Tỳ Bà Hành - Bạch Cư Dị

琵 琶 行 并 序

潯 言 江 頭 夜 送 客 

楓 葉 荻 花 秋 瑟 瑟 

主 人 下 馬 客 在 船 

舉 酒 欲 飲 無 管 絃 

醉 不 成 歡 慘 將 別 

別 時 茫 茫 江 浸 月 

忽 聞 水 上 琵 琶 聲 

主 人 忘 歸 客 不 發 

尋 聲 暗 問 彈 者 誰 

琵 琶 聲 停 欲 語 遲 

移 船 相 近 邀 相 見 

添 酒 回 燈 重 開 宴 

千 呼 萬 喚 始 出 來 

猶 抱 琵 琶 半 遮 面 

轉 軸 撥 絃 三 兩 聲 

未 成 曲 調 先 有 情 

絃 絃 掩 抑 聲 聲 思 

似 訴 平 生 不 得 志 

低 眉 信 手 續 續 彈 

說 盡 心 中 無 限 事 

輕 攏 慢 撚 抹 復 挑 

初 為 霓 裳 後 六 么 

大 絃 嘈 嘈 如 急 雨 

小 絃 切 切 如 私 語 

嘈 嘈 切 切 錯 雜 彈 

大 珠 小 珠 落 玉 盤 

間 官 鶯 語 花 底 滑 

幽 咽 泉 流 水 下 灘 

水 泉 冷 澀 絃 凝 絕 

凝 絕 不 通 聲 漸 歇 

別 有 幽 愁 暗 恨 生 

此 時 無 聲 勝 有 聲 

銀 瓶 乍 破 水 漿 迸 

鐵 騎 突 出 刀 鎗 鳴 

曲 終 收 撥 當 心 畫 

四 絃 一 聲 如 裂 帛 

東 船 西 舫 悄 無 言 

唯 見 江 心 秋 月 白 

沈 吟 放 撥 插 絃 中 

整 頓 衣 裳 起 斂 容 

自 言 本 是 京 城 女 

家 在 蝦 蟆 陵 下 住 

十 三 學 得 琵 琶 成 

名 屬 教 坊 第 一 部 

曲 罷 曾 教 善 才 服 

妝 成 每 被 秋 娘 妒 

五 陵 年 少 爭 纏 頭 

一 曲 紅 綃 不 知 數 

鈿 頭 銀 篦 擊 節 碎 

血 色 羅 裙 翻 酒 汙 

今 年 歡 笑 復 明 年 

秋 月 春 風 等 閑 度 

弟 走 從 軍 阿 姨 死 

暮 去 朝 來 顏 色 故 

門 前 冷 落 車 馬 稀 

老 大 嫁 作 商 人 婦 

商 人 重 利 輕 別 離 

前 月 浮 梁 買 茶 去 

去 來 江 口 守 空 船 

繞 船 月 明 江 水 寒 

夜 深 忽 夢 少 年 事 

夢 啼 妝 淚 紅 闌 干 

我 聞 琵 琶 已 嘆 息 

又 聞 此 語 重 唧 唧 

同 是 天 涯 淪 落 人 

相 逢 何 必 曾 相 識 

我 從 去 年 辭 帝 京 

謫 居 臥 病 潯 陽 城 

潯 陽 地 僻 無 音 樂 

終 歲 不 聞 絲 竹 聲 

住 近 湓 江 地 低 濕 

黃 蘆 苦 竹 繞 宅 生 

其 間 旦 暮 聞 何 物 

杜 鵑 啼 血 猿 哀 鳴 

春 江 花 朝 秋 月 夜 

往 往 取 酒 還 獨 傾 

豈 無 山 歌 與 村 笛 

嘔 啞 嘲 哳 難 為 聽 

今 夜 聞 君 琵 琶 語 

如 聽 仙 樂 耳 暫 明 

莫 辭 更 坐 彈 一 曲 

為 君 翻 作 琵 琶 行 

感 我 此 言 良 久 立 

卻 坐 促 絃 絃 轉 急 

淒 淒 不 似 向 前 聲 

滿 座 重 聞 皆 掩 泣 

座 中 泣 下 誰 最 多 

江 州 司 馬 青 衫 濕

白 居 易

TỲ BÀ HÀNH

Tầm ngôn giang đầu dạ tống khách 

Phong diệp địch hoa thu sắt sắt 

Chủ nhơn hạ mã khách tại thuyền 

Cử tửu dục ẩm vô quản huyền 

Túy bất thành hoan thảm tương biệt 

Biệt thời mang mang giang tẩm nguyệt 

Hốt văn thủy thượng tỳ bà thanh 

Chủ nhơn vong quy khách bất phát 

Tầm thanh ám vấn đàn giả thùy 

Tỳ bà thanh đình dục ngữ trì 

Di thuyền tương cận yêu tương kiến 

Thiêm tửu hồi đăng trùng khai yến 

Thiên hô vạn hoán thủy xuất lai 

Do bão tỳ bà bán già diện 

Chuyển trục bát huyền tam lưỡng thanh 

Vị thành khúc điệu tiên hữu tình 

Huyền huyền yểm ức thanh thanh tứ 

Tự tố bình sanh bất đắc chí 

Ðê my tín thủ tục tục đàn 

Thuyết tận tâm trung vô hạn sự 

Khinh long mạn nhiên mạt phục khiêu 

Sơ vi Nghê thường hậu Lục yêu 

Ðại huyền tào tào như cấp vũ 

Tiểu huyền thiết thiết như tư ngữ 

Tào tào thiết thiết thác tạp đàn 

Ðại châu tiểu châu lạc ngọc bàn 

Gian quan oanh ngữ hoa để hoạt 

U yết tuyền lưu thủy hạ 

Thủy tuyền lãnh sáp huyền ngưng tuyệt 

Ngưng tuyệt bất thông thanh tiệm yết 

Biệt hữu u sầu ám hận sanh 

Thử thời vô thanh thắng hữu thanh 

Ngân bình sạ phá thủy tương bính 

Thiết kỵ đột xuất đao thương minh 

Khúc chung thu bát đương tâm hoạch 

Tứ huyền nhứt thanh như liệt bạch 

Ðông thuyền tây phảng tiễu vô ngôn 

Duy kiến giang tâm thu nguyệt bạch 

Trầm ngâm phóng bát sáp huyền trung 

Chỉnh đốn y thường khởi liễm dung 

Tự ngôn bổn thị kinh thành nữ 

Gia tại Hà mô lăng hạ trú 

Thập tam học đắc tỳ bà thành 

Danh thuộc giáo phường đệ nhứt bộ 

Khúc bãi tằng giáo thiện tài phục 

Trang thành mỗi bị Thu Nương đố 

Ngũ lăng niên thiếu tranh triền đầu 

Nhứt khúc hồng tiêu bất tri số 

Ðiền đầu ngân bề kích tiết toái 

Huyết sắc la quần phiên tửu ô 

Kim niên hoan tiếu phục minh niên 

Thu nguyệt xuân phong đẳng nhàn độ 

Ðệ tẩu tùng quân a di tử 

Mộ khứ triêu lai nhan sắc cố 

Môn tiền lãnh lạc xa mã hy 

Lão đại giá tác thương nhơn phụ 

Thương nhơn trọng lợi khinh biệt ly 

Tiền nguyệt Phù Lương mãi trà khứ 

Khứ lai giang khẩu thủ không thuyền 

Nhiễu thuyền nguyệt minh giang thủy hàn 

Dạ thâm hốt mộng thiếu niên sự 

Mộng đề trang lệ hồng lan can 

Ngã văn tỳ bà dĩ thán tức 

Hựu văn thử ngữ trùng tức tức 

Ðồng thị thiên nhai luân lạc nhơn 

Tương phùng hà tất tằng tương thức 

Ngã tùng khứ niên từ đế kinh 

Trích cư ngoạ bịnh Tầm Dương thành 

Tầm Dương địa tịch vô âm nhạc 

Chung tuế bất văn ty trúc thanh 

Trú cận Bồn giang địa đê thấp 

Huỳnh lô khổ trúc nhiễu trạch sanh 

Kỳ gian đán mộ văn hà vật 

Ðỗ quyên đề huyết viên ai minh 

Xuân giang hoa triêu thu nguyệt dạ 

Vãng vãng thủ tửu hoàn độc khuynh 

Khởi vô sơn ca dữ thôn địch 

Ẩu nha triều triết nan vi thính 

Kim dạ văn quân tỳ bà ngữ 

Như thính tiên nhạc nhĩ tạm minh 

Mạc từ cánh toạ đàn nhứt khúc 

Vi quân phiên tác tỳ bà hành 

Cảm ngã thử ngôn lương cửu lập 

Khước toạ xúc huyền huyền chuyển cấp 

Thê thê bất tự hướng tiền thanh 

Mãn toạ trùng văn giai yểm khấp 

Toà trung khấp hạ thùy tối đa 

Giang châu Tư Mã thanh sam thấp

Bạch Cư Dị

Chú thích :

