Ghi chú

[①] Dòng họ Hồng Bàng thay nhau gìn giữ dòng giống Lạc Việt ở Phương Nam. Cho tới đời Vua Kinh Dương Vương, truyền lại Lạc Long Quân hiệu Hùng Hiền Vương và truyền lại đến 16 đời sau, đều mang hiệu Hùng Vương, chỉ khác nhau chữ húy chính giữa, từ Hiền, Quốc, Việt, . . . đến Duệ là vị thứ 17. Từ Kinh Dương Vương đến Hùng Duệ Vương gồm 18 đời, nên gọi là 18 đời Vua Hùng Vương. Quốc hiệu là nước Văn Lang, đóng đô ở Phong Châu, và kéo dài từ năm 2879 đến năm 258, tức được 2621 năm, trước Dương lịch.

Từ năm 1975 trở đi

(Từ câu 695 đến câu 722)

 695. Em đi, lòng những vấn vương

Em về, lòng những nhớ thương muôn đời

Em đi, mang nặng xa khơi

698. Em về, mang nặng đầy vơi bên dòng

Em đi, lòng nhớ dặn lòng

Em về, đếm lại chờ mong đợi chờ 

Non ơi ! Đứng đó ! Bao giờ !

702. Nước ơi ! Đứng đó ! Bên bờ lên non !

Trăm năm, núi cũng núi non

Ngàn năm, nước cũng nước non bên bờ 

Em đi, trong mộng trong mơ 

706. Năm ngàn năm, đã đợi chờ thật lâu !

Dòng lịch sử, bãi nương dâu

Nhục vinh, vinh nhục ngập đầu núi sông

Một nét nhục, cũng phải lồng

710. Một nét vinh, cũng phải trông, mới là !

Nước là nước, nhà là nhà 

Nhà là của nước, nước là của sông

Em ơi, con Lạc cháu Hồng

714. Em ơi, dòng dõi con Rồng cháu Tiên

Quê hương còn đó, Ba Miền

Việt Nam còn đó, núi liền với sông

Trường Sơn có thấu Biển Đông !

718. Thái Bình có thấu Sông Hồng, Cửu Long !

Đồng Nai đứng đợi cuối dòng

Nước bao nhiêu nữa, cũng nguồn mà ra

VIỆT NAM, non nước một nhà 

722. NĂM NGÀN NĂM nữa cũng là VIỆT NAM !!!

Một mốc thời gian (1954 - 1975)

(Từ câu 667 đến câu 694)

 Xuân chưa hết, đã vào đông

Oi nồng mùa hạ đã lồng thu phong

Nhìn trông ngọn lá thu phong

670. Lá thu tàn tạ theo dòng thời gian

Nhìn trông ngọn lá thu vàng

Lá vàng rơi rụng bẽ bàng bờ cây

Nhìn trông ngọn gió heo may

674. Trời vừa hanh nắng chưa ngày lại đêm

Năm Tư chia cách Hai Miền

Tình Nam nghĩa Bắc nỗi niềm chưa xong ?

Kìa Bến Hải, chỉ một dòng

678. Sao phân Nam–Bắc để thòng tang thương 

Hăm mốt năm, rẽ hai đường

Hai đường làm ngập máu xương dân mình

Mịt mù khói lửa chiến chinh

682. Nát thân con Việt, nát mình núi sông 

Nát cả ruộng, nát cả đồng 

Nát phường, nát phố, nát chồng lên cao

Một tấc đất, đẫm máu đào

686. Lượm từ tấc đất, đất cào thịt da

Là xương là thịt ông cha

Là con là cháu một nhà, khác chi ?

Em ơi ! Sao nặng bờ mi ?

690. Chảy ròng lên má, nước gì hở em !!!

Ru em nước mắt ngủ êm 

Còn non còn nước thì em vẫn còn

Bảy Lăm, một dấu chấm thêm

694. Cùng bao dấu chấm trên thềm quê hương

5 năm người Nhật xuất hiện và 9 năm người Pháp quay lại

(Từ câu 633 đến câu 666)

Nhìn thêm chút nữa chưa qua

634. Chiến tranh thế giới xảy ra hai thời [132]

Năm châu bốn biển nơi nơi

Đạn bay bom xéo tơi bời muôn phương

Nhìn về thân phận quê hương

636. Việt Nam đâu có thoát đường tóc tang

Nực cười đất nước Phù Tang [133]

Tròng hia bảy dặm, vượt ngàn biển khơi 

Năm năm kế sách động trời

642. Thực dân, quân phiệt, ai người ách tai[134]

Ất Dậu chết đói, chết dài 

Chết la, chết liệt đến hai triệu người[135]

Việt Nam vựa lúa xinh tươi

646. Lúa đâu biến mất, khóc cười với ai ?

Văn minh, tiến bộ khôi hài

Lòng lang, dạ thú phơi bày thối tha

Chiến tranh đệ nhị hết đà 

650. Nhật mang cờ trắng về nhà đóng khung 

Tưởng rằng xâm thực cáo chung

Bàn tay lông lá chập chùng phủ lên 

Mượn giải giới để trùm mền

654. Phân chia thế giới trùm lền khắp nơi[136]

Việt Nam mình đó em ơi !

