉ riêng người .

Hầu hạ đức vua điện ngọc vàng

Chiều xuân êm ái tiệc lầu tan.

Giỏi thay một gái sang dòng họ,

Cấp đất,anh em được tước quan .

Thiên hạ,lòng cha mẹ đổi thay,

Sinh con được gái quý hơn trai.

Ly sơn cung điện mây xanh ngút

Nhạc tấu, gió đưa mấy dặm dài .

Sáo đàn, điệu múa hát hòa khoan

Vua chẳng xem xong tất cả màn.

Bỗng trống Ngư Dương vang dậy đất

“Nghê thường y vũ“ phải kinh hoàng .

Thành khuyết chín tầng khói mịt bay

Ngựa xe nghìn cổ tản nam tây

Cờ hoa, tàn thắm nghiêng rơi bỏ

Khỏi cổng thành tây trăm dặm dài .

Sáu quân dừng bị bao vây hết

Đầu ngựa,gái mày đành chịu chết .

Kim tước ,bông vàng, ngọc giắt đầu

Rắc rơi trên đất không ai nhặt .

Cứu không nổi phải đành bưng mặt

Nhìn lại máu đào pha nước mắt .

Kiếm các thang mây vẫn uốn quanh

Bụi vàng tung gió đưa hiu hắt .

Dưới núi Nga Mi vắng bóng người,

Hàng cờ ủ rủ trắng màu trời

Núi xanh đất Thục,sông biêng biếc

Sáng tối nhớ nhung chẳng lúc nguôi .

Hành cung lạnh lẽo, ánh trăng soi

Tiếng kiểng đêm mưa đứt ruột rồi !

Đất chuyển trời xoay vua trở lại

Mã ngôi dừng ngựa nở đâu rời !

Mă ngôi trong đống đất bùn sâu

Chỗ thác còn người ngọc thấy đâu!

Hướng cổng tây thành quen ngựa bước ,

Lệ rơi đẫm áo chúa tôi sầu .

Về nơi vườn uyển cũng như thường

Thái dịch hồ sen, liễu Vị ương.

Nhớ mặt trông hoa mày lá liễu

Cảnh còn, người mất :lệ trào tuôn!

Gió xuân đào lý nở hoa say .

Thu đỗ mưa ngô rụng lá bay,

Lá ngập đỏ thềm không quét dọn.

Tây cung nam nội cỏ thu đầy .

Lê viện con em tóc bạc ra

Tiêu phòng thái giám thị tỳ già .

Ngọn đèn vàng võ, khêu lên bấc.

Trước điện lặng tanh đóm lập lòa .

Trống canh chầm chậm đếm đêm dài .

Lấp lánh sông Ngân lúc sáng trời .

Mái ngói uyên ương sương giá nặng

Tấm chăn lạnh lẽo đấp cùng ai ?

Sinh tử bao năm cách biệt nhau,

Chưa từng gặp gỡ giấc chiêm bao .

Lâm cùng đạo sĩ Hồng đô đến

Tinh thuật gọi hồn trở lại mau .

Vì cảm đức vua quá nhớ nhung,

Ân cần đạo sĩ mới bằng lòng .

Xé mây cỡi gió đi như chớp

Xuống đất lên trời kiếm tứ tung .

Trời biếc cỡi mây, đến suối vàng,

Qua hai chốn ấy kiếm tìm nàng .

Chợt nghe ngoài biển non tiên lạ

Rờn rợn lung linh cõi ão không .

Năm thức mây lồng,lầu gác mộng

Thướt tha tiên nữ khắp bên trong

Một người tên Thái Chân xinh đẹp

Cũng tuyết làn da mặt má hồng .

Kim khuyết mái tây thềm ngọc đợi

Xin nhờ truyền báo đến Song thành.

Nghe tin có sứ vua Đường tới

Tỉnh giấc mơ hoa khẻ giật mình .

Khép áo , đẩy chăn, người ủ rủ

Bức mành bạc hé mở sau rèm

Tóc mây lệch vẻ còn mê ngũ

Mũ đội chưa ngay vội xuống thềm .

Gió đưa vạt áo nhẹ nhàng bay

Hệt khúc “Nghê thường y vũ” hay .

Nặng hạt mưa xuân hoa ướt đẫm

Âm thầm mặt ngọc lệ tuôn dài .

“Đa tạ quân vương” mắt nghẹn ngào .

Một lần từ biệt, khuất lời nhau .

Chiêu Dương ân ái nay đành dứt .

Ngày tháng Bồng lai dai dẳng sao !

Cúi nhìn xuống đất,cõi dương âm

Không thấy Trường An,chỉ bụi trần .

Hộp khảm,kim thoa xin gởi giúp

Để nhờ vật cũ tỏ tình thâm .

Để lưu mảnh hộp,một nhành thoa,

Bẻ nhánh thoa vàng,mảnh khảm to.

Chỉ nguyện lòng đây bền vàng khảm

Người tiên, kẻ tục sẽ gần mà !

Từ biệt ân cần nhắc mấy lời

Thề riêng ghi dạ của hai người.

Điện Trường Sinh nửa đêm trùng thất

Người vắng, vua ta được biết thôi :

“Trên trời xin nguyện chim liền cánh”

“Dưới đất nguyện làm cây nhánh liền”

Trời đất dài lâu rồi sẽ tận

Hận nầy dằng dặc, thuở nào quên!

Dịch thơ : Trường Xuân Phạm Liễu 

Đường Minh Hoàng , người say mê sắc đẹp 

Đã bao năm ngự trị chốn Đô thành 

Mải kiếm tìm cho được gái xuân xanh 

Đành thất vọng ! Bổng một chiều xuân ấy 

Nhà họ Dương có gái hiền lộng lẫy 

Chốn khuê phòng chưa ai biết ai hay 

Trời sinh ra nhan sắc đẹp thế này 

Sao nỡ để rơi vào trong quên lãng ! 