Tầm Dương giang: ở phía bắc huyện Cửu Giang, tỉnh Giang Tây 

Nghê thường, Lục yêu: vũ y khúc và ca khúc 

Hà Mô lăng: phía nam thành Trường An, nổi tiếng vì có nhiều ca nữ 

Giáo phường: cơ quan huấn luyện ca nữ đời Đường 

Thiện tài: tên gọi nhạc sư đời Đường 

Thu Nương: có lẽ chỉ nàng Đổ Thu Nương, một kỹ nữ nổi tiếng đương thời 

Ngũ Lăng: ở phía bắc Trường An, nơi có nhiều nhà quý tộc ở 

Triền đầu: tiền và vật tặng ca nữ 

Phù Lương: tên huyện ở tỉnh Giang Tây 

Bồn giang: tức Tầm Dương giang 

Giang Châu: nay là huyện Cửu Giang, tỉnh Giang Tây 

Tư mã: chức quan giúp việc cho thứ sử một châu

Dịch nghĩa : 

Thi nhân ký gởi vào bài thơ nỗi lòng của kẻ luân lạc; không nói đến chữ oán, mà nặng về chữ nghiệp, khóc thương cho hoàn cảnh, mà không trách móc đến gì, đến aị Người đọc thấy mình cũng như kẻ trên tiệc, nước mắt đầm đìa, thương cho thân phận con người, tùy thuộc vào hoàn cảnh như một chiếc thuyền lao đao ngoài biển cuộc đời; khi vinh hoa thì vậy, khi luân lạc thì vậy; nếu dứt hết mọi trần duyên, thì không biết kiếp con người sinh ra để làm gì ? Để tu chăng ? Đối với một kiếp người nghệ sĩ, có lẽ để tận hưởng cái ngọt ngào đắng cay ... thì phải hơn. Nhất là một người nghệ sĩ, dạt dào tình cảm, tinh tế, nhạy cảm như Bạch Cư Dị; thương xót cho đời mà cũng thiết tha vì đời ...

Bài thơ có nhiều chỗ diễn tả âm nhạc rất hay; có chỗ nói đến lúc tiếng đàn ngừng mà nghe "biệt hữu u sầu ám hận sinh", Bạch Cư Dị là người thưởng thức âm nhạc thật cao diệu