Chín năm Pháp nữa, tơi bời không thôi 

Tiếng kháng chiến, vọng nức đồi

658. Tiếng hồn đau, vọng xa xôi đáy mồ 

Thương anh lính chiến xương khô 

Thương em thiếu phụ khăn sô quấn đầu

Thương Mẹ Quê, khóc ưu sầu

662. Thương em bé nhỏ dãi dầu không cha

Chín năm một mảnh quê nhà 

Trăm năm Pháp thuộc cũng là thuộc Tây

Năm Mươi Tư, cuốn trời mây[137] 

666. Việt Nam sao nữa, em nầy, biết không ? 

Việt Nam 100 năm Pháp thuộc (1859 - 1945)

(Từ câu 571 đến câu 616)

571. Em ơi, nói nữa chi đau

Về thăm lịch sử từ lâu quê nhà 

Việt Nam những luống can qua

574. Địa dư không thể thoát ra cái vòng

Cái vòng truyền giáo cong cong

Cái vòng mua bán, lòng thòng thực dân

Đã từ thế kỷ mười lăm

578. Cả hai thứ ấy ăn nằm nước ta[116] 

Khi nói gần, khi nói xa

Cái màn xâm thực hiện ra cả rồi 

Đời Thiệu Trị, họ châm ngòi [117]

582. Đến đời Tự Đức, coi mòi không xong[118]

Hai lần đại bác đì đùng

Hai lần Đà Nẵng, lưng tròng đứng trông 

Rồi thì Ba tỉnh Miền Đông 

586. Miền Tây Ba tỉnh cũng vong theo ngày 

Miền Nam tự trị từ đây[119]

Miền Bắc thuộc địa, lan lây mấy hồi 

Miền Trung bảo hộ, ôi thôi 

590. Ba Miền nước Việt đến hồi tang thương 

Xéo dày cho nát quê hương 

Trăm năm Pháp thuộc, trăm đường âm u

Đường đi kháng chiến mịt mù 

594. Đường vào thăm thẳm ngục tù mở ra 

Đường thì đày ải châu sa

Đồn điền, phu tải, thịt da lưng còng

Hàm Nghi mang nỗi hờn vong[120]

598. Thanh Giảng tuẫn tiết trôi dòng vấn vương 

Em thương Hoàng Diệu, Tri Phương[121]

Phận làm tướng, chỉ một đường tử sinh

Duy Tân biệt xứ một mình[122]

602. Huế Triều nuốt ngậm điêu linh âm thầm 

Cả dân tộc, khối hờn căm

Cả quê hương, bóng ngoại xâm phủ mờ 

Cần Vương lên ải mịt mờ[123]

606. Văn Thân gắng gượng xác xơ não nùng[124] 

Đông Kinh Nghĩa Thục, điệp trùng[125]

Tiếng lòng cứu nước đều cùng đứng lên

Đường đi kháng chiến thênh thênh

610. Khi nào hết giặc, quê mình mới thôi

Hoàng Hoa Thám, tựa núi đồi[126]

Nguyễn Trung Trực, mượn con mồi hiếu ân[127]

Em thương Thái Học vong thân 

614. Còn quay nhìn, lưỡi dao đâm vào người

Trước khi chết, ngạo nghễ cười

616. Hôm nay ta chết, mai người Pháp tây[128] 

Tù đày, xử tử, phanh thây

618. Biết bao liệt sĩ tháng ngày âm vang 

Em thương Cô Bắc, Cô Giang [129]

Tuổi còn xuân, gãy nửa đàng, em ơi !

Bắc – Giang, về với chơi vơi

622. Em theo Trưng-Triệu, muôn đời nhớ thương

Em đi khắp phố khắp phường

Từng đốt xương, nối con đường quê hương [130]

Ba Kỳ, hai chữ đoạn trường

626. Một Kỳ đã khổ, còn vương Ba Kỳ[131] 

Bắc Nam Trung đẹp thế ni !

Đừng kêu đừng gọi Ba Kỳ nữa nghe !

Võng đưa kẽo kẹt trưa hè 

630. Em ơi, có cảm tiếng ve kêu sầu

Sầu ai réo tận canh thâu !