Một buổi mai kia trời bừng xán lạn 

Nơi ngai vàng nàng được tuyển vào cung 

Một nụ cười càng thêm một não nùng 

Bao cung nữ sáu cung đành khuất phục 

Dẫu trau giồi phấn son cùng một lúc 

Khi nhìn nàng tắm ở suối xuân mơ 

Da trắng mịn ngà ngọc đẹp ý thơ 

Xuân bớt lạnh thiết tha tình thăm thẳm 

Kẻ hầu hạ nàng giai nhân say đắm 

Tóc mây tha thướt nhè nhẹ bước vàng 

Màn phù dung êm ái với thời gian 

Đêm xuân ngắnđêm tàn ngày ẻo lả 

Buổi ngự triều vua ngự ra chậm quá 

Yến tiệc vuiân ái mãi tưng bừng 

Xuân dù đi xuân lại vẫn còn xuân 

Ba nghìn cung nử dung nhan sáng chói 

Chỉ mình nàng được đúc vua sũng ái 

Đúc nhà vàng để cung phụng người yêu 

Lầu ngọc cao ân ái mãi nuông chiều 

Anh em nàng dù trai hay là gái 

Bổng lộc nhiều, tước phong vui thư thái 

Được vinh quang ở toà rộng dãy dài 

Làm cho thiên hạ những ai ai 

Ao ước được sinh ra nhiều con gái 

Khúc nhạc tiên phiêu diêu cao vọng mãi 

Chốn Ly cung rờn rợn tít mây xanh 

Hát ca vũ khúc, nhạc trổi lay thành 

Vua say đắm suốt ngày như chưa đủ 

Bỗng từ đâu trống Ngư dương nước lũ 

Niềm hãi kinh đâu vũ khúc nghê thường 

Chốn Đô thành khói bụi mịt mù tung 

Nghìn xe ngựa miền tây nam tẩu thoát 

Dìu nhau đi từng bước đường ngơ ngác 

Cờ Thuý hoa phơ phất lại phất phơ 

Sáu quân đi trong thù hận dật dờ 

Mà trước ngựa Quí Phi ôi đâu nữa 

Chiếc thoa rơi ai người thu lên hộ 

Ngọc Thuý kiều Kim tước đã ly tan 

Đức vua ta che mặt nỗi kinh hoàng 

Ngoảnh mặt lại máu trào sôi ngấn lệ 

Vàng bụi mờ tung gió sầu kể lể 

Đường thang mây lên Kiếm các tan tành 

Sừng sửng Nga mi không kẻ bộ hành 

Bóng cờ rũ, bóng tà dương nhớ tiếc 

Đất Ba Thục non xanh xanh nước biếc 

Riêng vua ta mai tối khổ vì tình 

Chốn Hành cung nhìn trăng nhạt bất bình 

Đau lòng quá sắc màu trôi ảm đạm 

Mưa đêm buồn chuông sầu rơi thê thảm 

Vận đất trời quay tít cuốn nhanh nhanh 

Đất Mã ngôi một chuyến lại du hành 

Giai nhân hỡi ,đây bùn lầy khô đóng 

Cả vua tôi lệ mờ mi mắt đọng 

Áo lệ sầu nguời đẹp đã ra đi 

Vĩnh biệt ôi đứng lặng chẳng nói gì 

Quay về đông ngựa người xuyên một mạch 

Chốn hoàng thành qua bao ngày ly cách 

Cung Vị ương, cánh dương liễu phù dung 

Hồ Thái dịch nước sao có ngại ngùng 

Chừng nấn ná mặt người yêu như thể 

Vóc phù dung mày liễu sao đẹp thế 

Cảnh tượng này không nhỏ lệ làm sao 

Gió xuân sang đào lý mỉm cười chào 

Ngô đồng rụng mưa thu về tơi tả 

Vườn Nam uyển Tây cung sầu héo lá 

Ngổn ngang sầu hồng rụng lá hoa rơi 

Chẳng cần một ai quét nhặt hộ cho nguời 

Vườn lê đó bao nhiêu là con hát 

Mà chừ đây mái đầu xanh đã bạc 

Bao cung nga thư thái chốn tiêu phòng 

Đến nay chừng duyên số vẫn long đong 

Nhìn cung điện nhuộm màu thê lương quá 

Ánh đóm bay chập chờn như tàn tạ 

Ngọn đèn đơn bấc lụn dĩa dầu vơi 

Giấc mơ tan thổn thức, giấc rã rời 

Trống sang canh chậm buồn xao xuyến lạ 

Sông Ngân hà chiếc sao rơi lả tả 

Đêm vẫn dài trời chưa sáng đêm ơi 

Mái uyên ương sương nặng hạt rơi rơi 

Nệm phỉ thuý lạnh lùng trong da diết 

Mang mang buồn bao thu thương tử biệt 

Phách hồn ai chẳng vào mộng cùng ta 

Đất Lâm cùng có đạo sĩ không xa 

Miền Hồng đô đã bao ngày không sá 

Biến phách nhâphồn thần thông phép lạ 

Cảm vì vua từng thổn thức băn khoăn 

Lời trao lời dặn bảo rất ân cần 

Lướt gió tung mây trá hình tan biến 

Vào trời xanh xuyên đất dày biến chuyễn 

Chốn Hoàng tuyền Bích lạc cố khai thông 

Đôii nơi mờ mịt không lại hoàn không 

Bỗng lại nghe xa xa ngoài hải đảo 

Chốn non Bồng lung linh trong huyền ảo 

Cung điện ngọc ngà ,cung điện vàng son 

Năm sắc mây lồng chiếu ánh tươi ròn 

Bao tiên nữ cùng nhau say mộng ước 

Có Thái Chân vóc diễm kiều tha thước 

Mặt như hoa ,da như tuyết trắng ngần 

Có phải chăng người cũ đã dự phần 

Nên mái tây chốn cửa vàng then ngọc 

Nhờ hầu tiên Song thành và Tiểu ngọc 

Mách Thái chân có sứ giả Đường đình 

Giấc mộng vàngtrong truớng bổng hãi kinh 

Bâng khuâng nàng vội vàng cài xiêm áo 

Mở rèm châu nàng rón rén bước ra 

Mũ đội lệch từ thềm cao ảo não 

Gió hiu hiu đưa đẩy áng mây tà 

Vóc ngọc ấy lệ sầu rơi lả tả 

Cành hoa lê lấm tấm hạt mưa xuân 

Tình ngưng đọng nàng cúi đầu bái tạ 

Ân trùng phùng xin cảm mến quân vương 

Thuở cách trở âm dương từ chia biệt 

Điện Chiêu dương ân ái cũng tan tành 

Chốn Bồng lai tháng ngày dài nhớ tiếc 

Cõi trần hoàn vời vợi nổi monh manh 

Tràng an đâu nữa bụi mờ tung gió 

Tình hận sầu kỷ vật mối tình xa 

Hợp khảm, thoa vàng của ngày xưa đó 

Nửa gởi nàng còn nử a để cho ta 

Nguyện một lòng khắc sâu vào xương tuỷ 

Bền chặt nhu vàng có thuở nào phai 

Rồi ra ta sẽ có ngày gặp lại 

Dù cõi trần tiên giới vẫn là hai 

Giờ chia cách lòng dặn lòng chắc nịch 

Giữ lời thề gắn bó giữa đôi ta 

Hễ cứ mổi năm vào đêm thất tịch 

Điện Trường sinh ân ái sẽ chan hoà 

Nói nhỏ với nàng một lời chí thiết 

Xin luân hồi quay mãi đến kiếp sau 

Ở trên trời làm đôi chim mải miết 

Sãi cánh bay đôi cánh vỗ vào nhau 

Ở dưới đất làm đôi cây liền nhánh 

Đẹp xanh rờn cành nọ tiếp cành kia 

Trời đất hỡi muôn đời còn tan tác 

Chớ hận này man mác thuở nào quên. 

Dịch thơ : Trần Nhất Lang 

Hán Hoàng mơ tưởng người khuynh quốc 

Tìm bao năm có được đâu ai 

Gái Dương ba bẩy quả mai 

Phòng khuê khép kín chưa hay người nào. 

Trời sinh đẹp làm sao nỡ bỏ 

Một sáng kia tuyển ở bên vua 

Mỉm cười trăm vẻ dễ ưa 

Sáu cung nhan sắc cũng thua nhạt mờ. 

Mùa xuân lạnh ngâm hồ nước ấm 

Da mịn màng suối tắm người hoa 

Nữ tỳ đỡ nhẹ thân ngà 

Buổi đầu mưa móc mặn mà vua ban. 

Tóc mây lượn, trâm vàng mặt ngọc 

Màn phù dung ấm áp đêm xuân 

Đêm xuân dài cũng có ngần 

Ngự triều buổi sáng trễ tràng quân vương. 

Hầu vui, yến trăm đường bận rộn 

Xuân rồi xuân, đêm chốn cung vua 

Ba ngàn người đẹp sẵn chờ 

Tấm lòng sủng ái ban cho riêng nàng. 

Đêm đêm tới nhà vàng ân ái 

Lầu tiệc tan, mưa rải tình xuân 

Hiển vinh gia tộc ngàn lần 

Mẹ cha trọng gái, có phần rẻ trai. 