1. Ban đêm đưa tiễn khách ở đầu sông Tầm Giang 

2. Gió thu thổi vào lá phong, hoa lau hiu hắt 

3. Chủ nhân xuống ngựa, khách trong thuyền 

4. Nâng chén rượu muốn uống (mà) không có đàn sáo 

5. Say mà không vui vẻ gì (vì) biệt ly sầu thảm 

6. Lúc chia tay lòng mang mang, sông đượm bóng trăng 

7. Chợt nghe có tiếng tỳ bà trên mặt nước 

8. Chủ nhân quên về, khách cũNg không khởi hành 

9. Tìm theo tiếng để hỏi người đàn là ai 

10. Tiếng tỳ bà im bặt, muốn nói mà còn (ngại ngùng) trì hoãn 

11. Bèn dời thuyền lại xin được gặp mặt 

12. Rót thêm rượu, khêu đèn lên, trùng tân tiệc rượu 

13. Gọi đến ngàn lần vạn lần mới bước ra 

14. Tay ôm tỳ bà che khuất nửa gương mặt 

15. Vặn trục gẩy dây hai ba tiếng (để thử) 

16. Chưa có khúc điệu gì mà nghe đã hữu tình 

17. Dây nào cũng ngẹn ngào, tiếng nào cũng có ý 

18. Bày tỏ nỗi bất đắc chí trong cuộc đời 

19. Hạ thấp lông mày cứ gẩy cứ gẩy mãi 

20. Giải bày hết tâm sự vô cùng hạn 

21. Nhẹ nắn, chậm vuốt, rồi lại gẩy tiếp 

22. Thoạt đầu là khúc Nghê Thường, sau đó là Lục yêu 

23. Dây lớn ào ào như mưa rào 

24. Dây nhỏ nỉ non như tỉ tê chuyện riêng 

25. (Rồi tiếp đến) tiếng rào rào lẫn tiếng nỉ non 

26. (Nghe như) hạt châu lớn hạt châu nhỏ rắc vào trong mâm ngọc 

27. (Nghe) như tiếng chim oanh giọng (líu lo) qua lại trong hoa 

28. Nhịp suối ngập ngừng, nước chảy xuống bãi 

29. Suối nước bỗng lạnh đông, dây đàn ngưng bặt 

30. Tiếng đàn ngưng bặt, không thuận, bấy giờ bỗng yên lặng 

31. Tự có mối sầu u uất riêng, nỗi hận âm thầm phát sinh 

32. Lúc này không có âm thanh mà nghe còn hay hơn có 

33. (Bỗng dưng nghe như) tiếng nước bắn tung ra khỏi bình bạc vị phá vỡ 

34. (Nghe như) đoàn quân thiết kỵ ào đến, đao thương sáng ngời 

35. Nàng dạo tay vào giữa bốn dây (và) chấm dứt ca khúc 

36. Bốn dây vang lên một âm thanh như lụa xé 

37. Thuyền mảng đông tây lặng im, không một tiếng nói 

38. Chỉ thấy vầng trăng thu rọi sáng giữa sông 

39. Nàng trầm ngâm gỡ phím, cài vào giữa các dây đàn 

40. Sửa gọn xiêm áo lại, đứng dậy chỉnh vẻ mặt 

41. Tâm sự rằng, nàng nguyên là con gái chốn kinh thành 

42. Nhà ở lăng Hà Mô 

43. Mười ba tuổi học được ngón đàn tỳ bà 

44. Tên thuộc bộ thứ nhất của giáo phường 

45. Mỗi gẩy hết khúc đàn, từng khiến các nhà dạy đàn phục 

46. Mỗi trand điểm xong là đến nàng Thu Nương cũng đố kỵ 

47. Những chàng trai trẻ ở Ngũ Lăng tranh nhau tặng biếu 

48. Một bài ca, thưởng không biết bao là tấm lụa đào 

49. Vành lược bạc, cành trâm vàng đánh nhịp vỡ tan 

50. Quần lụa màu huyết dụ để rượu đổ ra hoen ố 

51. Năm này vui cười, năm sau cũng như vậy 

52. Trăng thu gió xuân, trải một đời nhàn hạ 

53. Em trai đi lính, rồi dì chết 

54. Chiều qua, sớm lại, nhan sắc cũng lão đi 

55. Trước cổng dần vắng tanh, thưa thớt đi ngựa xe 

56. Cũng có tuổi rồi mới làm vợ người lái buôn 

57. Người lái buôn chỉ tham lợi, coi thường biệt ly 

58. Tháng trước đi Phù Lương mua trà 

59. Từ đó đến giờ ở đầu sông một mình với con thuyền không 

60. Quanh thuyền, trăng sáng, nước sông lạnh lẽo 

61. Đến khuya bỗng mộng thấy lại thời trẻ trung 

62. Trong mộng thấy khóc nhòe má hồng phấn son 

63. Tôi nghe tiếng tỳ bà đã thán tức 

64. Giờ nghe thêm những lời tâm sự lại càng bùi ngùi 

65. Cùng là kẻ luân lạc ở chốn chân trời 

66. Gặp gỡ nhau đây hà tất đã từng quen biết 

67. Năm ngoái tôi từ biệt kinh vua, 

68. Bị biếm đến thành Tầm Dương cho đến nay nằm bệnh 

69. Tầm Dương xứ hẻo lánh không có âm nhạc 

70. Cả năm chưa nghe được tiếng đàn sáo 

71. Tôi ở gần sông Bồn, chỗ thấp và ẩm ướt 

72. Lau vàng, trúc võ, mọc quanh nhà 

73. Ở nơi đây sáng chiều nghe được những gì 

74. Có tiếng cuốc khóc ra máu và tiếng vượn hú bi ai 

75. Mùa xuân sáng hoa nở, muà thu ban đêm có ánh trăng 

76. Tôi thường thường đem rượu ra uống một mình 

77. Có k\phải không có sơn ca thôn địch đâu 

78. Khốn nỗi líu lo, líu liết, thật khó nghe 

79. Đêm nay nghe được tiếng tỳ bà của nàng 

80. Như nghe được nhạc tiên, tai tạm nghe rõ ràng 

81. Xin ngồi lại đàn một khúc 

82. Tôi sẽ vì nàng làm bài Tỳ Bà hành 

83. Cảm động vì lời tôi nói, nàng đứng một lúc lâu 

84. Rồi ngồi xuống gẩy đàn, tiếng đàn bỗng chuyển thành cấp xúc 

85. Buồn thảm không giống như tiếng đàn vừa rồi 

86. Hết những người trong tiệc nghe lại đều che mặt khóc 

87. Trong những người ấy ai là người khóc nhiều nhất 

88. Tư mã Giang Châu ướt đẫm vạt áo xanh

Dịch thơ : Phan Huy Vịnh

Bến Tầm Dương canh khuya đưa khách 

Quạnh hơi thu, lau lách đìu hiu 

Người xuống ngựa, khách dừng chèo 

Chén quỳnh mong cạn, nhớ chiều trúc ty 

Say những luống ngại khi chia rẽ 

Nước mênh mông đượm vẻ gương trong 

Đàn ai nghe vẳng bên sông 

Chủ khuây khỏa lại, khách dùng dằng xuôi 

Tìm tiếng sẽ hỏi ai đàn tá ? 

Dừng dây tơ nấn nà làm thinh 

Đời thuyền ghé lại thăm tình 

Chong đèn, thêm rượu, còn dành tiệc vui 

Mời mọc mãi, thấy người bỡ ngỡ 

Tay ôm đàn che nửa mặt hoa 

Vặn đàn mấy tiếng dạo qua 

Dẫu chưa nên khúc tình đà thoảng hay 

Nghe não ruột mấy dây buồn bực 

Dường than niềm tấm tức bấy lâu 

Mày chau tay gẩy khúc sầu 

Giải bày hết nỗi trước sau muôn vàn 

Ngón buông, bắt khoan khoan dìu dặt 

Trước Nghê Thường, sau thoắt Lục Yêu 

Dây to nhường đổ mưa rào 

Nỉ non dây nhỏ khác nào chuyện riêng 

Tiếng cao thấp lựa chen lần gẩy 

Mâm ngọc đâu bỗng nẩy hạt châu 

Trong hoa oanh ríu rít nhau 

Nước tuôn róc rách chảy mau xuống ghềnh 

Nước suối lạnh, dây mành ngừng đứt 

Ngừng đứt nên phút bật tiếng tơ 

Ôm sầu, mang giận ngẩn ngơ 

Tiếng tơ lặng ngắt bây giờ càng hay 

Bình bạc vỡ tuôn đầy dòng nước 

Ngựa sắt giong, xô xát tiếng đao 

Cung đàn trọn khúc thanh tao 

Tiếng buông xé lụa, lựa vào bốn dây 

Thuyền mấy lá đông tây lặng ngắt 

Một vầng trăng trong vắt lòng sông 

Ngậm ngùi đàn bát xếp xong 

Áo xiêm khép nép hầu mong giãi lời 

Rằng xưa vốn là người kẻ chợ 

Cồn Hà Mô trú ở lân la 

Học đàn từ thuở mười ba 

Giáo phường đệ nhất sổ đà chép tên 

Gã Thiện tài sợ phen dừng khúc 

Ả Thu nương ghen lúc điểm tô 

Ngũ Lăng chàng trẻ ganh đua 

Biết bao the thắm chuốc mua tiếng đàn 

Vành lược bạc gãy tan nhịp gõ 

Bức quần hồng hoen ố rượu oi 

Năm năm lần lữa vui cười 

Mải trăng hoa chẳng đoái hoài xuân thu 

Buồn em trảy lại lo dì thác 

Sầu hôm mai đổi khác hình dung 

Cửa ngoài xe ngựa vắng không 

Thân già mới kết duyên cùng khách thương 

Khách trọng lợi, khinh đường ly cách 

Mải buôn chè sớm tếch nguồn khơi 

Thuyền không, đậu bến mặc ai 

Quanh thuyền trăng giãi, nước trôi lạnh lùng 

Đêm khua, sực nhớ vòng tuổi trẻ 

Chợt mơ màng dòng lệ đỏ hoen 

Nghe đàn ta đã chạnh buồn 

Lại rầu nghe nỗi nỉ non mấy lời 

Cùng một lứa bên trời lận đận 

Gặp gỡ nhau lọ sẵn quen nhau 

Từ xa Kinh khuyết bấy lâu 

Tầm dương đất trích gối sầu hôm mai 

Chốn cùng tịch lấy ai vui thích 

Tai chẳng nghe đàn địch cả năm 

Sông Bồn gần chốn cát lầm 

Lau vàng, trúc võ, âm thầm quanh hiên 

Tiếng chi đó nghe liền sớm tối 

Cuốc kêu sầu, vượn hót véo von 

Hoa xuân nở, nguyệt thu tròn 

Lần lần tay chuốc chén son ngập ngừng 

Há chẳng có ca rừng, địch nội ? 

Giọng líu lo, buồn nỗi khó nghe 

Tỳ bà nghe dạo canh khuya 

Dường như tiên nhạc gần kề bên tai 

Hãy ngồi lại gẩy chơi khúc nữa 

Sẽ vì nàng soạn sửa bài ca 

Đứng lâu dường cảm lời ta 

Lại ngồi lựa phím đàn đà kíp dây 

Nghe não ruột khác tay đàn trước 

Khắp tiệc hoa sướt mướt lệ rơi 

Lệ ai chan chứa hơn người ? 

Giang Châu tư mã đượm mùi áo xanh 

Dịch thơ : Nguyễn Phước Hậu

Tầm Dương tiễn khách lúc canh tàn 

Xào xạc lau thu động lá vàng . 

Khách xuống thuyền rồi người xuống ngựa 

Chén đưa không sáo cũng không đàn . 

Từ biệt cùng say, chẳng cuộc vui 

Trăng dầm sông nước lững lờ trôi 

Chợt nghe văng vẳng tỳ bà vọng 

Chủ khách bâng khuâng chẳng muốn rời . 

Đến nơi sẻ hỏi :”ai đàn tá?“ 

Ngừng bặt muốn thưa, ngại chẳng ra . 

Thuyền đến gần bên xin gặp mặt 

Giong đèn thêm rượu tiệc vui mà . 