632. Khóc ai réo tận tinh cầu lan xa !!! 

Một cái nhìn về phương Tây

(Từ câu 507 đến câu 570)

Vàng xanh đỏ trắng lam lam

508. Còn đen còn xám biết kham sao này !

Cái thời xâm thực mới gay

Người Tây Phương, họ cố bày cuộc chơi

Họ dùng thủ thuật khơi khơi

512. Bán buôn, truyền giáo khắp nơi khắp vùng

Nơi nào đóng cửa quay lưng

Họ vung khí giới, đùng đùng dọa đe

Thực dân một lũ một bè 

516. Bán dân, rao đạo cá mè giống nhau !

Thương nhân, Giáo sĩ một tàu

Tới đâu, không trước thì sau cũng vùi

Một khi họ đã tới lui

520. Thuộc địa, đô hộ cùng nhùi cả lên

Phân chia đi khắp lền khên

Năm châu bốn biển có quên chỗ nào

Thuộc địa, giáo địa cùng đào

524. Cùng xâm, cùng thực, cùng gào, cùng la[115] 

Cùng vơ, cùng vét, cùng chà 

Cùng moi, cùng móc, cùng tha về nhà 

Đã năm thế kỷ trôi qua

528. Cuối đà xâm thực, vậy mà không yên

Châu Phi chết chóc triền miên 

Trung Đông, Châu Á đảo điên rợn mình

Còn kia, Châu Mỹ – La Tinh

532. Châu Âu cũng thế, rung rinh từng vùng

Đã là Đạo ! Chẳng tương dung ?

Lại thêm chủng tộc, phát khùng lên không ? 

Chiến tranh cứ thế ! Lên nòng

536. Oán thù cứ thế ! Móc tròng lên nhau 

Còn thêm đen, đỏ, trắng, màu 

Khinh khi, kỳ thị khổ đau dậy trời 

Cũng chính họ cho ra đời 

540. Tư bản – Cộng sản tơi bời dập nhau 

Thế giới từ đó cuốn màu

Một màu Cộng Sản, một màu Tự Do

Lưng chừng, nhũn nhẵn, cân đo

544. Biến thành Trung Lập thập thò hai bên

Thế thời, thời thế tạo nên

Đường nào cũng lún, bấp bênh đường nào

Bước ra, chân đã vướng vào

548. Bước vào lại dính, chân nào bước ra ?

Gập ghềnh đày ải phong ba

Gần một thế kỷ đâu đà đã xong !

Đạn bom Hai Khối trời long

552. Đất còn lún lở, mà mong chi người 

Khối Kia đâu có êm xuôi

Cũng đánh, cánh đấm, cũng bươi, cũng tầm

Ngắc ngư tận cuối đường hầm

556. Ba đường gặp lại, âm thầm nhắc thôi 

Bày trò xâm thực : lỗi thời

Bày trò lưỡng cực : mà nhồi mà thưng

Bày trò giải thực : đọ chừng 

560. Bày trò dân chủ, nhân quyền : đu dây

Nhìn xem thế giới hôm nay

Bao nhiêu cái thứ đã bày ra kia

Từng quốc gia, đã yên chưa ?

564. Khắp năm châu, đã đẩy đưa thế nào ?

Nước tiên tiến, khuấy lao chao

Nước chậm tiến, loạn cào cào khó khăn 

Vì Trí – Đức thiếu cân bằng

568. Vì Mạnh – Yếu mà đẩy, đằng, thúc, thoi

Vì thế lực mà đãi bôi 

570. Còn tình nhân loại, hạ hồi tính sau !!!

Triều Nguyễn Gia Long (1802 - 1945)

(Từ câu 459 đến câu 506)

Lựa là núi núi sông sông

Lựa là phù ảnh tang bồng lung linh

Em về đất Huế thần kinh[107] 

462. Thăm Triều Nguyễn, nước non mình nghe em

Bước đi từng bậc cung thềm

Nghe trong gió thoảng nghe mềm tâm tư 

Cố đô trầm lặng bao chừ !

466. Vân Lâu, Núi Ngự, bóng đò Hương Giang

Lâu đài, cung điện huy hoàng

Dòng thời gian, đã phủ mòn gió sương

Trường Tiền gõ nhịp còn vương 

470. Nào ai đưa đẩy nhớ thương một thời

Nhớ Hoàng Triều, khuất xa khơi ! [108]

Nhớ Thuận An, nước đầy vơi sóng dồn

Thời gian sỏi đá cũng mòn

474. Cuối cùng, Bảo Đại cựu hoàng theo mây

Mây mờ tận cuối trời Tây[109] 

Còn Nghi - Tân nữa, lòng này xót xa [110]

Nam Kỳ lục tỉnh, em qua

478. Phan Thanh, Minh Giảng la đà nghe em ![111] 

m thương tổ quốc Việt Nam[112] 

Em thương quốc ngữ Việt Nam rõ ràng

Chỉ bao chữ, dấu gọn gàng

482. Học vần xuôi ngược lẹ làng là xong

Lại càng đa phú đa phong

Rồng bay phượng múa chỉ trong mấy vần

Thay cho chữ viết lần quần

492. Nào Nôm nào Hán dễ lầm lộn nhau

Học chữ trước, quên chữ sau

Nhớ sau quên trước mà đau cái đầu 

Qua cầu, lại nói qua cầu

496. Cầu bao nhiêu nhịp, có cầu “nghĩa ân” ?

Là Việt Nam, đã có ân 

Là chữ Việt, cũng có phần Nguyễn Gia[113].