Ly Cung ngất tầng mây xanh ngát 

Quyện gió đưa tiên nhạc khắp nơi 

Tiếng ca, điệu múa nụ cười 

Dặt dìu đàn sáo, đẹp lời quân vương. 

Tiếng trống trận Ngư Dương dậy đất 

Khúc Nghê Thường tan mất nào hay 

Chín tầng thành khuyết bụi bay 

Muôn xe, ngàn ngựa xuống tây nam liền. 

Cờ thúy hoa ngả nghiêng mỏi mệt 

Trăm dậm dài cách biệt kinh đô 

Sáu quân dừng bước bất ngờ 

Quí Phi tự tận bây giờ xác hoa. 

Không ai nhặt cành thoa rơi đất 

Cả thúy kiều, kim tước, ngọc tao 

Nhà vua che mặt đớn đau 

Ngoảnh đầu trông lại, lệ dào chứa chan. 

Gió hiu hắt, bụi vàng tan tác 

Đường sạn mây Kiếm Các tìm nơi 

Nga Mi quạnh quẽ bóng người 

Tinh kỳ buông rủ, mặt trời bạc phai. 

Sông Ba Thục xanh dài, núi biếc 

Vua nhớ nhung, thương tiếc sớm chiều 

Hành cung bóng nguyệt cô liêu 

Đêm mưa xé ruột nhịp đều tiếng chuông. 

Trời đất chuyển, quân vương trở lại 

Qua chỗ xưa ngần ngại dừng cương 

Mã Ngôi nấm mộ bên đường 

Đất bùn một đống, người thương thác rồi! 

Cùng ứa lệ vua tôi ướt áo 

Lỏng giây cương ngựa rảo cửa đông 

Phù dung hoa cũ, liễu buông 

Vẫn hồ Thái Dịch, Vị Ương cung vàng. 

Hoa sen đó, mặt nàng đâu tá 

Mày ngài đâu, đây lá liễu buông 

Càng nhìn cảnh cũ càng thương 

Khôn cầm giọt lệ sầu vương long bào. 

Hoa xuân nở lý đào khoe sắc 

Lá ngô bay rơi rắc trong mưa 

Tây Cung, Nam Nội ngày xưa 

Lá hồng rụng đỏ, cỏ thu đầy thềm. 

Đoàn ca kỹ Lê Viên tóc trắng 

Chốn tiêu phòng nội giám, cung nhân 

Mày xanh nay đã má nhăn 

Đóm bay, bấc lụn trở trăn giấc hồ. 

Canh dài, trống điểm giờ vọng lại 

Lấp lánh sao thưa dải Ngân Hà 

Uyên ương mái ngói sương sa 

Lạnh chăn phỉ thúy, biết là vắng ai! 

Kể ly biệt đã hai năm chẵn 

Hồn phách không lai vãng trong mơ 

Có đạo sĩ, khách Hồng Đô 

Chiêu hồn người chết năm xưa hiện về. 

Cảm đức vua nỗi bề thương nhớ 

Sai người tìm khắp ở mọi nơi 

Cỡi mây, lướt gió mù khơi 

Suối vàng, thượng giới tìm người ngày xưa. 

Đi cùng chốn vẫn chưa thấy mặt 

Nơi hoàng tuyền, bích lạc vắng không 

Chợt nghe tiên núi biển đông 

Chập chờn giữa khoảng mịt mùng hư vô. 

Lầu gác hiện, mây phô năm sắc 

Các tiên nga dáng ngọc thướt tha 

Một nàng da tuyết, mặt hoa 

Giống như người ấy, tự là Thái Chân. 

Gõ mái tây cửa vàng, khoá ngọc 

Báo Song Thành, Tiểu Ngọc tấu chương 

Nghe tin xứ giả Hán Vương 

Trướng hoa nàng bỗng kinh hoàng hồn mơ. 

Nâng vạt áo thẫn thờ thức giấc 

Cánh rèm châu màn bạc mở ra 

Tóc mây nghiêng xõa la đà 

Mũ hoa đội lệch xuống nhà bước sen. 

Bay phất phới áo tiên trước gió 

Giống khi xưa khúc múa Nghê Thường 

Nét sầu in mặt giọt Tương 

Cành lê xuân đẫm mưa sương hoa đầy. 

Ngưng nước mắt : “Thiếp đây xin tạ 

Tin tức không, vắng cả dung nhan 

Chiêu Dương ân ái đã tàn 

Tháng ngày tiên giới thanh nhàn Bồng Sơn. 

Ngoảnh mặt lại thế gian trông xuống 

Trường An đâu, thấy cuốn bụi trần 

Xin đem vật cũ tình thâm 

Cành thoa, hộp khảm gửi làm của xưa. 

Xin lưu lại nhánh thoa, mảnh hộp 

Khảm, thoa vàng tách một thành hai 

Như thoa, lòng mãi không phai 

Nhân gian, tiên cảnh có ngày gặp nhau”. 

Lúc lâm biệt mấy câu nhắn nguyện 

Hai lòng riêng biết chuyện thề xưa 

Nửa đêm song thất (7-7) trăng mờ 

Trường Sinh thệ ước canh khuya vắng người: 

“Xin làm kiếp chim trời liền cánh 

Nguyện làm cây cùng nhánh bên nhau” 

Đất trời cũng chẳng dài lâu 

Hận này dằng dặc nguôi đâu được nào! 