Hết lời mời mọc thuận tình ra 

Ôm chiếc tỳ bà khuất mặt hoa 

Vặn trục dạo dây đôi ba tiếng 

Dẫu chưa thành điệu, ý tình xa . 

Dây ngân ấm ức bấy nhiêu tình 

Dường kể cho vơi nỗi bất bình 

Khẻ nhíu đôi mày tay gãy nhẹ 

Nỗi niềm tâm sự cả đời mình . 

Nắn nhẹ bắt khoan rồi lại dạo 

Lục Yêu nối tiếp khúc Nghê thường 

Dây to rào rạt mưa sầm sập 

Dây nhỏ tỉ tê nỗi khổ riêng . 

Rào rạt tỉ tê xen lẫn nhịp 

Như bao châu ngọc đỗ mâm vàng 

Dưới hoa oanh líu lo trơn giọng 

Nhịp suối ngập ngừng thác nước tuôn 

Dây đàn ngưng bặt suối ngừng reo 

Cả một trời thu vắng lặng theo 

Thầm kín hiện ra niềm hận tủi 

Lặng nghe tình tứ hơn đàn nhiều . 

Bỗng như bình vỡ ,nước rơi tung 

Đao kiếm gầm gừ,thiết kỵ xung. 

Ngưng khóc, mặt đàn tay phất mạnh 

Bốn dây xé lụa tiếng tưng bừng. 

Thuyền mảng đông tây lặng gió đùa 

Trăng thu trắng xóa nước sông đưa 

Gài que gẫy giữa dây cầm sắt 

Xốc áo dịu dàng đứng dậy thưa: 

Em vốn là người chốn đế đô 

Nhà xa làng tận ở Hà Mô 

Mười ba tuổi học tỳ bà thạo 

Hạng nhất trong bao đám hát trò. 

Thiện tài phải phục tiếng đàn em 

Trang điểm Thu nương lại ghét ghen 

Bao lụa đào trao không đếm xuể 

Ngủ Lăng bọn trẻ kháo nhau khen. 

Lược bạc,hoa vàng gãy nhịp xong 

Rượu rơi hoen ố đốm quần hồng 

Gió xuân trăng tỏ thờ ơ ngắm 

Năm lại sang năm cuộc lạc hoan. 

Mất dì , em lại phải tòng quân 

Sớm lại chiều qua kém mỹ quan 

Trước cửa lặng tanh xe ngựa vắng 

Về già gá nghĩa với người buôn. 

Lái buôn tham lợi biệt ly thường 

Tháng trước buôn trà tận phủ Lương 

Từ đấy một mình trên thuyền vắng 

Trăng dọi quanh thuyền, nước lạnh băng. 

Đêm sâu mơ lại tuổi xuân xưa 

Mơ mộng ngổn ngang rớt lệ thừa“... 

Nghe tiếng tỳ bà ta cảm động 

Lại nghe câu chuyện mắt đầy mưa . 

Chân trời lưu lạc khách tha hương 

Biết trước hay không,gặp chuyện thường 

Năm ngoái giả từ Kinh tráng lệ 

Giáng quan nằm ốm ở Tầm Dương. 

Tầm Dương hẻo lánh đâu âm nhạc 

Năm tháng không nghe tiếng sáo đàn 

Nhà lại gần sông Bồn ẩm ướt 

Quanh nhà lau trúc gió mênh mang. 

Sớm tối ở đây thấy được gì ? 

Quyên kêu khắc khoải vượn sầu bi 

Cảnh sông,hoa sớm, trăng thu tỏ 

Ta rót chén về nốc chen đi. 

Há phải sáo đồng câu hát núi 

Líu lo đến nổi khó nghe thêm 

Đêm nay nàng gãy tỳ bà khúc 

Khoan khoái dường như bản nhạc tiên. 

Vui lòng ngồi lại đàn thêm nữa 

Ta sẽ vì nàng chuyển khúc hành 

Cả nể bồi hồi nàng đứng lựa 

Rồi ngồi nắn nót nhộn âm thanh . 

Rầu rầu khác hẳn tiếng đàn qua 

Cả tiệc đều bưng mặt khóc òa. 

Trong đó khóc nhiều hơn hết thảy : 

Tư mã áo xanh đẫm lệ nhòa.

Dịch thơ : Trần Trọng Kim 

Đêm đưa khách bến Tầm dương, 

Gió thu san sạt lá vàng bông lau 

Người xuống ngựa, khách đón chào, 

Rượu kèo mời uống có đâu sáo đàn 

Chén suông ngán nỗi hợp tan, 

Trăng sông man mác, chứa chan nỗi lòng 

Tiếng tì chợt vẳng trên sông, 

Chủ quên trở lại, khách không vội về 

Lần tìm sẽ hỏi ai kia, 

Tiếng đàn nín bặt, người e ngỏ lời 

Ghé thuyền đến cạnh chào mời, 

Khêu đèn thêm rượu, lại bày tiệc hoa 

Nằn nì mời mãi mới ra, 

Ôm đàn che nửa, mặt hoa thẫn thờ 

Ướm dây vặn trục dạo qua, 

Chưa thành khúc điệu, thiết tha hữu tình 

Đắn đo, nắn nót, rõ rành 

Dường như tố cáo bình sinh nỗi buồn 

Dang tay cúi mặt gảy luôn, 

Xiết bao tâm sự như tuôn mạch sầu 

Tiếng đàn đi tựa thấp cao, 

Nghê Thường vừa dứt, lại vào Lục yêu 

Dây to sầm sập mưa dào, 

Nỉ non dây nhỏ, thì thào nỗi tây 

Nhặt thưa réo rắt mấy dây, 

Hạt châu to nhỏ rơi đầy trên mâm 

Trong hoa ríu rít oanh ngâm, 

Cuối ghềnh nước suối réo ngầm bãi khơi 

Tiếng đàn, suối lạnh không trôi, 

Không trôi ngập ngừng, tạm thôi nhịp nhàng 

Lắng nghe sầu oán ngổn ngang, 

Bấy giờ lặng lẽ, lại càng hay hơn 

Nước tuôn bình bạc vỡ tan, 

Giáo gươm thiết kỵ tiếng ran rợn người 

Khúc xong gảy một tiếng dài, 

Bốn dây một tiếng như ai xé là 

Đông tây thuyền lặng như tờ, 

Giữa sông bóng sáng thẫn thờ gương nga 

Trên dây cày móng ngẩn ngơ, 

Dung y chỉnh đốn, đứng xa phân trình 

Kể rằng xưa ở kinh thành, 

Hà Mô lăng ấy gần quanh là nhà, 

Học đàn từ thửa mười ba, 

Giáo phường đệ nhất, tiếng đà đồn xa 

Thiện tài phục ngón tỳ bà, 

Thu nương tấm tức, khi đà giồi trau 

Ngũ lăng tuổi trẻ đua nhau, 

Đàn xong một khúc biết bao khăn điều 

Lược trăm gõ nhịp gãy nhiều, 

Chén mời, giọt rượu quần điều ố hoen 

Năm qua năm lại bao phen, 

Xuân thu trăng gió đã quen vui vầy 

Nỗi buồn dì chết em đày, 

Sớm chiều thấm thoắt, mặt mày kém xuân 

Ngựa xe lẻ tẻ trước sân, 

Về già lấy một thương nhân bạn bè 

Trọng tài lợi, nhẹ biệt ly, 

Phu lương tháng trước chồng đi buôn chè 

Một mình nấp bóng chiếc ghe, 

Quanh thuyền nước lạnh trăng kề vẩn vơ 

Đêm qua mộng thấy chuyện xưa, 

Lệ rơi tầm tã, mắt mờ đỏ hoen 

Tiếng tì đã gợi nỗi phiền, 

Lại nghe mụ nói, chẳng yên nỗi lòng 

Cùng nhau góc bể long đong, 

Gặp nhau lọ phải đã cùng quen nhau 

Đế kinh từ biệt bấy lâu, 

Tầm Dương bị chích lại đau bấy chầy 

Có đâu âm nhạc chốn này, 

Suốt năm tơ trúc chẳng ngày nào nghe 

Bến Bồn đất thấp ở kề, 

Lau vàng trúc cỗi bao vi bốn bề 

Sớm chiều nghe tiếng vật gì 

Cuốc kêu vượn hú, ùa bi đêm ngày, 

Xuân thu hoa nguyệt khoả khuây, 

Thường thường chuốc chén lại say một mình, 

Ca rừng sáo nội đã đành, 

Liu lo ríu rít nào mình có hay 

Tì bà giọng ấy đêm nay, 

Nghe như tiên nhạc bên tai rach ròi. 