Em thương nước em thương nhà 

500. “Tiếng chuông Thiên Mụ, canh gà Thọ Xương”

Kìa Từ Dũ ! Nọ Nam Phương ![114]

Em mang tiếng khóc lên đường biết không ?

Nước ơi, cứ đổ về sông

504. Hoa ơi cứ cuốn theo dòng buông trôi

Vừa mang tiếng khóc chào đời

506. Đã mang tiếng nói con người Việt Nam !!!

Nguyễn Tây Sơn (1778 - 1802)

(Từ câu 427 đến câu 458)

An Khê, Bình Định quê hương

Đất cày sỏi đá, kim cương cũng cày

Nếu không sỏi đá xưa nay

430. Bao nhiêu thành quách ai bày đứng yên

Quang Trung Nguyễn Huệ lên yên

Ba quân tướng sĩ, khiếp liền chạy tan

Bắc bình Nam phạt chỉnh trang

434. Bình Vương Nguyễn Huệ sấm vang dậy trời

Xuất quân như chỗ không người

Nhà Thanh ngã gục tơi bời Đống Đa [99]

Tây Sơn quét sạch nước nhà 

438. Bao nhiêu rác rưới tiêu ma cấp kỳ[100] 

Nửa đường Lưỡng Quảng lượng suy[101] 

Nửa đường thôi hết, lỡ thì Quang Trung

Quang Trung ơi ! hỡi Quang Trung !

442. Anh hùng hơn những anh hùng xưa nay

Một nhật lệnh, khói mù bay

Một bước chân, vạn dấu giày phải rung

Nhà Thanh cũng phải hãi hùng

446. Thỉnh ngai rước kiệu cùng chung giải hòa[102] 

Một Hưng Đạo, thắm rừng hoa

Một Nguyễn Huệ, chớp sáng lòa đỉnh cao

Bước chân chưa vẹt chiến bào

450. Vầng trăng vụt tắt, ngàn sao chập chùng

Còn đâu nữa, hỡi Quang Trung !

Mới bốn mươi, đã mệnh chung xuất thần[103] 

Em thương công chúa Ngọc Hân

454. Em thương Công chúa - Càn Long tuyệt trần[104] 

Xót thay mờ khói Phú Xuân

Hương không chỗ tụ, chập chờn hồn ai ?[105] 

Quang Trung ngủ dưới tuyền đài

458. Gia Long kế đó lên ngai Hàm Rồng [106] 

Nam – Bắc Triều Trịnh - Nguyễn phân tranh (1527 -1788)

(Từ câu 383 đến câu 426)

383. Khổ đau đeo mãi đèo bồng

Tang thương đeo mãi nỗi lòng héo hon

Em về nghe tiếng nỉ non

386. Em đi nghe tiếng bồ hòn đắng cay

Gần ba thế kỷ úa gầy

Sông Gianh gãy nhịp, đọa đày Bắc – Nam 

Vì đâu ập phủ màu tang ?

390. Vì đâu khổ ải miên man vô cùng

Mở đầu Nhà Mạc Đăng Dung

Sáu mươi năm lẻ, trong chùn ngoài xiêu[90] 

Năm mươi năm, Nam – Bắc triều 

394. Nam – Lê, Bắc – Mạc tiêu điều núi sông[91] 

Hậu Lê rối tựa tơ bòng

Biến thành Trịnh - Nguyễn, Đàng Trong - Đàng Ngoài[92]

Nồi da xáo thịt tơi bời

398. Hai trăm năm nữa rụng rời thịt da

Hai bên Trịnh – Nguyễn một nhà [93]

Vì say quyền lực mà ra thế này

Quay lưng chặt đứt chân tay

402. Bằm tan thân thể tháng ngày chưa nguôi

Bằm nhừ, bằm tới, bằm lui

Bằm lên bằm xuống bằm nhùi tan hoang

Máu đâu còn nữa để loang ???

406. Thịt đâu còn nữa để còn mai sau !!!

Thân đi không có mái đầu

Tay chân không có xỏ xâu đem về 

Đem về mà đắp bờ đê 

410. Đắp sông đắp núi ê chề nghe em ! [94]

Tìm trong le lói sao đêm

Tối tăm mới biết, hết thèm canh thâu

Tìm trong bãi biển nương dâu !

414. Bước chân đã mỏi, cuối đầu Cà Mau [95]

Thương Chiêm Thành cuốn bờ lau

Thương Chân Lạp, nước chìm sâu dưới cầu

Qua cầu dừng bước bên cầu

418. Nước lung linh mãi chân cầu dặm soi[96] 

Còn kia, hai ánh sao rơi

Một Lê Chiêu Thống rước voi về nhà 

Chạy sang tận Pháp, Xiêm La

422. Thêm một Chúa Nguyễn bôn ba cậy nhờ [97]

Tan đi cho hết vật vờ !