Dịch thơ : Nguyễn Tâm Hàn 

Hán vương chuộng sắc khuynh thành 

Bao năm tìm kiếm tưởng đành phí công 

Có người con gái họ Dương 

Nét hoa nào dễ bướm vườn quẩn quanh 

Dáng kiều nhan sắc trời dành 

Một ngày được tuyển vào thành cận vua 

Miệng cười hoa thắm nhường thua 

Sáu cung nhan sắc ngẩn ngơ nghiêng mình 

Tắm hồ Xuân ấm Hoa Thanh 

Nước nguồn ấm áp tưới cành thiên hoa 

Liễu thân nào khác lụa là 

Nét kiều mới thấm ơn vua lần đầu 

Tóc mây lóng lánh ngọc châu 

Trời Xuân trướng ấm đêm thâu chóng tàn 

Dậy khi nắng đã chứa chan 

Ngự triều từ đó vua ban đổi giờ 

Suốt ngày yến tiệc vui đùa 

Qua đêm say đắm chỉ vua với nàng 

Ba ngàn cung nữ điện vàng 

Tình yêu thương đã dành sang một người 

Nét kiều nũng nịu không ngơi 

Ngất ngây trong ánh xuân tươi chan hoà 

Ơn sâu tràn phủ khắp nhà 

Hiển vinh cả họ gần xa được nhờ 

Nhân tình vào lúc bấy giờ 

Chỉ mong sinh gái, hững hờ con trai 

Điện Ly Sơn vút từng trời 

Nhạc tiên vang vọng khắp nơi dập dìu 

Giọng trầm, đàn sáo hoà theo 

Quân vương say đắm trăm chiều vui chơi 

Bỗng … Ngư Dương trống ngập trời 

Nghê Thường xiêm vũ tả tơi kinh hoàng 

Khuyết thành mù mịt bụi loang 

Hướng Tây Nam chạy cả ngàn ngựa xa 

Ngả nghiêng cờ lệnh Thúy Hoa 

Quá Tây môn cũng trăm qua dặm đường 

Lục quân cưỡng lại chẳng nhường 

Mỹ nhân trước ngựa thảm thương lìa đời 

Hoa vàng, trâm ngọc tả tơi 

Rớt trên mặt đất chẳng người đoái thương 

Vua không cứu được tiên nương 

Máu hoà nước mắt dọc đường tuôn rơi 

Bụi vàng tản mát khắp trời 

Gió hiu hắt thổi cảnh ôi não nùng 

Thang mây non Kiếm chập chùng 

Nga Mi qua lại người không thấy nhiều 

Trời buồn, cờ rũ tiêu điều 

Núi sông Thục biếc, sớm chiều nhớ nhung 

Nhạt nhoà trăng chiếu hành cung 

Mưa rơi, chuông vọng não nùng canh khuya 

Chuyển đời xa mã trở về 

Qua ngang chốn ấy bỏ đi chẳng đành 

Mã Ngôi bùn đất vô tình 

Đăm đăm nào thấy bóng hình nàng đâu 

Vua tôi mắt lệ nghẹn ngào 

Rã rời bước ngựa lối vào thành xưa 

Vẫn đây cảnh cũ thuở giờ 

Sen hồ Thái Dịch, liễu toà Vị Ương 

Sắc sen nhớ mặt người thương 

Mày ai...dáng liễu rủ buông tái lòng 

Cảnh xưa nhìn lệ tuôn dòng 

Trời Xuân đào lý trổ bông chẳng màng 

Mặc Ngô đồng chuyển lá vàng 

Tây cung, Nam nội cỏ hoang mọc đầy 

Lá khô rụng ngập đó đây 

Đám ca nhi cũ tóc phai nhạt rồi 

Hầu quan tuổi hạc da mồi 

Lập loè đom đóm trước nơi điện vàng 

Mộng tan, đèn bấc sắp tàn 

Trống cầm canh điểm khô khan đêm dài 

Sông Ngân lấp lánh sao trời 

Ngói uyên ương lạnh ướp hoài sương khuya 

Chăn xưa, hương cũ tái tê 

Âm dương cách biệt não nề bao năm 

Chưa lần trong mộng tìm thăm 

Có người đạo sĩ ở Lâm ghé Hồng 

Tài chiêu hồn phách tinh thông 

Thương vua cố dốc hết lòng tìm cho 

Xé mây đạp gió chẳng từ 

Đất trời quyết kiếm cho ra được nàng 

Trên…mây biếc, dưới …suối vàng 

Bóng giai nhân vẫn ngút ngàn mù tăm 

Từ nơi vùng biển xa xăm 

Cõi Bồng huyền ảo cuối tầm hư vô 

Lầu mây ngũ sắc điểm tô 

Dáng tiên tha thướt ngẩn ngơ lòng trần 

Có nàng tên gọi Thái Chân 

Mặt hoa ngó tựa giai nhân mong tìm 

Mái Tây gõ cửa đưa tin 

Nhị tiên vào tỏ nỗi niềm nàng hay 

Nghe tin Hán sứ tới đây 

Bên màn hoa bỗng tỉnh ngay giấc nồng 

Tung chăn, đẩy gối vừa xong 

Tiên y choàng vội từ phòng lướt ra 

Mới vừa thức, tóc loà xoà 

Thềm mây bước xuống, mũ hoa lệch đầu 

Phất phơ trước gió áo mầu 

Nhìn như Nghê khúc múa hầu trong cung 

Nghẹn ngào nước mắt tuôn dòng 

Mắt nhoà lệ lậy tạ lòng quân vương 

Từ lần ly biệt đoạn trường 

Tình ân ái điện Chiêu Dương hết rồi 

Non Bồng ngày tháng buông trôi 

Ngoảnh nhìn xuống lại cõi người trần gian 

Bụi mù phủ kín Trường An 

Xin trao kỷ vật được ban buổi đầu 

Cành kim thoa, hộp khảm mầu 

Hộp xin giữ mảnh, thoa thâu cành vàng 

Nguyện lòng như vật không tan 

Kẻ tiên, ngưòi thế hẳn còn mai sau 

Khi rời lời cuối đưa trao 

Truyện riêng dặn nhớ ghi sâu cho tường 

Đêm song thất nơi điện Trường 

Tâm thành riêng bóng khói hương vái trời 

Xin như chim được chung đôi 

Xin như cành mãi sống đời cùng cây 

Đất trời cũng tận một ngày 

Sầu tình sao mãi tràn đầy không vơi 

Dịch thơ : Đoàn Văn Liêm 

Vua Hán mảng tôn vinh nhan sắc, 

Bao năm qua quay quắt hoài công. 

Bàn dân hoa đẹp trùng trùng, 

Lòng vua luống những mơ mòng họ Dương. 

Tuổi vừa chín, song thân kiều dưỡng, 

Vườn mới thơm, ong bướm chưa quen. 

Ơn Trời lệ chất đã ban, 

Sao đành hoang phí cho cam hỡi Trời? 

Ngát sương sớm, trà mi bừng nở, 

Nghiêng má cười, trăm vẻ ngất ngây. 

Sáu cung, ai đáng suy bì? 

Hồng kia phai thắm, mày nầy ủ ê! 

Đương xuân lạnh, Thanh-trì phi tắm, 

Nưóc Ôn tuyền mơn trớn cánh tay. 

Đầu hôm ân chúa đoái hoài, 

Thị nhi nâng dắt bước đi ngượng ngùng. 

Tóc mai vương hoa nhan rạng rỡ, 

Trướng phù dung ràn rụa xuân tiêu. 

Trầm hoan ai nhớ tảo triều? 

Giận đêm ngắn ngủi, Xuân ào ạt xuân ! 

Hậu cung én ba nghìn (*) chẳng kể, 

Nịch ái người nong nả một thôi. 

Nhà vàng dỗ giấc mộng kiều, 

Ngọc lâu yến ẩm, tình say đắm tình. 

Thuở gia thuộc vênh vang phong trạch, 

Lòng song thân nhất thiết khinh trai. 

Chúng nhân ưu ái nữ hài, 

Dương môn gương sáng từ rày noi theo. 

Tiên nhạc trỗi phong phiêu chất ngất, 

Cung Ly cao dìu dặt tiếng tơ. 

Gió đưa ca lượn lững lờ, 

Ngày vui đã dứt, lòng vua chưa đành … 

Trống Ngư Dương phá tan vũ khúc, 

Rền kiểu kinh, tao tác ngựa xe. 

Tây nam chạy giặc khôn bề, 

Bóng cờ bối rối lộn về trình vua: 

“Lục quân xuất vừa qua trăm dặm, 

Ngoài đô môn bặng nhặng chẳng đi.” 

Vua tôi vô kế khả thi, 

Thôi đành trước ngựa, nga mi đoạn hồn! 

Trâm lược rớt xuống bùn ai nhặt, 

Cứu làm sao cho được mỹ nhân? 

Xé lòng quay phắt khôn nhìn, 

Ngảnh trông, máu mắt ta nghìn giọt rơi! 

Gió bụi cuốn thang mây Kiếm-các, 

Cờ lơ xơ, nhật sắc tái tê. 

Nga-mi thưa vắng người đi, 

Thục-giang nước biếc, xanh rì núi xa. 

Đêm mưa thoảng chuông khua khoan nhặt, 

Trăng hành cung vằng vặc cô đơn. 

Vương đương khuya sớm ưu phiền, 

Chợt thành đô định. Triều ca ta về! 

Qua Mã-ngôi, trù trì khôn bước, 

Hỏi thân nàng vùi giập nơi nao? 

Bào lâm thâm ướt lệ trào, 

Quân thần khóc kể dãi dầu đã qua. 

Kìa Thái-Dịch, vườn sau hoa đỏ, 

Nọ Vị-Ương, liễu rũ phất phơ. 