Gảy thêm khúc nữa hãy ngồi, 

Tì bà hành sẽ vì ai đặt thành 

Cảm lời, đứng lúc lặng thinh, 

Lại ngồi lựa ngón, lanh lanh gảy bài 

Véo von khác trước một hồi, 

Những người ngồi đó lệ rơi ngắn dài 

Khóc nhiều hơn cả là ai 

Giang Châu tư mã đẫm mùi áo xanh. 

Dịch thơ : Trần Nhất Lang 

Tầm Dương bến đêm khuya tiễn khách 

Lá phong bay, hiu hắt bờ lau 

Xuống yên, thuyền khách đón chào 

Chén hoa mong cạn, tìm đâu sáo đàn. 

Say ngán nỗi hợp tan chia cách 

Trăng soi dòng man mác, mênh mông 

Tỳ Bà tiếng vẳng trên sông 

Chủ vui vẻ lại, khách không nỡ rời. 

Lần theo tiếng, hỏi ai đàn đó 

Bặt dây tơ, chẳng ngỏ lời qua 

Ghé thuyền hỏi chuyện lân la 

Đèn khêu, rượu rót tiệc hoa lại bầy. 

Mời mấy lượt, đàn tay ôm đến 

Khuôn mặt nàng tơ phím nửa che 

Lên dây, đàn dạo thoảng nghe 

Chưa thành khúc điệu, có bề thiết tha. 

Những ngao ngán cùng là buồn bực 

Như than niềm uẩn ức từ lâu 

Khúc buồn tay gẩy, mày chau 

Nỗi lòng u ẩn trước sau giãi bầy. 

Nắn nhẹ gẩy, đường dây buông bắt 

Trước Nghê Thường, bỗng thoắt Lục Yêu 

Dây to như đổ mưa rào 

Véo von dây nhỏ thì thào niềm tây. 

Cung cao thấp, lựa dây nhấn phím 

Mâm ngọc đâu như tiếng châu rơi 

Dưới hoa oanh ríu rít cười 

Rì rào suối chẩy về xuôi cuối bờ. 

Đàn ngừng, đứt dây tơ suối lạnh 

Ngưng cung đàn, im hẳn tiếng ngân 

U tình, nỗi hận chan chan 

Bây giờ lặng ngắt lại càng hay hơn. 

Như bình bạc vỡ tuôn nước chẩy 

Quân kỵ xông, tiếng gẫy thương đao 

Phím đàn dứt khúc thanh tao 

Tiếng ngân xé lụa phổ vào bốn dây. 

Thuyền thấp thoáng đông tây yên lặng 

Vầng trăng thu chiếu sáng trên sông 

Ngậm ngùi đàn phím xếp xong 

Áo xiêm chỉnh đốn những mong tỏ lời. 

“Ngày xưa vốn là người kinh khuyết 

Nhà bên cồn ở miệt Hà Mô 

Tỳ Bà học tuổi còn thơ 

Giáo phường đệ nhất bấy giờ có tên. 

Thiện tài cũng nhiều phen thán phục 

Ả Thu Nương ghen tức điểm trang 

Ganh đua chàng trẻ Ngũ Lăng 

Biết bao gấm lụa, tiếng đàn đuổi đeo. 

Thoa vàng, lược gẫy theo nhịp gõ 

Quần lụa hồng rượu ố giọt rơi 

Bao năm đàn hát, vui cười 

Xuân thu trăng gió qua trôi đã nhiều. 

Em lính thú, lo điều dì thác 

Tháng ngày qua nhan sắc tàn phai 

Trước sân xe, ngựa đâu ai? 

Đến khi luống tuổi duyên hài khách thương. 

Khách tham lợi, nhẹ đường ly biệt 

Đi buôn trà mải miết Phù Lương 

Bên sông đậu chiếc thuyền suông 

Dưới bầu trăng dãi, nước tuôn lạnh lùng. 

Canh khuya chợt nhớ nhung thời trẻ 

Phai phấn son, dòng lệ mơ tràn” 

Đã buồn vì nỗi nghe đàn 

Lại rầu thêm nỗi thở than đôi lời. 

“Cũng là kẻ chân trời tang hải 

Gặp gỡ nhau lọ phải từng quen 

Đế kinh từ giã mấy niên 

Giáng ra, nằm bệnh ở miền Tầm Dương. 

Chốn hẻo lánh chẳng thường tiếng nhạc 

Suốt năm không nghe được trúc tơ 

Sông Bồn gần bãi cát nhơ 

Trúc gầy, lau úa phất phơ quanh nhà. 

Sáng lại tối tiếng đà như hú 

Vượn khóc than, cuốc rũ kêu sầu 

Xuân hoa nở, đêm trăng thâu 

Riêng mình nâng chén, ai đâu bạn cùng. 

Há chẳng có sáo đồng, ca núi 

Tiếng khó nghe, giọng nói líu lo 

Tỳ Bà nàng lướt trên tơ 

Nghe như tiên nhạc, thẫn thờ lòng ai! 

Gượm ngồi lại, đàn vài ba khúc 

Ta vì nàng sáng tác bài ca” 

Ngập ngừng, nàng cảm lời ta 

Lựa dây, nắn phím tay ngà gẩy mau. 

Sao ai oán, giống đâu khúc trước? 

Khách tiệc hoa lệ rớt từng hàng 

Ai người nước mắt chứa chan? 

Giang Châu Tư Mã lệ tràn áo xanh. 

Dịch thơ : Nguyễn Tâm Hàn 

Tiễn người đêm bến Tầm Dương 

Lau, phong xào xạc, thu vương dịu hiền 

Chủ xuống ngựa, khách lên thuyền 

Không đàn chẳng sáo chén buồn vân vê 

Say nào vui lúc phân ly 

Trăng chìm đáy nước, sông chia đôi tình 

Chợt nghe tiếng nhạc lênh đênh 

Khách ngơ, chủ ngẩn chẳng đành bước đi 

Rằng sao âm quá não nề ? 