Cuốn đi cho tận cuối bờ trầm kha !

Còn chăng là những mồ ma ???

426. Gần ba thế kỷ, quốc đà kêu sương !!![98] 

Lam Sơn Lê Lợi và Triều Đại Lê Sơ (1428 - 1527)

(Từ câu 347 đến câu 382)

347. Lên non mới biết non cao

Xuống biển mới biết biển khơi điệp trùng

Đường xa mới biết anh hùng

350. Ngựa hay mới biết dặm trường chưa xa

Em về thưa với mẹ cha

Đang cơn nguy biến nước nhà thuộc Minh[84] 

Mười năm kháng chiến Quân Minh

354. Lam Sơn - Áo Vải xuất chinh diệt thù[85]

Bình Ngô Đại Cáo thiên thu [86]

Mười năm sương khói mịt mù khói sương

Làng quê, rừng núi, phố phường

358. Ùn ùn trai tráng lên đường tòng chinh

Chưa quên quốc nhục ngàn năm

Lại mang chính khí Lý-Trần-Đinh-Lê 

Anh hùng tên Lợi họ Lê 

362. Công, thương, nông, sĩ dưới cờ phạt Minh

Thương người đấu cật thay lưng

Lê Lai cứu Chúa, Lê Vương mới còn [87]

Mở ra thêm một dấu son

366. Một hai rõ nét nào ân nào thù 

Thù khi ngất ngưởng gật gù 

Thất tha thất thểu, ta vù mở ân

Vừa thương vừa tiếc tiễn chân

370. Họ thương họ phục lòng nhân của mình[88]  

Ô kìa cành trúc xinh xinh

Trúc xinh đâu có trau mình phấn son

Tây Hồ, em gái chiếu gon

374. Chiếu gon ba mảnh, có còn không em ?

Tơ lòng kiếp trước chưa quên

Kiếp này em trả, lại thêm ba đời

Hồn em còn đó tăm hơi

378. Có ai thương tiếc đôi lời “chiếu gon”

Chiếu gon dù hết hay còn

Còn không một mảnh chiếu gon Tây Hồ ?

Trăm năm hết vận Nhà Lê 

382. Nhưng em muôn thuở, câu thề chiếu gon ![89] 

Nhà Hồ và Hậu Trần (1400-1413)

(Từ câu 331 đến câu 346)

*******

331. Em về thăm nước Đại Ngu

Đại Việt sao lại Đại Ngu là gì ?

Hồ Quý Ly, lỡ một khi

334. Tài không đúng chỗ trách gì tiếng tăm

Vào đầu thế kỷ mười lăm

Ép Trần kế vị lập nên Nhà Hồ [81]

Bảy năm thương ghét Nhà Hồ 

338. Hai điều đáng nhớ để nhờ nghe em !

Mở ra tiền giấy đầu tiên

Lại còn đúc súng thần công trước Tàu [82]

Tài mà không lượng trước sau

342. Nhân tâm bất phục biển sầu đeo mang

Hậu Trần vá víu chóng tàn

Hết thời thịnh lạc hạ màn phải xong

Tình xưa vương nhợ đèo bồng

346. Cho tròn danh nghĩa chớ mong chi nào ![83] 

Triều Đại Nhà Trần (1225 - 1400)

(Từ câu 289 đến câu 330)

289. Đẹp thay triều đại Lý – Trần

Non xanh nước biếc xanh ngần nước non

Ngược dòng lịch sử không hơn

292. Xuôi dòng ai bảo đẹp hơn Lý – Trần[72] 

Đẹp hơn diễm ảo cẩm vân

Tinh hơn nét ngọc đã lần minh châu

Trăm năm bia đá cần cầu

296. Ngàn năm sử sách tô màu sắc son

Đã vừa Thái, Thánh, Nhân Tôn,...[73] 

Lại thêm Hưng Đạo Đại Vương phi thường

Quốc Toản, Bình Trọng nhớ thương

300. Quang Khải, Nhật Duật,... tấm gương để đời 

Bao nhiêu tinh túy rạng ngời

Bao nhiêu kiệt xuất cũng thời này đây

Lan từ góc biển chân mây

304. Sáng soi kim cổ đông tây khen thầm[74] 

Em đi dưới ánh trăng rằm

Ngàn sao lấp lánh xa xăm gợn lòng

Ơn tổ quốc, nợ tang bồng

308. Muôn người như một Diên Hồng đưa tay[75] 

Trời phải chuyển, đất phải xoay

Việt Nam sừng sững, đừng bày dễ ngươi 

Nguyên-Mông Âu – Á không người [76]

312. Tiến vào Đại Việt tơi bời tan hoang

Ba lần máu đỏ còn loang

Ba lần xương trắng chồng hòn núi cao [77]

Nguyên–Mông vung vãi chiến bào

316. Ngựa tung té ngã, dẫm gào thoát thân

Gan đã nát, rủn tay chân

Van lơn qui phục triều thần Việt Nam [78]

Đường đi gác lại tơ tằm

320. Đường về để lại hoa vàng thế thân

Em thương công chúa Huyền Trân

Hai châu Ô – Lý phương gần phương xa

Đền ơn nước, báo ơn cha

324. Sắc hương ngà ngọc gởi ra núi rừng

Huyền Trân, giọt lệ rưng rưng

Ra về sao nỡ ngập ngừng phút giây

Ô hay ! Một nỗi niềm tây ?