Phù dung tưởng má người thơ, 

Liễu cau cau liễu tưởng mi não nùng. 

Gió xuân lén giục hương đào lý, 

Ngô đồng thu mòn mõi lá rơi. 

Cỏ vàng cung nội rối bời, 

Lá khô đỏ ối thềm phơi điêu tàn. 

Bọn ca nhi lâm râm tóc bạc 

Xót xa thay già rạc, xác xơ, 

Tiêu-phòng, A-giám, Thanh nga ! 

Điện mù đom đóm lượn lờ hắt hiu. 

Đèn đơn chiếc cạn dầu khắc khoải, 

Trống cầm canh bãi hoãi đêm dài. 

Sao thưa chấp chới chờ mai, 

Ngói ôm ấp ngói, lạnh mài suốt sương. 

Chăn phỉ thuý, ai cùng chia sẻ, 

Cõi phiêu du, sinh tử hồn xiêu. 

Hồn xiêu phách lạc tiêu điều, 

Quá năm đâu đã nhập vào mộng trung ! 

Thương cảm chúa, bốn phương tài tuấn, 

Đuổi mây xanh tìm đến Bích-La. 

Vào sâu địa khuyết quan hà, 

Hoàng-tuyền tăm tối, tù mù chẳng ai. 

Chợt nghe nói ngoài khơi sóng cả, 

Lầu trong không, tiên tử bân bân (**). 

Có nàng tên tự Thái Chân, 

Mái Tây tha thướt nghi dung tuyệt vời. 

Kỳ sĩ nhác trông người tương tự, 

Tìm đến nơi, gõ cửa hỏi han. 

Ngọc, Song vào thức thiên tiên, 

Mơ hoa bừng tỉnh, thốt nhiên bồi hồi. 

Sửa lại áo, trâm cài lược giắt, 

Rẽ rèm châu, đôi mắt mờ hoen. 

Mũ nghiêng chưa kịp chỉnh trang, 

Hạ đường nàng vội nghênh tân khách vào. 

Gió se sắt phất cao tay áo, 

Nhớ Nghê-thường kỳ ảo năm xưa. 

Chao ơi, dáng đẹp sững sờ, 

Lệ rưng rưng chảy bơ thờ ngọc sương! 

Lê một nhánh đằm xuân lã chã, 

Nén sầu đong, thiếp tạ quân ân. 

Từ ta loan phượng đôi đường, 

Chiêu-Dương ân ái xốn xang dạ nầy. 

Non Bồng chán, ngày dài đêm dãi, 

Bụi Trường An, mờ dại mắt cay. 

Lệ rơi cho nhớ thôi đầy, 

Gượng nâng vật cũ cho vơi u tình. 

“Thiếp vẫn ước bên chàng một kiếp, 

Chiết cành thoa, phân hộp, thành đôi. 

Gửi thương quân tử bên trời, 

Mảnh tình vàng đá đời đời không phai…” 

Tống biệt lại nghẹn lời nhắn nhủ : 

“Thiếp mong chàng chớ bội thề kia! 

Nhớ chăng thất tịch đêm gì? 

Trường-Sinh điện vắng thầm thì cầu xin: 

Nguyện thiên khoát làm chim liền cánh, 

Nguyện địa trường đan nhánh làm cây”. 

Dù cho trời rộng đất dày, 

Cũng thành tan tác một ngày nào thôi. 

Hận nầy chì chiết khôn nguôi, 

Nấu nung đáy ruột, thở dài mênh mang. 

(9/2006) 

Dịch thơ : Anh Nguyên  

Quân vương trọng sắc "khuynh thành", 

Bao năm kén chọn cũng đành uổng công. 

Họ Dương, gái tuổi kén chồng, 

Phòng khuê nuôi dạy, người không hay gì. 

Sắc trời cho, khó bỏ đi, 

Sớm kia trúng tuyển vương thi kén người. 

Trăm xinh khi hé miệng cười, 

Sáu cung son phấn, không người nào hơn. 

Hoa-Thanh, tắm đoá hoa thơm, 

Nước ao ấm mát sạch trơn da ngà. 

Thị tỳ xúm đỡ tiên nga, 

Thấm nhuần ân đó chỉ là ban sơ. 

Tóc mây, gót ngọc nhẹ đưa, 

Phù dung trướng ấm, xuân vừa qua đêm. 

Đêm sao ngắn!...ánh dương lên, 

Từ đây vương chậm hoặc quên buổi chầu. 

Mãi vui, hầu tiệc nhàn đâu, 

Xuân theo xuân đến, đêm hầu qua đêm. 

Ba nghìn cung nữ kề bên, 

Chỉ yêu thương một, bỏ quên ba nghìn. 

Nhà vàng, người đẹp vui đêm, 

Lại thêm lầu ngọc say mềm với xuân. 

Anh em, vườn ruộng đặc ân, 

Khiến thương thiên hạ khởi tâm mong cầu: 

"Sinh con đẹp tựa hạt châu, 

Cứ sinh con gái, chẳng cầu sinh trai." 

Cung Ly cao tận mây bay, 

Nhạc tiên theo gió lan ngay khắp vùng. 

Sáo, đàn, múa, hát tưng bừng, 

Suốt ngày say đắm chẳng ngừng, lại đêm! 

Ngư-Dương, trống giặc vang rền, 

Nghê-Thường vũ khúc cũng liền bỏ ngang. 

Hoàng thành gió bụi tràn lan, 

Ngàn xe, vạn ngựa, tây nam hướng về. 

Thuý-Hoa ủ rũ, thảm thê, 

Phía tây trăm dặm, đã lìa Đô-Môn. 

Sáu quân chẳng tiến!... Nguồn cơn? 

- Mày ngài ngựa trước, chết còn nữa đâu! 

Kim thoa, mặt đất ai thâu! 

Thuý-kiều, kim-tước cài đầu còn đây! 

Quân vương ngoảnh mặt bó tay, 

Khi quay lại thấy, lệ đầy tràn mi. 

Bụi vàng mờ mịt thấy chi, 

Đường mây Kiếm-Các quanh đi quẹo về. 

Nga-Mi vắng bóng người đi, 

Mặt trời bàng bạc, vương kỳ ủ ê. 

Núi sông nước Thục đẹp ghê, 

Quân vương sáng, tối, mải mê hận tình. 

Hành cung, trăng nhạt sắc hình, 

Mưa đêm, nhạc ngựa, hận tình lại khêu!... 

Trời xoay, vương lại hồi triều, 

Qua nơi chốn cũ, tiêu điều...khó đi. 

Mã-Ngôi, bùn đọng, thấy gì? 

Tìm đâu nét ngọc, còn chi chốn này! 

Vua, tôi, áo lệ thấm đầy, 

Đô-Môn, lại hướng đường này về đông. 

Phù dung Thái-Dịch vẫn trông, 

Vị-Ương liễu rủ chờ mong người về. 

Phù dung: mặt, liễu: hàng mi, 

Cứ trông thấy thế, nhiều khi lệ nhoà. 

Gió xuân, đào lý trổ hoa, 

Ngô đồng rụng lá, nhạt nhoà mưa Thu. 

Tây-Cung, hoa cỏ buồn chưa! 

Đỏ hồng, lá rụng nằm bừa lối đi. 

Vườn lê, con hát quá thì, 

Tiêu phòng, thái giám sầu bi về già. 

Cung vàng, tối đóm bay ra, 

Đèn mờ, bấc lụn, chẳng sa giấc sầu. 

Từ từ trống điểm đêm thâu, 

Ngân-Hà sang sáng soi bầu trời khuya. 

