Bác chữa dép và ông chủ bạc

Bác chữa dép và ông chủ bạc - Le savetier et le financier

Un Savetier chantait du matin jusqu'au soir: 

C'était merveilles de le voir, 

Merveilles de l'ouïr; il faisait des passages, 

Plus content qu'aucun des sept sages. 

Son voisin au contraire, étant tout cousu d'or, 

Chantait peu, dormait moins encor. 

C'était un homme de finance. 

Si sur le point du jour parfois il sommeillait, 

Le Savetier alors en chantant l'éveillait, 

Et le Financier se plaignait, 

Que les soins de la Providence 

N'eussent pas au marché fait vendre le dormir, 

Comme le manger et le boire. 

En son hôtel il fait venir 

Le chanteur, et lui dit: Or çà, sire Grégoire, 

Que gagnez-vous par an? - Par an? Ma foi, Monsieur, 

Dit avec un ton de rieur, 

Le gaillard Savetier, ce n'est point ma manière 

De compter de la sorte; et je n'entasse guère 

Un jour sur l'autre: il suffit qu'à la fin 

J'attrape le bout de l'année: 

Chaque jour amène son pain. 

- Eh bien que gagnez-vous, dites-moi, par journée? 

- Tantôt plus, tantôt moins: le mal est que toujours; 

(Et sans cela nos gains seraient assez honnêtes,) 

Le mal est que dans l'an s'entremêlent des jours 

Qu'il faut chommer; on nous ruine en Fêtes. 

L'une fait tort à l'autre; et Monsieur le Curé 

De quelque nouveau Saint charge toujours son prône. 

Le Financier riant de sa naïveté 

Lui dit: Je vous veux mettre aujourd'hui sur le trône. 

Prenez ces cent écus: gardez-les avec soin, 

Pour vous en servir au besoin. 

Le Savetier crut voir tout l'argent que la terre 

Avait depuis plus de cent ans 

Produit pour l'usage des gens. 

Il retourne chez lui: dans sa cave il enserre 

L'argent et sa joie à la fois. 

Plus de chant; il perdit la voix 

Du moment qu'il gagna ce qui cause nos peines. 

Le sommeil quitta son logis, 

Il eut pour hôtes les soucis, 

Les soupçons, les alarmes vaines. 

Tout le jour il avait l'oeil au guet; Et la nuit, 

Si quelque chat faisait du bruit, 

Le chat prenait l'argent: A la fin le pauvre homme 

S'en courut chez celui qu'il ne réveillait plus! 

Rendez-moi, lui dit-il, mes chansons et mon somme, 

Et reprenez vos cent écus.

Bản dịch : Tú Mỡ

Bác chữa dép sớm chiều ca hát 

Thấy bác là đẹp mắt vui tai 

Véo von trầm bổng hát hoài 

Thất hiền hồ dễ đã ai sướng bằng? 

Ông hàng xóm đeo vàng dắt bạc 

Trái lại đời thua bác sướng rơn 

Hát ít, ngủ lại ít hơn 

Đời con người ấy chỉ toàn tiền nong 

Sáng có buổi giấc mòng thiêm thiếp 

Đã nghe anh chữa dép hát vang 

Làm tan giấc điệp mơ màng 

Phú ông bực dọc thở than oán trời 

Sao ngoài chợ không ai bán ngủ 

Như uống ăn, đầy đủ cho ta? 

Mời chàng hay hát sang nhà 

Phú ông mới hỏi: "Úi xà, bác Nhiêu 

Mỗi năm kiếm bao nhiêu tiền nhỉ?" 

Bác Nhiêu cười củ mỉ thưa qua: 

"Mỗi năm? Xin nói thật thà 

Tôi đâu tính vậy tới hòa trọn năm! 

Kiếm đâu ra của ăn của để 

Hôm nay còn tiếp kế hôm sau 

Lần hồi rút cục chỉ cầu 

Quí hồ sống nổi đến đầu sang năm 

Mỗi ngày đủ cơm ăn là tốt" 

- Thế bao nhiêu phỏng một ngày công? 