328. Ô hay ! Chớ trách dạ này lâng lâng ? [79]

Thôi, không nói nữa Lý - Trần

330. Bốn trăm năm chỉ mấy vầng được ru !!![80] 

Triều Đại Nhà Lý (1010 - 1225)

(Từ câu 255 đến câu 288)

Bước sang Triều Lý rạng ngời

256. Nước non Đại Việt tuyệt vời thanh cao[64]

Tối tăm đã hiện nắng đào

Vươn từ bùn đất mới chào ánh dương

Nếu không những trải phong sương

260. Nối từng viên gạch thành đường thênh thang

Cũng đừng chỉ biết vẻ vang

Mà quên sỉ nhục, phũ phàng, đắng cay

Kết tinh lâu tháng lâu ngày

264. Ngày qua tô thắm, ngày nay huy hoàng[65] 

Rồng vàng xuất hiện Thăng Long[66] 

Pháp cương, đức trị, nức lòng ngợi ca[67] 

Mở mang, kiến thiết nước nhà 

268. Tiếng thơm vang dội thật là rạng danh

Lý Triều trung liệt hùng anh

Trong ngoài thịnh vượng an lành bốn phương

Nhớ Công Uẩn, nghĩ mà thương ! 

272. Nhớ Vạn Hạnh, thắp nén hương, để thờ !

Nhớ Thường Kiệt, vịnh vầng thơ 

Vầng thơ bất tuyệt dưới cờ Việt Nam[68] 

Xưa bất khuất, nay quyết tâm

276. Biển khơi phải dội trời xanh phải chùn

Sá gì lũ kiến chồn ong[69] 

Việt Nam đâu phải dễ tròng lắm sao[70]  

Em thương một mảnh má đào

280. Chiêu Hoàng phận đã trọn trao cho chồng

Dù không tát cạn biển đông

Của em không một của chồng không hai

Giang sơn một gánh còn dài

284. Tình sông nghĩa biển nào phai sắc màu

Lý – Trần cắt rốn chôn nhau

Vương dây vướng nhợ một bầu bí ơi

Nặng nợ nước, nặng nợ đời

288. Cả hai mà vẹn hết lời ngợi khen. [71] 

Nhà Tiền Lê (980 – 1009)

(Từ câu 215 đến câu 254)

Xin ngâm một bản trường thi

216. Ngày thì trổi nhạc đêm thì hát ca

Dương Vân Nga, Dương Vân Nga

Được như Thái Hậu quê nhà mấy ai ?

Biết việc lớn, trọng người tài

220. Việc nhà việc nước phân hai rõ ràng[56] 

Ai mà chí cả đã mang

Nam hùng, nữ kiệt, định, ban, cả rồi

Tệ là cái nạn của tôi

224. Của tôi, mà phải da mồi tóc phơ

Của tôi, mà phải xác xơ

Vân Nga Thái Hậu tôn thờ chẳng phai

Lê Hoàn đáng bậc anh tài

228. Chuyển trao sự nghiệp nắng mai chan hòa

Đinh – Lê như một vườn hoa[57]

Vườn hoa hai sắc chan hòa cả hai

Nực cười Nhà Tống chạy dài

232. Hai đường thủy – bộ dép giày xốc mang

Một Bạch Đằng, một Chi Lăng

Vua Tống hống hách phải lăn phục tài [58]

Mở trang oanh liệt ngày mai

236. Đại Hành rực rỡ lên đài vinh quang[59]

Ai hay danh nghĩa Lê Hoàn

Tình riêng khen trách bồ hòn đắng cay

Cho dù là đúng là sai ?