Mái uyên, sương đã đầm đìa, 

Tấm mền Phỉ-Thúy, biết chia ai cùng. 

Tử sinh, suy nghĩ mông lung, 

Phách hồn sao chẳng về cùng mộng mơ. 

Lâm-Cùng, đạo sĩ Hồng-Đô, 

Có tài triệu thỉnh được cô hồn về. 

Cảm vương tình ý tràn trề, 

Dặn dò cặn kẽ mọi bề rồi đi. 

Trên không biến hoá diệu kỳ, 

Lên trời, xuống đất, chuyện chi cũng rành. 

Suối vàng, lên tới trời xanh, 

Khắp trong hai nẻo, tìm đành bó tay. 

Chợt nghe trên biển...núi này, 

Từng không lơ lửng có bầy tiên nga. 

Gác mây năm sắc chói loà, 

Ở trong, Tiên nữ mộng hoa dệt thầm. 

Có nàng tên gọi Thái-Chân, 

Mặt hoa, da tuyết, chẳng cần điểm trang. 

Mái Tây, then ngọc cửa vàng, 

Liền nhờ Tiểu-Ngọc nhắn sang Long-Thành. 

Nghe vương gửi sứ Đường đình, 

Trướng hoa tỉnh mộng, hồn kinh phách rời. 

Mang y, gạt gối, bồi hồi, 

Rèm châu, mành bạc, vội dời nhẹ ra. 

Tóc mây bới vội, loà xoà, 

Mũ hoa đội lệch, bước ra bậc thềm. 

Gió đâu thổi phất áo tiên, 

Giống như múa khúc vũ tên Nghê-Thường. 

Mặt hoa, lệ ngọc trào tuôn, 

Cành lê mấy hạt mưa vương trong ngần. 

Nghẹn ngào: "Xin tạ thâm ân, 

Từ khi ly biệt, sắc âm mờ dần. 

Chiêu-Dương đã tuyệt ái ân, 

Bồng-Lai cung quế, ngày dần trôi qua. 

Cõi trần, nhìn xuống xót xa, 

Trường-An, chỉ thấy bụi và mù sương. 

Xin trao vật cũ yêu thương: 

Thoa vàng hộp khảm tặng vương, mang về. 

Một phần kỷ vật cất đi, 

Thoa vàng bẻ nhánh, hộp chia mảnh này. 

Thương nhau bền tựa vàng đây, 

Trên trời, dưới thế, có ngày gặp nhau. 

Cáo từ, xin nhắn một câu: 

Lời gì hẹn ước trên lầu năm xưa? 

Trường-Sinh, song thất - xin thưa - 

Nửa đêm thanh vắng say sưa thề bồi: 

"Nguyện chim liền cánh tung trời, 

Làm cây liền nhánh cõi đời mai sau. 

Đất trời tuy mãi dài lâu, 

Dẫu cho có tận, hận sầu chẳng nguôi." 

Dịch thơ : Viên Thu 

Vua Hán mê khuynh quốc mỹ nhân, 

Chưa tròn mộng ước đã bao xuân. 

Họ Dương con gái vừa mơn mởn, 

Khuê các thâm nghiêm đẹp tuyệt trần. 

Nhan sắc trời sinh đẹp khác thường, 

Khai triều sớm nọ cạnh quân vương. 

Cười nghiêng một nét trăm kiều mị, 

Mỹ nữ sáu cung cũng phải nhường. 

Tiết lạnh Hoa thanh rạng tố nga, 

Suối xuân ấm áp khỏa thân ngà. 

Cung nhân đỡ vóc tiên mềm mại, 

Chính lúc ân vua đoái mặn mà. 

Mặt ngọc, thoa vàng tóc mỹ nhân, 

Màn phù dung ấm áp đêm xuân. 

Đêm xuân ngắn ngủi trời mau rạng, 

Triều sớm quân vương cũng lựa lần. 

Dự yến hầu vui rộn rã thêm, 

Xuân đi, xuân đến lại từng đêm. 

Ba ngàn người đẹp sau cung cấm, 

Ân sũng gom vào tặng một riêng. 

Trang điểm tự cung, mỗi tối ân, 

Tiệc tàn, lầu ngọc đắm tình xuân. 

Anh em nàng được ban điền tước, 

Rạng rỡ họ hàng bởi quý nhân. 

Lòng các mẹ cha luống cảm hoài, 

Rằng sinh con gái quý hơn trai. 

Cung Ly cao nhập tầng mây biếc, 

Tiên nhạc gió đưa khắp cõi đời. 

Điệu múa, lời ca đàn sáo quyện, 

Quân vương vui thú suốt đêm ngày. 

Ngư Dương trống chợt rung trời đất, 

Loạn khúc Nghê thường ai đắm say. 

Thành khuyết, bệ rồng khói bụi lan, 

Ngàn xe, vạn ngựa xuống tây nam. 

Thúy hoa cờ xí dừng ngay lại, 

Lúc khỏi cửa thành trăm dặm hơn. 

Sáu đội quân dừng bước một lòng, 

Quý phi đành trước ngựa thân vong. 

Trâm cài rớt đất ai người nhặt, 

Lược bạc, thoa vàng rơi ảo không. 

Che mặt, quân vương cứu chẳng qua, 

Ngoảnh trông, máu lệ đã chan hòa. 

Bụi vàng tan tác phiêu diêu gió, 

Sạn đạo lồng mây, Kiếm các xa. 

Dưới núi Nga mi người vắng thinh, 

Bóng cờ mờ ảo, nắng lung linh. 

Nước sông, non Thục xanh biêng biếc, 

Hôm sớm quân vương lụy với tình. 

Bóng nguyệt hành cung ảm đạm thềm, 

Trong mưa chuông đổ đoạn trường đêm. 

Đất trời xoay chuyển vua hồi ngự, 

Đến chốn này lòng khó bước thêm. 

Dưới đất Mã ngôi trước thấy chi, 

Tìm đâu mặt ngọc của ngày đi. 

Nhìn nhau tôi chúa đầm khăn lệ, 

Hướng cửa Thành đô mặc ngựa về. 

Trở lại, ao vườn vẫn đẹp thay, 

Hồ sen, liễu biếc vấn vương bay. 

Sen hồng ửng mặt, thanh mày liễu, 

Cảnh đấy, người đâu lệ chảy dài ! 

Ngày lại gió xuân đào lý nở, 

Mưa thu xao xác lá đồng rơi. 

Tây cung, nam điện lan tràn cỏ, 

Lá rụng bên thềm đỏ tả tơi. 

Ca kỹ Lê viên rày tóc bạc, 

Tiêu phòng nội giám cũng già phai. 

Điện buồn đom đóm bay man mác, 

Đèn lẻ, bấc tàn khó ngủ thay ! 

Thong thả hồi chuông tối vọng thanh, 

Ngân hà lấp lánh, ngỡ bình minh. 

Uyên ương ngói giá hàn sương đẫm, 

Phỉ thúy chăn đơn lạnh một mình. 

Đã quá năm xa cách vọng chờ, 

Hồn nàng ta chẳng thấy trong mơ. 

Nghe đồn đạo sĩ Hồng đô khách, 

Có thể vị tình gọi phách xưa. 

Xót cảm quân vương tình khắc khoải, 

Tin cho phương sĩ chốn xa mờ. 

Tung mây, cưỡi gió đi như chớp, 

Xuống đất, lên trời kiếm lửng lơ. 

Cõi biếc, suối vàng soát đã lâu, 

Mênh mông đôi ngã thấy nào đâu. 

Chợt nghe có núi tiên trên biển, 

Non nước hư không cũng mịt mù. 