- Khi hơn khi kém bất đồng 

Chỉ hiềm một nỗi làm không được đều 

Nếu không có điều gì trắc trở 

Tiền kiếm ra cũng khớ xung xinh 

Mỗi năm mắc míu linh tinh 

Những ngày lễ lạt thôi đành ngồi suông 

Lại hội hè nhiễu nhương tối kỵ 

Người bày trò ta bị thiệt lây 

Cái kia làm hại cái này 

Và ông cha xứ cứ xoay xở hoài 

Lắm thánh mới, lắm ngày giảng thuyết 

Ngày lễ làm thua thiệt ngày công 

Nghe người chất phác ngỏ lòng 

Miệng cười nhăn nhở phú ông bảo rằng: 

"Nay lão muốn bác tăng phúc lộc 

Rước bác lên bệ ngọc ngai rồng 

Tiền đây cầm lấy trăm đồng 

Đem về cất kỹ, cần dùng tiêu pha" 

Bác chữa dép tưởng là trông thấy 

Tất cả tiền trăm mấy năm nay 

Trần gian đã đúc ra đây 

Để cho thiên hạ chia tay tiêu dùng 

Bác về nhà dấu trong hầm kín 

Cất túi tiền, cất biến cả vui 

Không hát nữa, mất giọng rồi 

Được luôn nguồn khổ cho đời chúng ta 

Giấc ngủ kỹ bỏ nhà đi biệt 

Mối lo âu bám riết không rời 

Nghi ngờ, hoảng hốt, bồi hồi 

Ngày thời mắt trố, đêm thời tai căng 

Mèo sịch động, tưởng rằng mèo cuỗm... 

Cuối cùng con người khốn đáng thương 

Chạy ngay tìm lão giàu sang 

Mà bác đã hết làm tan giấc nồng 

Rằng: "Thôi thôi, xin ông chủ bạc 

Trả lại tôi giọng hát, giấc say 

Tiền trăm xin trả ông đây"...

(Nguồn: Ngụ ngôn chọn lọc La Fontaine, NXB Văn học, 1985)

Bản dịch : Đỗ Khắc Siêm, Hà Khắc Nguyện

Anh sửa giầy cả ngày ca hát 

Tự mãn rằng hơn bát tiên xưa 

Nhìn anh thú vị thực ưa 

Giọng anh hát khiến say sưa mọi người 

Ông tài phiệt cạnh thời trái lại 

Ngủ ít và chẳng thấy ông ca 

Bạc vàng chất chứa đầy nhà 

Thường đêm về sáng mới vừa thiu thiu 

Thì thợ giầy lại cao tiếng hát 

Khiến phú ông khôn đạt giấc mòng 

Ước gì cái ngủ bán rong 

Như đồ ăn uống! Trời không chìu người! 

Anh ca sĩ tức thời được thỉnh 

Sang nhà bên diện kiến phú ông 

Vào đề không hỏi viễn vông: 

"Mỗi năm anh kiếm được bao công là?" 

Vốn vui tính, cười xòa anh đáp: 

"Tính toán thì không hạp với tôi 

Tôi đâu có được tiền dôi 

Kiếm ăn năm tháng lần hồi đủ tiêu" 

- Vậy mỗi ngày bao nhiêu cho biết? 

- Buổi ít nhiều, chi tiết đâu ghi 

Khổ năm lễ lạt lắm kỳ 

Những ngày lễ lạt tôi thì ngồi meo 

Người ta mắc phải nghèo vì lễ 

Hết lễ này lại kế lễ sau 

Nghe lời chất phác gật đầu: 

"Hôm nay tôi giúp anh giàu sang ngay 

Hãy giữ lấy tiền này tôi tặng 

Mỗi khi cần sẵn có mà tiêu" 

Nhiều sao, ôi thật là nhiều! 

Của cả thế giới bây nhiêu là cùng 

Anh đem về vô chum, chôn cất 

Bản tính anh vui mất tự đây 

Ca cũng bặt, ngủ hết say 

Lo âu, sợ sệt đêm ngày trông nom 

Dẫu con mèo chân bon nhè nhẹ 

Cũng nín hơi anh ghé tai nghe 

Ngờ luôn cả chú mèo kia 

Nó toan ăn trộm cái gì của ta! 

Sau quyết định sang nhà bên cạnh 

Người khi xưa anh đánh thức hoài 

Đòi về giấc ngủ đêm dài 

Đòi về giọng hát thảnh thơi vui ròn 

Tiền ông, anh túc số hoàn...

(Nguồn: Ngụ ngôn La Fontaine, NXB Tân Văn, 1992)