240. Thời gian có khóc sắc tài phấn hương 

Đại Hành đã vẹn đường đường

Vân Nga lại vẹn tình thương cùng chồng [60]

Tiếc là tiếc những người con

244. Tranh giành cấu xé có còn chi đâu 

Tệ hơn bãi biển nương dâu

Bạc hơn sóng vỗ trên đầu trùng dương[61] 

Lê Long Đĩnh, thật chán chường

248. Ôdanh bốn chữ “đế vương ngọa triều”

ật qua trang sử tiêu điều

Nhắc gì không nhắc, nhắc nhiều vô luân[62]

Biết bao cái quí để tuân

252. Có đông thu hạ thì xuân mới toàn

Có chì thiếc, có vàng son

Tiểu nhân quân tử đều trong cuộc đời. [63] 

Triều Đại Nhà Đinh (968-980)

(từ câu 189 đến câu 214)

*******

Lau chùi bóng dáng ngoại xâm

Ruột gan phơi núi tơ tằm phơi non

Nhưng rồi lồi lõm cục hòn

192. Cục hòn danh lợi bào mòn núi sông

Mười hai cái loạn sứ quân

Loạn danh loạn lợi, quân dân cấu nhàu [51]

Tí hon Bộ Lĩnh cờ lau

196. HoaLư tập trận, chăn trâu anh tài

Một là một, hai là hai

Tướng danh, danh tướng mấy ai sánh bằng

Mười hai bộ sứ như măng

200. Dễ hơn tre chẻ, mà băng lên đài

Đinh Tiên Hoàng Đế lên ngôi

Nước Đại Cồ Việt cho dài tâm can

Hoa Lư thiết trí đăng đàn

204. Quân dân tướng sĩ bá quan vui mừng [52]

Cờ lau Bộ Lĩnh anh hùng

Chưa dày triều chính nên chung khóc thầm

Em ơi, nên nhớ lỗi lầm

208. Khinh trưởng trọng ấu nên cầm lưỡi dao[53] 

Đỗ Thích đêm lẻn vào trào

Chưa an giấc điệp máu đào tuôn rơi[54]

Cờ lau Bộ Lĩnh, em ơi !

212. Nhà Đinh kế nghiệp nửa đời không xong

Cha thì hàm én mày rồng

214. Con vừa sáu tuổi mà trông được gì. [55] 

Ngô Quyền chiến thắng Bạch Đằng

Chấm dứt Ngàn Năm Bắc thuộc

(Từ câu 159 đến câu 188)

Trời sanh cũng đất Ba Vì 

160. Ngô Quyền lẫm liệt nam nhi oai hùng

Dọc ngang chinh chiến vẫy vùng

Hoàng Thao – Nam Hán ùn ùn kéo sang 

Bạch Đằng giang, Bạch Đằng giang

164. Ngàn năm Bắc thuộc âm vang chốn này[47]

Bạch Đằng giang, khói lửa bay

Ba phương bốn hướng ra tay diệt thù 

Quân mai phục hiện lù lù 

168. Giữa dòng sông, cọc nhọn, vù sáng choang

Chiến thuyền xuyên thủng ngửa nghiêng

Bắc quân ngã gục lòng sông nghẽn dòng

Vua Nam Hán, bật khóc ròng[48] 

172. Bạch Đằng dậy sóng rửa lòng thiên thu[49] 

Hồn tử sĩ gió vi vu

Vọng vang vang vọng, mịt mù nỉ non

Bạch Đằng đưa nước về non

176. Dân Nam ca khúc khải hoàn thái lai.

Ngàn năm thống trị lâu dài

Kinh bao kháng chiến đến nay mới là 

Giành độc lập, thiết triều ca

180. Dựng xây, khai phóng nước nhà Việt Nam 

Bạch Đằng giang, Bạch Đằng giang

Bạch Đằng sử tích ngàn năm vẫn còn

Ngô Vương truyền lại cháu con

184. Ba đời non trẻ, nước non cấu thành

Non như vận nước mới toanh

Mới như con nước đầu ngành trên non

Em ơi, xin mở triện son

188. Khắc ghi dấu ấn huy hoàng Việt Nam. [50]

******

Cuộc Khởi Nghĩa của Họ Khúc và Họ Dương

(Từ câu 141 đến câu 158)

Chưa tàn giọt lệ đầy vơi

Máu xương chồng chất tiếp đời mai sau

Khúc Thừa Dụ, chẳng bao lâu

144. Người Hải Hưng, hận mối sầu điêu linh [43]

Chiêu quân mãi tướng xuất chinh

Quan quân đô hộ, Tống Bình tan hoang

Đường dài mới biết ngựa boong

148. Chiến bào mấy lớp, sắc mòn xông pha

Khúc Hạo, Khúc Mỹ một nhà

Chín lẻ sáu, chín hăm ba – một thời [44]

Một thời máu lệ đầy vơi

152. Một thời trong cả suốt thời Bắc xâm

Xương chồng, máu đổ từng năm

Từng năm xương máu, tơ tằm lột da

Dương Đình Nghệ, thuộc tướng nhà

156. Khởi thân Thanh Hóa, Đại La công đồn [45]

Kiều Công Tiễn, dạ sói chồn

Cướp ngôi giết chủ, cúi lòn ra chi [46]

Cuộc Khởi Nghĩa của Bố Cái Đại Vương

(Từ câu 125 đến câu 140)

Non sông là sự nghiệp chung 

Dấy lên ngọn đuốc Phùng Hưng – Ba Vì

Hai mươi năm, trí dũng phi

128. Khi đánh khi thủ có khi vây thành

Tướng Đường sợ thấu mật xanh

Một tuần bủn rủn phải đành trút hơi [40]

Tướng còn kinh đảm rụng rời

132. Quân quỳ lập cập, van lơi xin hàng

Muôn tâu Bố Cái Đại Vương [41]

Một thời ngang dọc tỏ tường hồn ai

Mai sau con nước còn dài

136. Bạch Đằng linh hiển oai tài giúp Ngô [42]

Mang thân đem vá cơ đồ

Suối vàng đoái tưởng đội mồ báo tin

Chín năm công đức vang rền

140. Đại Vương Bố Cái thênh thênh đất trời.