Lầu các mây năm sắc rỡ ràng, 

Bao nhiêu tiên đẹp ngụ an nhàn. 

Một người tên Thái Chân nào đấy, 

Da tuyết mặt hoa những giống nàng. 

Gỏ cửa vàng, hiên tây bái kiến, 

Song Thành nghe Tiểu Ngọc tin loan. 

Biết rằng Hán sứ từ thiên tử, 

Giữa trướng hoa hồn phách bất an. 

Trở gối, nâng xiêm hốt bước ra, 

Rèm châu, bình bạc vén dần qua. 

Tóc mây lơi xỏa, vừa tan giấc, 

Lệch mũ hoa tiên, khẽ xuống nhà. 

Gió thổi áo xiêm vờn phất phới, 

Tựa khi nao múa khúc nghê thường. 

Vấn vương mặt ngọc hàng hàng lệ, 

Một đóa lê đầm mưa gió xuân. 

Não nùng đa tạ đấng quân vương, 

Bóng dáng xưa mờ nhạt ngỡ ngàng. 

Ân ái Chiêu dương đành đã dứt, 

Bồng lai ngày tháng tận miên man. 

Ngoảnh đầu nhìn lại nơi trần thế, 

Đâu thấy Tràng an, chỉ bụi tràn. 

Còn chút vật này, tình tự cũ, 

Thoa vàng, hộp ngọc gửi kim lang. 

Thoa chia một, nửa hộp điền trao, 

Thoa, hộp vàng này đã tách đau. 

Nếu mộng tình ta còn bất tận, 

Đường trần tiên tục hứa cùng nhau. 

Lúc từ biệt thiếp, quân vương nhắc, 

Thề thốt thiêng liêng của thuở nào. 

Thất tịch, Trường sinh cung lúc ấy, 

Đôi lòng vắng vẻ giữa đêm thâu : 

"Trên trời xin nguyện chim liền cánh, 

Dưới đất mong cành nhánh kết giao. 

Trời đất dài lâu còn lúc tận, 

Hận này dằng dặc mãi ngàn sau !" 

Dịch thơ : Nguyễn Minh 

Hoàng đế chuộng loại người nghiêng nước 

Quyền ngút trời chưa được một ai 

Họ Dương có gái đôi mươi 

Khuê phòng nuôi kín chẳng ai ngó dòm 

Vẻ trời cho đâu cam bỏ phí 

Một sáng kia hoàng đế tuyển vào 

Nụ cười duyên dáng làm sao 

Sáu cung son phấn cũng đâu sánh bằng 

Ngày xuân lạnh trong ao Thanh tắm 

Nước nóng chà da trắng nõn nà 

Nữ tì nâng nhẹ dìu ra 

Vua ban ân sủng đậm đà ái ân 

Tóc đong đưa khi chân vàng bước 

Trong trướng thêu đèn đuốc ấm êm 

Đêm xuân ngắn, mặt trời lên 

Buổi chầu buổi sáng vua quên hoài hoài 

Vui yến tiệc suốt ngày không ngớt 

Xuân lại xuân , đêm hết lại đêm 

Hậu cung người đẹp như nêm 

Ba ngàn vua chỉ yêu riêng một người 

Phòng dát vàng vui chơi buổi tối 

Lầu ngọc say lại tưới tình xuân 

Chị em đều được ban ân 

Rỡ ràng môn hộ muôn phần vinh hoa 

Đã khiến cho mẹ cha dưới thế 

Không trọng trai, trọng đẻ nữ lưu 

Mây trời vần vũ cung Ly 

Nhạc tiên được gió đưa đi nhà nhà 

Trong đàn sáo múa ca dìu dặt 

Vua nghe xem tâm đắc trong lòng 

Chợt vang trống giặc Ngư Dương 

Làm kinh hãi khúc Nghê thường vũ y 

Hoàng cung ngựa xe đi luống cuống 

Ngàn vạn xe chạy hướng tây nam 

Cờ hoa dừng lại bên đàng 

Cửa tây qua khỏi mới chừng dặm trăm 

Sáu cánh quân vì chăng dừng bước ? 

Người đẹp đà bị giết bỏ rồi 

Không ai thèm nhặt thoa rơi 

Nữ trang tung toé khắp nơi vàng ròng 

Vua che mặt vì không cứu kịp 

Quay nhìn mà lệ huyết cùng pha 

Bụi tung gió thổi là là 

Đường mây Kiếm Các ải xa tiến về 

Núi Nga Mi người đi vắng vẻ 

Nắng tắt dần, ủ rũ tinh kỳ 

Núi sông xứ Thục xanh rì 

Thượng hoàng thương nhớ lầm lì ngày đêm 

Hành cung ánh trăng thêm nhức nhối 

Tiếng mưa đêm càng rối ruột gan 

Hồi triều trên chiếc xe loan 

Về qua chốn cũ lòng tan nát buồn 

Gò Mã Ngôi bia chôn bùn đất 

Không dung nhan người chết dưới mồ 

Vua tôi khóc lóc ơ hờ 

Hướng đông giục ngựa đi cho mau về 

Trở lại vẫn vườn hồ như cũ 

Thái Dịch sen, vẫn liễu Vị Ương 

Bóng nàng như vẫn vấn vương 

Cảnh xưa như thế sao đương giọt sầu 

Trong gió đông nở đào và lý 

Mưa thu lay rụng lá ngô đồng 

Cỏ lan nội điện tây cung 

Không người quét dọn là hồng đầy sân 

Đám con hát Lê Viên tóc xám 

Cung nhân và thái giám đã già 

Điện đêm đom đóm bay qua 

Đèn khuya khêu mãi vẫn chưa ngủ nào 

Tiếng trống báo canh dài cô quạnh 

Dải Ngân hà lấp lánh sao mai 

Ngói âm ướt lạnh sương rơi 

Chăn thêu phỉ thúy ai người nằm chung ? 

Sống chết đã vài năm xa cách 

Mà mộng đêm hồn phách không về 

Hồng Đô đạo sĩ gần kề 

Có tài chiêu phách gọi vể hỏi han 

Cảm tâm tư quân vưong thương nhớ 

Đạo sĩ nguyền giúp đỡ kiếm tìm 

Bay trong không khí như chim 

Lên trời xuống đất kiếm tìm nơi nơi 

Hết Suối Vàng lại nơi Bích Lạc 

Hai cõi này kiếm nát không ra 

Chợt nghe ngoài biển rất xa 

Nơi hư vô có núi là núi tiên 

Mây năm sắc hiện lên lầu các 

Trong đó tiên lha thướt ngụ cư 

Có tiên nom mặt tựa hồ 

Hỏi ra tiên ấy tên là Thái Chân 

Cửa mái tây gõ then bích ngọc 

Nhờ Song Thành, Tiểu Ngọc báo tin 

Nghe vua sai sứ tới tìm 

Trướng hoa nàng bỗng hoảng kinh hết hồn 

Khoác y áo, ôn tồn xếp gối 

Vèn bình phong mở lối bước ra 

Tóc mây buông thả lòa xòa 

Theo thềm bước xuống mũ hoa lệch đầu 

Gió thổi áo nhiều màu phấp phới 

Như khi xưa nàng múa “Nghê Thường” 

Mặt hoa lặng lẽ lệ tuôn 

Như cành lê đẫm mưa xuân ướt mèm 

Nàng ngưng khóc, cám ơn hoàng đế 

Ngẫm từ khi đôi ngả âm dương 

Không còn ân ái Chiêu Dương 

Chì còn ngày tháng non Bồng tiêu dao 

Quay đầu lại nhìn vào cõi thế 

Chỉ toàn mây không thấy Trường An 

Đem vật cũ, tỏ tình thâm 

Nhờ đem hộp khảm và châm này về 

Châm và hộp chia ra hai nửa 

Nửa gửi đi, nửa giữ cho mình 

Tâm mà kiên cố như châm 

Trần gian thượng giới có lần gặp nhau 

Trước ly biệt có câu nhắn nhủ 

Lời thề xưa chỉ có hai người 

Riêng tư vắng vẻ ngỏ lời 

Đêm 7 tháng 7 ở nơi cung vàng 

“Trên trời nguyền chim cùng dang cánh 

Dưới đất nguyền cùng nhánh một cây” 

Dài lâu trời đất cũng thay 

Hận tình này biét tới ngày nào nguôi 

Witter Bynner : 

Chinás Emperor, craving beauty that might shake an empire, 

Was on the throne for many years, searching, never finding, 

Till a little child of the Yang clan, hardly even grown, 

Bred in an inner chamber, with no one knowing her, 

But with graces granted by heaven and not to be concealed, 

At last one day was chosen for the imperial household. 