Đàn ngưng ngỡ đáp, nào dè kín môi 

Ghé thuyền gạn hỏi đôi lời 

Chong đèn, rượu tiếp, tiệc vui đậm đà 

Cạn lời nàng mới bước ra 

Nửa phần má phấn tì bà khuất che 

Chỉnh đàn tay ngọc vân vê 

Dạo qua vài tiếng đã nghe tài tình 

Đàn rung nghèn nghẹn, bồng bềnh 

Xót xa như tả nỗi mình đắng cay 

Tay đàn, cúi nhẹ, chau mày 

Âm nghe kể lể dãi bày tâm tư 

Bắt khoan, nắn nhẹ, dạo, vê 

Hết Nghê Thường lại tiếp về Lục Yêu 

Dây to rào rạt mưa gào 

Dây con ngỡ tiếng lời nào oán than 

Tiếng trầm tiếng bổng tràn lan 

Tựa trên mâm ngọc rớt ngàn hạt châu 

Lời oanh trơn giọng nhuốm sầu 

Ngập ngừng tiếng suối, thác sâu nước gầm 

Suối đông lạnh, đàn lặng câm 

Nét sầu phảng phất, vẻ trầm bi ai 

Bâng khuâng lòng khách ngậm ngùi 

Bỗng âm oà vỡ tả tơi ngọc bình 

Vó câu dồn dập đao binh 

Giữa đàn tay ngọc thình lình phất lên 

Âm như xé lụa giữa đêm 

Đông, tây tĩnh lặng . . . khắp thuyền ngẩn ngơ 

Trên sông trăng bạc dật dờ 

Nhẹ cài que gẩy vào khe dây đàn 

Đứng lên khép nép dịu dàng 

Nguồn cơn nàng kể rõ ràng đầu đuôi: 

“ Chốn thành đô thiếp ra đời 

“ Chính quê xưa vốn là người Hà-Mô 

“ Thạo tỳ bà thuở mười ba 

“ Nhất danh đào hát chẳng là thua ai 

“ Ngón đàn át cả Thiện tài 

“ Thu còn ghen nét trang đài thắm xinh 

“ Ngũ Lăng tài tử nặng tình 

“ Lụa đào trao tặng quanh mình biết bao 

“ Hoa vàng, vành lược cài đầu 

“ Gẫy theo nhịp gõ, rượu mầu vương y 

“ Vui triền miên tuổi xuân thì 

“ Thu trong, xuân mát qua đi chẳng cần 

“ Bỗng người em phải tòng quân 

“ Người dì vắn số, muôn phần xót xa 

“ Xuân tàn, sớm lại, chiều qua 

“ Ngựa xe thưa thớt, cửa nhà vắng tanh 

“ Về chiều kết nghĩa tơ mành 

“ Chồng người buôn bán, nhẹ tình biệt ly 

“ Phù Lương tháng trước chàng đi 

“ Thuyền không lẻ bóng sầu bi não nùng 

“ Nhìn trăng lạnh lẽo trên sông 

“ Tơ vương lại thuở má hồng xa xưa 

“ Xót thương thân phận đong đưa 

“ Nhạt nhòa má phấn hoen mờ lệ sa“ 

Đã buồn theo tiếng tỳ bà 

Càng thêm se sắt nghe qua chuyện nàng 

Cùng thân lưu lạc trên đường 

Chả cần quen biết cũng vương nặng tình 

“ Tròn năm ta đã rời kinh 

“ Tủi buồn nằm bệnh nơi thành Tầm Dương 

“ Chốn này hẻo lánh nhiễu nhương 

“ Quanh năm đàn nhạc chả thường được nghe 

“ Cạnh sông Bồn ẩm, trũng kia 

“ Trúc gầy, lau úm còn gì nữa đâu 

“ Sớm khuya nghe mãi thêm rầu 

“ Quyên kêu, vượn hú nỗi sầu khó vơi 

“ Sông xuân, hoa sớm, trăng ngời 

“ Một thân quạnh quẽ đầy vơi chén nồng 

“ Giá đừng hát núi, sáo đồng 

“ Líu lo thì hẳn bớt không bực mình 

“ Đêm nay nghe khúc nhạc tình 

“ Tưởng như từ chốn thiên đình vọng ra 

“ Xin nàng hãy niệm tình ta 

“ Đàn thêm khúc nữa gọi là tri âm 

“ Bài Tỳ Bà tạ tình thâm“ 

Cảm lời nàng đứng lặng câm tần ngần 

Trầm ngâm tay vuốt dây đàn 

Âm nghe ray rứt chứa chan giọt sầu 

Khách nghe mắt lệ rầu rầu 

Áo xanh Tư Mã Giang Châu ướt dầm 

Dịch thơ : Anh Nguyên 

Tiễn đưa khách, bến Tầm-Dương, 

Lau Thu, hiu hắt đêm trường gió lay. 

Chủ rời ngựa, khách thuyền này, 

Chén quỳnh muốn cạn, buồn thay thiếu đàn. 

Vui say gì lúc ly tan, 

Sông như tẩm ánh trăng vàng mênh mông. 

Tỳ-bà chợt vẳng trên sông, 

Chủ ngồi nán lại, khách không muốn rời. 

Hỏi: ai, đàn mới dạo chơi, 

Tiếng đàn ngưng bặt, tiếng người cũng im. 

Rời thuyền ghé lại đi tìm, 

Khơi đèn, châm rượu, tiệc thêm một lần. 

Phải mời mãi, mới đến gần, 

Ôm đàn che khuất một phần mặt hoa. 

So dây, vặn trục, dạo qua, 

Tuy chưa thành khúc, nghe ra tình đầy. 

Tiếng lòng uẩn ức mỗi dây, 

Đời như chứa chất dẫy đầy oán than. 

Khép mi, tay lướt trên đàn, 

Nỗi lòng sâu thẳm muốn tràn tuôn ra. 

Nhẹ nhàng, nắn vuốt thiết tha, 

“Nghê-thường“ đàn trước, sau là “Lục-yêu“ 

Dây to, như đổ mưa chiều, 

Dây nhỏ tha thiết như điều riêng tư. 

Thấp cao hoà lẫn tiếng tơ, 

Nhỏ to, mâm ngọc, hững hờ deo châu. 

Dưới hoa, oanh ríu rít nhau, 

Ào ào, dòng suối đổ mau xuống ghềnh. 

Suối đông chẳng chẩy, buồn tênh, 

Dần dần im bặt, lặng thinh tiếng đàn. 

U buồn, oán hận đầy tràn, 

Tiếng đàn im bặt lại càng buồn hơn. 

Bình bạc bể, tiếng nước tuôn, 

Ngựa xe chợt đến, đao thương ồn ào. 

Cuối cùng, búng tiếng thật cao, 

Tiếng như xé lụa phổ vào bốn dây. 

Thuyền nằm lặng ngắt đông tây, 

Trăng Thu chiếu sáng tràn đầy lòng sông. 

Ngậm ngùi, đàn, móng, xếp xong, 

Áo xiêm, sửa lại, những mong ngỏ lời. 

Rằng: Xưa, thành thị, ra đời, 

Cồn Hà-Mô chính là nơi trưởng thành. 

Mười ba, đàn đã học rành, 

Giáo phường Đệ-Nhất ghi danh rõ ràng. 

Đàn xong, trai trẻ nể nang, 

Thu-Nương, trang điểm, khiến nàng phải ghen. 

Ngũ-Lăng, chàng trẻ đua chen, 

Bao nhiêu lụa thắm dành khen khúc đàn. 

Trâm vàng gõ nhịp, gẫy tan, 

Quần hồng hoen ố, rượu tràn bờ ly. 

Vui cười, năm lại, năm đi, 

Trăng Thu nhàn hạ, lại về gió Xuân. 

Dì qua đời, út tòng quân, 

Chiều đi, sáng lại, sắc dần nhạt phai. 

Cửa ngoài, xe ngựa nào ai, 

Khách thương, duyên kết kẻo mai tuổi già. 

Ham lời, khách mải đi xa, 

Phù-Lương, tháng trước, mua trà lại đi. 

Giữ con thuyền trống, thương gì, 

Quanh thuyền trăng sáng, nước đi lạnh lùng. 

Đêm khuya, tuổi trẻ mơ mòng, 

Má hồng trang điểm, lệ hồng tràn tuôn.“ 

“Nghe đàn, ta đã thấy buồn. 

Lại rầu nghe kể ngọn nguồn đắng cay. 

Cùng là lưu lạc chốn này, 

Gặp nhau, chẳng cứ quen ngày xa xưa. 

Từ kinh, ta đến tạm cư, 

Năm qua, đất trích, bệnh từ Tầm-Dương. 

Tầm-Dương chẳng có cung thương, 

Không nghe tiếng trúc, tiếng đường dây tơ. 

Sông Bồn, ở tạm bên bờ, 

Lau vàng, trúc võ, bơ thờ bên hiên. 

Tiếng gì sớm tối kêu liền, 

Bi ai vượn hót, buồn phiền cuốc kêu. 