Cuộc Khởi Nghĩa của Lý Nam Đế – Mai Hắc Đế

(Từ câu 83 đến câu 124)

Nhà Ngô suy tính lo lường

84. Nước Nam biến mất, rẽ đường thật sâu

Giao Châu ngăn cách Quảng Châu

Quảng Châu từ đó gồm thâu bên Tàu [28]

Lòng tao loạn, biến thật mau

8. Giao Châu cuốn hút cúi đầu Nhà Lương [29]

Mà dày mà xéo tang thương

Lý Bôn xuất hiện dẹp phường ngoại xâm

Giành độc lập, cứu nước Nam

2. Kinh đô Tô Lịch, Vạn Xuân tô bồi[30]

ăm trăm bốn bốn lên ngôi

Tiền Lý Nam Đế phục hồi dựng xây [31]

Lập chùa Trấn Quốc, Hồ Tây [32]

96. An dân, an quốc, đêm ngày chỉnh trang

Kinh qua sức kiệt lực tàn

Bèn giao danh tướng Triệu Quang lo lường

Lên ngôi hiệu Triệu Việt Vương [33]

100. Hải Hưng-Dạ Trạch tầm phương lâu dài [34]

Lý Phật Tử, quyết một hai

Giành ngôi rồi lại mắc quai Nhà Tùy [35]

Vạn Xuân ngắn ngủi phải suy

104. Tay mang ách vác khốn nguy kéo dài

Nhà Đường đày ải vạn tai

An Nam đô hộ trâu cày lưỡi le[36]

Dương Quí Phi, phận phòng the [37]

108. Nhờ hương sắc nước mà đè mày râu

Vua Đường cùng các chư hầu

Món ngon vật lạ đêm tâu ngày trình

Vì ăn mà khổ dân mình

112. Lệ chi - trái vải, lội sình trèo non [38]

Đất Hà Tĩnh – Mai Thúc Loan

Nâng cao sĩ khí căm hờn thúc quân

Giặc Đường tan rã thoát thân

116. Tung hô vạn tuế muôn dân tôn thờ

Xưng, Mai Hắc Đế huyền cơ

Một năm nung nấu cơ đồ mai sau

Vạn An thành, khóc đêm thâu

120. Một năm còn có gì đâu dặm trường[39]

Nhà Đường cử vạn binh nhung

Vạn An ngập lửa chập chùng máu xương

Thúc Loan yếu thế cùng đường

124. Lui binh, thúc thủ, bỏ xương trong rừng.

Cuộc Khởi Nghĩa của Hai Ba Trưng, Bà Triệu

(Từ câu 55 đến câu 82)

Năm ba số một mới cam

56. Là thời Bắc thuộc ngàn năm oán hờn [21]

Mở đầu, Nhà Hán vẽ, sơn

Chia thành chín quận dễ vờn, dễ sai [22]

Nhâm Diên, Tô Định oằn vai [23]

60. Trưng Trắc, Trưng Nhị cỡi voi diệt thù [24]

Đất Mê Linh đẹp thiên thu

Ba năm hưng khởi oán thù chưa tan

Đoàn quân Mã Viện kéo sang

64. Hai Bà Trưng, mượn Hát Giang trầm mình

Em xin giọt lệ lung linh

Tuổi hai mươi hiến dâng mình nước non

Điểm ghi thật đậm nét son

68. Cho trang Sử Việt huy hoàng mai sau

Vàng ròng há lộn chì thau

Lửa nung mới sáng ửng màu tinh anh

Ra khơi vỗ sóng Cá Kình

72. Chớ làm tôm tép dầm mình dưới thung[25]

Nữ nhi đáng mặt anh hùng

Triệu Trinh mười chín nghĩa chung khởi cờ[26]

Bốn năm tinh luyện binh cơ

76. Xuất chinh Thanh Hóa, Đông Ngô hãi hùng

Đấu tranh oanh liệt vẫy vùng

Năm hai bốn tám, núi Tùng gởi thân [27]

Bà Trưng, Bà Triệu một vần

80. Anh thư Nước Việt quần thần phải kiêng

Ba Bà xưng tụng Ba Miền

82. Sử xanh rực sáng hậu tiền soi chung.