If she but turned her head and smiled, there were cast a hundred spells, 

And the powder and paint of the Six Palaces faded into nothing. 

...It was early spring. They bathed her in the FlowerPure Pool, 

Which warmed and smoothed the creamy-tinted crystal of her skin, 

And, because of her languor, a maid was lifting her 

When first the Emperor noticed her and chose her for his bridẹ 

The cloud of her hair, petal of her cheek, gold ripples of her crown when she moved, 

Were sheltered on spring evenings by warm hibiscus curtains; 

But nights of spring were short and the sun arose too soon, 

And the Emperor, from that time forth, forsook his early hearings 

And lavished all his time on her with feasts and revelry, 

His mistress of the spring, his despot of the night. 

There were other ladies in his court, three thousand of rare beauty, 

But his favours to three thousand were concentered in one bodỵ 

By the time she was dressed in her Golden Chamber, it would be almost evening; 

And when tables were cleared in the Tower of Jade, she would loiter, slow with winẹ 

Her sisters and her brothers all were given titles; 

And, because she so illumined and glorified her clan, 

She brought to every father, every mother through the empire, 

Happiness when a girl was born rather than a boỵ 

...High rose Li Palace, entering blue clouds, 

And far and wide the breezes carried magical notes 

Of soft song and slow dance, of string and bamboo music. 

The Emperor's eyes could never gaze on her enough- 

Till war-drums, booming from Yuyang, shocked the whole earth 

And broke the tunes of The Rainbow Skirt and the Feathered Coat. 

The Forbiđen City, the nine-tiered palace, loomed in the dust 

From thousands of horses and chariots headed southwest. 

The imperial flag opened the way, now moving and now pausing-- 

But thirty miles from the capital, beyond the western gate, 

The men of the army stopped, not one of them would stir 

Till under their horses' hoofs they might trample those moth- eyebrows.... 

Flowery hairpins fell to the ground, no one picked them up, 

And a green and white jade hair-tassel and a yellowgold hair- bird. 

The Emperor could not save her, he could only cover his facẹ 

And later when he turned to look, the place of blood and tears 

Was hiđen in a yellow dust blown by a cold wind. 

... At the cleft of the Dagger-Tower Trail they crisscrossed through a cloud-line 

Under Omei Mountain. The last few camẹ 

Flags and banners lost their colour in the fading sunlight.... 

But as waters of Shu are always green and its mountains always blue, 

So changeless was His Majestýs love and deeper than the days. 

He stared at the desolate moon from his temporary palacẹ 

He heard bell-notes in the evening rain, cutting at his breast. 

And when heaven and earth resumed their round and the dragon car faced home, 

The Emperor clung to the spot and would not turn away 

From the soil along the Mawei slope, under which was buried 

That memory, that anguish. Where was her jade-white facẻ 

Ruler and lords, when eyes would meet, wept upon their coats 

As they rode, with loose rein, slowly eastward, back to the capital. 

...The pools, the gardens, the palace, all were just as before, 

The Lake Taiye hibiscus, the Weiyang Palace willows; 

But a petal was like her face and a willow-leaf her eyebrow -- 

And what could he do but cry whenever he looked at them? 

...Peach-trees and plum-trees blossomed, in the winds of spring; 

Lakka-foliage fell to the ground, after autumn rains; 

The Western and Southern Palaces were littered with late grasses, 

And the steps were mounded with red leaves that no one swept awaỵ 

Her Pear-Garden Players became white-haired 

And the eunuchs thin-eyebrowed in her Court of PepperTrees; 

Over the throne flew fire-flies, while he brooded in the twilight. 

He would lengthen the lamp-wick to its end and still could never sleep. 

Bell and drum would slowly toll the dragging nighthours 

And the River of Stars grow sharp in the sky, just before dawn, 

And the porcelain mandarin-ducks on the roof grow thick with morning frost 

And his covers of kingfisher-blue feel lonelier and colder 

With the distance between life and death year after year; 

And yet no beloved spirit ever visited his dreams. 

...At Lingqiong lived a Taoist priest who was a guest of heaven, 

Able to summon spirits by his concentrated mind. 

And people were so moved by the Emperor's constant brooding 

That they besought the Taoist priest to see if he could find her. 

He opened his way in space and clove the ether like lightning, 

Up to heaven, under the earth, looking everywherẹ 

Above, he searched the Green Void, below, the Yellow Spring; 

But he failed, in either place, to find the one he looked for. 

And then he heard accounts of an enchanted isle at sea, 

A part of the intangible and incorporeal world, 

With pavilions and fine towers in the five-coloured air, 

And of exquisite immortals moving to and fro, 

And of one among them-whom they called The Ever True- 

With a face of snow and flowers resembling hers he sought. 

So he went to the West Hall's gate of gold and knocked at the jasper door 

And asked a girl, called Morsel-of-Jade, to tell The Doubly- Perfect. 

And the lady, at news of an envoy from the Emperor of China, 

Was startled out of dreams in her nine-flowered, canopỵ 

She pushed aside her pillow, dressed, shook away sleep, 

And opened the pearly shade and then the silver screen. 

Her cloudy hair-dress hung on one side because of her great haste, 

And her flower-cap was loose when she came along the terrace, 

While a light wind filled her cloak and fluttered with her motion 

As though she danced The Rainbow Skirt and the Feathered Coat. 

And the tear-drops drifting down her sad white face 

Were like a rain in spring on the blossom of the pear. 

But love glowed deep within her eyes when she bade him thank her liege, 

Whose form and voice had been strange to her ever since their parting -- 

Since happiness had ended at the Court of the Bright Sun, 

And moons and dawns had become long in Fairy-Mountain Palacẹ 

But when she turned her face and looked down toward the earth 

And tried to see the capital, there were only fog and dust. 

So she took out, with emotion, the pledges he had given 

And, through his envoy, sent him back a shell box and gold hairpin, 

But kept one branch of the hairpin and one side of the box, 

Breaking the gold of the hairpin, breaking the shell of the box; 

"Our souls belong together," she said, " like this gold and this shell -- 

Somewhere, sometime, on earth or in heaven, we shall surely 

And she sent him, by his messenger, a sentence reminding him 

Of vows which had been known only to their two hearts: 

"On the seventh day of the Seventh-month, in the Palace of Long Life, 

We told each other secretly in the quiet midnight world 

That we wished to fly in heaven, two birds with the wings of one, 

And to grow together on the earth, two branches of one treẹ" 

Earth endures, heaven endures; some time both shall end, 

While this unending sorrow goes on and on for ever.