Sông Xuân, hoa sớm, trăng chiều, 

Một mình nâng chén càng khêu mối sầu. 

Tiếng ca, địch, chẳng không đâu, 

Líu lo, nghe chẳng ra đầu đuôi chi. 

Đêm nay nghe khúc đàn Tỳ, 

Như nghe Tiên nhạc gần kề bên tai. 

Xin ngồi đàn tiếp một bài, 

Khúc Tỳ-Bà, sẽ vì ai soạn thành.“ 

Cảm lời, đứng mãi chẳng đành, 

Lại ngồi lựa phím, đàn nhanh nhanh dần. 

Thê lương khác trước bội phần, 

Khắp trong tiệc rượu âm thầm lệ tuôn. 

Lệ ai đổ xuống nhiều hơn? 

Áo xanh Tư-Mã, lệ tuôn ướt đầm!... 

Dịch thơ : Viên Thu  

Tầm Dương đêm tiễn khách giang đầu, 

Hiu hắt vàng phong lẫn bóng lau. 

Khách dưới thuyền chờ người xuống ngựa, 

Nâng bôi sầu, nhớ sáo đàn đâu. 

Say đã chẳng vui,buồn cách biệt, 

Chia ly sông nước đẫm màu trăng. 

Chợt nghe trên sóng đàn tỳ vẳng, 

Lòng khách phân vân,dạ ngỡ ngàng. 

Tiếng tơ nghe đấy,người đâu thấy, 

Định hỏi, ngàn âm đã bặt tăm. 

Cùng muốn dời thuyền xin hội kiến, 

Tiệc bày thêm rượu,sáng đèn châm. 

Bao lần khẩn gặp,thì đây bóng, 

Che ánh tỳ bà nửa mặt thanh. 

Vặn trục,so dây vàng dạo khúc, 

Chưa nên cung điệu đã đa tình. 

Từng dây uẩn ức bao nhiêu ý, 

Cả một xuân thì vỡ ước mong. 

Cúi mặt,nâng đàn tay vuốt ngón, 

Bổng trầm ai oán đoạn tơ lòng. 

Nắn dây lướt phím hòa khoan nhặt, 

Chuyển khúc Nghê thường đến Lục yêu. 

Dây nhỏ nỉ non xao nỗi nhớ, 

Dây to dào dạt quyện mưa triều. 

Nỉ non,dào dạt reo âm điệu, 

To nhỏ,châu sa rải ngọc bàn. 

Lảnh lót thềm hoa,oanh trổi giọng, 

Rạt rào ngàn suối,thác ầm vang. 

Suối hàn băng đóng,đàn ngưng bặt, 

Phím dứt tơ chùng,tiếng lặng im. 

Lại chuyển hận sầu thăm thẳm lạ, 

Sang tình tứ khác quyện giai âm. 

Như bình bạc vỡ,ầm ào nước, 

Tựa thiết kỵ tràn,rổn rảng đao. 

Xong khúc giữa đàn tung phách mạnh, 

Bốn dây như lụa xé ba đào. 

Đông tây mấy bóng thuyền im phắc, 

Chỉ thấy vầng trăng bạc giữa dòng. 

Lặng lẽ tra que vào trục vặn, 

Sửa sang xiêm áo,chỉnh hình dung. 

“Xin thưa thiếp vốn người đô hội, 

Nhà ở Hà Mô chốn ngoại thành. 

Tuổi mới mười ba đàn đã thạo, 

Tên vào bậc nhất chốn hoàng kinh. 

Đàn xong,mỗi khúc thiên tài phục, 

Ghen sắc,Thu Nương cũng phải hờn. 

Vương tử Ngũ Lăng đua tưởng thưởng, 

Lụa đào dồn tặng tạ cung đàn. 

Hoa vàng,lược bạc tàn theo nhịp, 

Hoen ố quần hồng vết rượu rơi. 

Năm tháng truy hoan dài bất tận, 

Xuân thu,trăng gió cứ dần trôi. 

Vận đen,em nhập quân dì mất, 

Sớm lại,chiều qua nhạt má hồng. 

Ngựa đón xe đưa đà lạt lẽo, 

Sắc tàn gá nghĩa với con buôn. 

Lái thương xem lợi hơn ly cách, 

Hờ hững buôn trà mạn Phú lương. 

Từ đấy một mình,thuyền lẻ bóng, 

Quanh thuyền trăng giải,lạnh lùng sông. 

Đêm đêm nhớ lại thời xuân sắc, 

Má phấn trong mơ đẫm lệ hồng“. 

“Nghe tiếng tỳ bà ta nuối tiếc, 

Lại thêm day dứt phận long đong. 

Bên trời cùng khách tha hương cả, 

Gặp gỡ phải nào đã vấn vương. 

Năm trước ta về từ đế các, 

Giáng quan nằm ốm chốn Tầm Dương. 

Nơi này hẻo lánh không ca nhạc, 

Năm tháng chẳng nghe tiếng sáo đàn. 

Nhà lại gần sông Bồn ẩm trũng, 

Trúc gầy,lau rậm gió mênh mang. 

Đó đây,sớm tối nghe gì vậy ? 

Khắc khoải quyên kêu,vượn nỉ non. 

Hoa nguyệt,xuân thu ngày lại tháng, 

Lênh đênh cạn chén giục cơn buồn. 

Ca đồng sáo núi,thường không thiếu, 

Âm hưởng rì rào,chẳng lọt tai. 

Nghe tiếng tỳ bà xao dạ khúc, 

Nhạc tiên thư thả khiến lòng say. 

Tỳ bà hành hứa người,xin tặng, 

Nếu lại vui lòng dạo khúc thêm“. 

Đứng lặng nàng bùi ngùi cảm tạ, 

So dây, ngồi lướt phím tơ mềm. 

Âm giai chợt chuyển buồn lồng lộng, 

Che mặt,khách thuyền nước mắt xao. 

Đầm lệ áo xanh,thương cảm nhất, 

Giọt sầu Tư Mã đất Giang Châu. 

Dịch thơ : Nguyễn Minh 

Bến Tầm Dương canh khuya tiễn khách 

Lá phong lau xào xạc hơi thu 

Chủ xuống ngựa, khách tại ghe 

Nâng chung cùng uống, không nghe sáo đàn 

Uống chưa say lại buồn lưu biệt 

Lúc chia tay trăng dọi mênh mông 

Tỳ bà nghe vẳng tiếng đồng 

Khách chưa rời bến, chủ không muốn về 

Lại gần hỏi: Ai vê đàn đó 

Tiếng đàn im, giọng có ngập ngừng 

Cặp ghe xin được gặp cùng 

Rượu ngon đem tiếp, đèn lồng thắp lên 

Mời hết nhẽ mới ra e lệ 

Ôm tỳ bà che nửa chân mày 

Dạo qua, vặn trục, lên dây 

Tuy chưa thành khúc đã gây cảm tình 

Mỗi dây ngân ngụ tình hàm tứ 

Dường như là kể lể đời mình 

Hơi cúi đầu, tay gảy nhanh 

Nỗi niềm tâm sự, nguồn cơn giãi bày 

Hết nắn nhẹ, bắt khoan lại dạo 

Khúc Nghê thường lại đến Lục Yêu 

Dây to rào rạt như mưa 

Tỉ tê dây nhỏ như vừa niềm riêng 

Tiếng nhỏ to gảy xen thành nhịp 

Tựa hạt châu gieo rắc mâm vàng 

Như trong hoa tiếng chim oanh 

Êm đềm tiếng suối, vang vang thác ghềnh 

Bỗng như suối đóng băng ngưng chảy 

Dây đàn ngừng, tiếng hát cũng im 

Phát sinh vẻ khác hiện lên 

Trong im lặng lại tình hơn có đàn 

Bỗng lại động như bình ngọc vỡ 

Xoang xoảng đao kiếm ở sa trường 

Khúc vừa xong, phảy một đường 

Âm như xé lụa phát cùng bốn dây 

Dọc đông tây cảnh im phăng phắc 

Chỉ thấy trăng vằng vặc giữa sông 

Gài que vào những dây đồng 

Sửa y khép nép đặng vùng đứng lên 

Kể lể: Em vốn người đô thị 

Nhà dưới làng tên gọi Hà Mô 

Mười ba tuổi học tỳ bà 

Cũng vào hạng nhất tài hoa trong phường 

Sau mỗi khúc đàn thường được nể 

Trang điểm xong lắm kẻ ghét ghen 

Ngũ Lăng niên thiếu tranh giành 

Thưởng không kể xiết bao thanh lụa đào 

Vành lược bạc, cành hoa vàng gãy 

Mảnh quần hồng hoen ố rượu rơi 

Truy hoan năm tháng qua rồi 

Trăng thu xuân mát qua trôi ơ thờ 

Em trai lính, bà cô lại chết 

Sớm chiều qua nhan sắc suy tàn 

Xe ngựa biệt, nhà vắng tanh 

Trở vể gá nghĩa cùng anh buôn hàng 

Người lái buôn chỉ ham lợi nhuận 

Đi Phù Lương xem nhẹ biệt ly 

Thuyển không một chiếc em đi 

Quanh thuyến trăng dọi, sông thì lạnh căm 

Đêm khuya nàng bỗng mơ ngày cũ 

Lệ trào rơi trên má phần hồng 

Được nghe gảy khúc tơ đồng 

Nay nghe truyện lại càng thương ngậm ngùi 

Cùng là khách chân trời góc biển 

Gặp nhau đây thân thiện khác gì 

Kinh đô năm ngoái ra đi 

Thân quan bị giáng đày về Tầm Dương 

Nhạc đâu ở Tầm Dương hẻo lánh 

Suốt năm không tiếng khánh tiếng đàn 

Nhà gần nơi bến sông Bồn 

Lau gầy trúc ốm mọc lan quanh nhà 

Ở đấy nghe thấy gì sớm tối ? 

Tiếng quyên kêu khắc khoải, vượn buồn 

Trăng thu, hoa sớm, sông xuân 

Thường thỉ chỉ một mình nhâm nhi sầu 

Há không có sáo đồng hát núi 

Nhưng khó nghe những líu cùng lo 

Nay nghe nàng gảy tỳ bà 

Khác nào nghe nhạc tiên ca trên trời 

Hãy vui lòng đàn chơi khúc nữa 

Ta sẽ vì nàng chuyển thành thơ 

Gọi là hành khúc tỳ bà 

Vâng lời ngồi xuống đàn ca vài bài 

Âm khác hẳn rầu rầu thương cảm 

Khiến người nghe cả đám lệ rơi 

Ai người lệ ứa nhiều hơn 

Giang châu tư mã lệ tràn đẫm y

Witter Bynner :

In the tenth year of Yuanhe I was banished and demoted to be assistant official in Jiujiang. In the summer of the next year I was seeing a friend leave Penpu and heard in the midnight from a neighbouring boat a guitar played in the manner of the capital. Upon inquiry, I found that the player had formerly been a dancing-girl there and in her maturity had been married to a merchant. I invited her to my boat to have her play for us. She told me her story, heyday and then unhappiness. Since my departure from the capital I had not felt sad; but that night, after I left her, I began to realize my banishment. And I wrote this long poem -- six hundred and twelve characters. 

I was biđing a guest farewell, at night on the Xunyang River, 

Where maple-leaves and full-grown rushes rustled in the autumn. 

I, the host, had dismounted, my guest had boarded his boat, 

And we raised our cups and wished to drink-but, alas, there was no music. 

For all we had drunk we felt no joy and were parting from each other, 

When the river widened mysteriously toward the full moon -- 

We had heard a suđen sound, a guitar across the water. 

Host forgot to turn back home, and guest to go his waỵ 

We followed where the melody led and asked the player's namẹ 

The sound broke off...then reluctantly she answered. 

We moved our boat near hers, invited her to join us, 

Summoned more wine and lanterns to recommence our banquet. 

Yet we called and urged a thousand times before she started toward us, 

Still hiding half her face from us behind her guitar. 

...She turned the tuning-pegs and tested several strings; 

We could feel what she was feeling, even before she played: 

Each string a meditation, each note a deep thought, 

As if she were telling us the ache of her whole lifẹ 

She knit her brows, flexed her fingers, then began her music, 

Little by little letting her heart share everything with ours. 

She brushed the strings, twisted them slow, swept them, plucked them -- 

First the air of The Rainbow Skirt, then The Six Little Ones. 

The large strings hummed like rain, 

The small strings whispered like a secret, 

Hummed, whispered-and then were intermingled 

Like a pouring of large and small pearls into a plate of jadẹ 

We heard an oriole, liquid, hiđen among flowers. 

We heard a brook bitterly sob along a bank of sand... 

By the checking of its cold touch, the very string seemed broken 

As though it could not pass; and the notes, dying away 

Into a depth of sorrow and concealment of lament, 

Told even more in silence than they had told in sound.... 

A silver vase abruptly broke with a gush of water, 

And out leapt armored horses and weapons that clashed and smote -- 

And, before she laid her pick down, she ended with one stroke, 

And all four strings made one sound, as of rending silk 

There was quiet in the east boat and quiet in the west, 

And we saw the white autumnal moon enter the river's heart. 

...When she had slowly placed the pick back among the strings, 

She rose and smoothed her clothing and, formal, courteous, 

Told us how she had spent her girlhood at the capital, 

Living in her parents' house under the Mount of Toads, 

And had mastered the guitar at the age of thirteen, 

With her name recorded first in the class-roll of musicians, 

Her art the admiration even of experts, 

Her beauty the envy of all the leading dancers, 

How noble youths of Wuling had lavishly competed 

And numberless red rolls of silk been given for one song, 

And silver combs with shell inlay been snapped by her rhythms, 

And skirts the colour of blood been spoiled with stains of winẹ... 

Season after season, joy had followed joy, 

Autumn moons and spring winds had passed without her heeding, 

Till first her brother left for the war, and then her aunt died, 

And evenings went and evenings came, and her beauty faded -- 

With ever fewer chariots and horses at her door; 

So that finally she gave herself as wife to a merchant 

Who, prizing money first, careless how he left her, 

Had gone, a month before, to Fuliang to buy teạ 

And she had been tending an empty boat at the river's mouth, 

No company but the bright moon and the cold water. 

And sometimes in the deep of night she would dream of her triumphs 

And be wakened from her dreams by the scalding of her tears. 

Her very first guitar-note had started me sighing; 

Now, having heard her story, I was sađer still. 

"We are both unhappy -- to the skýs end. 

We meet. We understand. What does acquaintance matter? 

I came, a year ago, away from the capital 

And am now a sick exile here in Jiujiang -- 

And so remote is Jiujiang that I have heard no music, 

Neither string nor bamboo, for a whole year. 

My quarters, near the River Town, are low and damp, 

With bitter reeds and yellowed rushes all about the housẹ 

And what is to be heard here, morning and evening? -- 

The bleeding cry of cuckoos, the whimpering of apes. 

On flowery spring mornings and moonlit autumn nights 

I have often taken wine up and drunk it all alone, 

Of course there are the mountain songs and the village pipes, 

But they are crude and-strident, and grate on my ears. 

And tonight, when I heard you playing your guitar, 

I felt as if my hearing were bright with fairymusic. 

Do not leave us. Come, sit down. Play for us again. 

And I will write a long song concerning a guitar." 

...Moved by what I said, she stood there for a moment, 

Then sat again to her strings-and they sounded even sađer, 

Although the tunes were different from those she had played beforẹ... 

The feasters, all listening, covered their faces. 

But who of them all was crying the most? 

This Jiujiang official. My blue sleeve was wet.