Cái bị

Cái bị - La besace

Jupiter dit un jour: "Que tout ce qui respire 

S'en vienne comparaître aux pieds de ma grandeur: 

Si dans son composé quelqu'un trouve à redire, 

Il peut le déclarer sans peur; 

Je mettrai remède à la chose. 

Venez, Singe; parlez le premier, et pour cause. 

Voyez ces animaux, faites comparaison 

De leurs beautés avec les vôtres. 

Etes-vous satisfait? - Moi? dit-il, pourquoi non? 

N'ai-je pas quatre pieds aussi bien que les autres? 

Mon portrait jusqu'ici ne m'a rien reproché; 

Mais pour mon frère l'Ours, on ne l'a qu'ébauché: 

Jamais, s'il me veut croire, il ne se fera peindre." 

L'Ours venant là-dessus, on crut qu'il s'allait plaindre. 

Tant s'en faut: de sa forme il se loua très fort 

Glosa sur l'Eléphant, dit qu'on pourrait encor 

Ajouter à sa queue, ôter à ses oreilles; 

Que c'était une masse informe et sans beauté. 

L'Eléphant étant écouté, 

Tout sage qu'il était, dit des choses pareilles. 

Il jugea qu'à son appétit 

Dame Baleine était trop grosse. 

Dame Fourmi trouva le Ciron trop petit, 

Se croyant, pour elle, un colosse. 

Jupin les renvoya s'étant censurés tous, 

Du reste, contents d'eux ; mais parmi les plus fous 

Notre espèce excella ; car tout ce que nous sommes, 

Lynx envers nos pareils, et Taupes envers nous, 

Nous nous pardonnons tout, et rien aux autres hommes: 

On se voit d'un autre oeil qu'on ne voit son prochain. 

Le Fabricateur souverain 

Nous créa Besaciers tous de même manière, 

Tant ceux du temps passé que du temps d'aujourd'hui: 

Il fit pour nos défauts la poche de derrière, 

Et celle de devant pour les défauts d'autrui.

Bản dịch : Tú Mỡ

Thiên vương một buổi phán truyền: 

"Muôn loài sinh vật sống trên hoàn cầu 

Dưới bệ ngọc hãy đến chầu 

Hình hài có lệch cứ tâu Trẫm tường 

Đừng sợ hãi, nói đàng hoàng 

Lệch đâu Trẫm sẽ lo toan sửa liền 

Khỉ kia, vì lẽ hiển nhiên 

Cho vào tâu báo trước tiên sự tình 

Trông vạn vật sánh với mình 

So bề xấu đẹp tường trình. Thỏa chăng?" 

Khỉ ta quỳ gối tâu rằng: 

"Muôn tâu thánh đế, ngẫm thằng Khỉ tôi 

Có chi mà chẳng thỏa đời 

Cũng bốn chân, há kém loài khác sao! 

Chân dung ngắm chẳng thẹn nào 

Kìa xem chú Gấu, ối chao, dị hình! 

Theo tôi chú chẳng ưng tình 

Để tay họa sĩ vẽ mình cho đang!" 

Gấu ra, tưởng Gấu phàn nàn 

Té ra Gấu cũng nỏm nang khoe mình 

Lại chê Voi mới xấu hình 

Tai nên xén bớt, đuôi đành nối thêm 

Thực là một đống thịt lèn 

Có chi là đẹp, là nền, là xinh? 

Voi dù có tiếng thông minh 

Cũng lời lẽ giống hai anh vừa rồi 

Tâu rằng: "Cứ ý riêng tôi 

Cá Voi bà nọ, ối trời! quá to" 

Kiến Kềnh tự đắc khổng lồ 

Coi khinh Bọ Mạt là đồ tí teo 

Tự phán xong, tan buổi chầu 

Ra về, các giống xem chiều hả hê 

Người so với các vật kia 

Chủ quan ngu dại có khi gấp mười 

Mắt tinh xoi mói xấu người 

Xấu mình, mắt hóa mù rồi thấy đâu! 

Tật mình xí xóa kể đâu 

Tật người bới móc ra đầu ra đuôi 

Nhìn mình bằng một con ngươi 

Giương con mắt khác thấy người kém ta 

Hóa Công cũng khéo chua ngoa 

Sinh người đeo bị, chẳng qua một nòi 

Xưa nay, âu cũng thế thôi 

Bị may hai túi rạch ròi khác nhau 

Lỗi mình ta nhét túi sau 

Lỗi người túi trước, lầm đâu được mà!

(Nguồn: Ngụ ngôn chọn lọc La Fontaine, NXB Văn học, 1985)

Bản dịch : Đỗ Khắc Siêm, Hà Khắc Nguyện

Thượng đế một hôm lệnh xuống trần 

Đòi muôn động vật hội trước sân 

Thể sắc loài nào không xứng ý 

Trẫm cho cứ thẳng được tâu trình 

Thấy rằng anh Khỉ đủ lý do 

Ưu tiên trình trước trẫm nghe cho 

Hãy nhìn muôn giống bên anh đó 

Hình hài, dáng dấp thử so đo 

Khỉ cúi đầu thưa: "Tôi ấy à? 

Sao chẳng bằng lòng bẩm Chúa cha 

Bốn chân tôi cũng như loài khác 

Hình sắc không gì oán Chúa cha 

Riêng anh bạn Gấu hình thô kệch 

Tin tôi chớ mướn vẽ hình ra" 

Chú Gấu tiến liền lên trước điện 

Tưởng rằng chú ấy sẽ kêu ca 

Nhưng không, Gấu lại khen mình quá 

Vững chắc, hiên ngang, dáng đẫy đà 

Gấu thấy Voi nên gia giảm chút 

Đuôi thêm, tai bớt độ phần ba 

Cục mịch tai chàng coi xấu quá! 

Nghe qua Voi vội tiến liền ra 

Khôn ngoan nổi tiếng, nhưng rồi cũng 

Phát biểu tâm tình giống bọn kia: 

"Cá voi", Voi bảo, "sao to thế! 

Muỗi mắt, Kiến rằng, bé quá ta! 

Tôi như khổng lồ đối với nó" 

Tự xét con nào cũng hả hê 

Thượng đế truyền rằng:"Thôi thế được 

Muôn loài cho rút khỏi thềm hoa" 

Nhưng mà con vật điên khùng nhất 

Hàng đầu có lẽ giống người ta 

Nhìn mình bằng mắt con chuột chũi 

Nhìn mình bằng mắt chú miêu già 

Khoan thứ cho mình bằng mọi cách 

Với người bắt bẻ chẳng gì tha 

Con mắt nhìn mình, mắt Phật tổ 

Con mắt nhìn người, mắt Dạ xoa 

Tạo hóa sinh ra loài túi kép 

Từ cổ đến giờ vẫn thế a! 

Nhược điểm của người đựng túi trước 

Lỗi mình thì để túi sau che

(Nguồn: Ngụ ngôn La Fontaine, NXB Tân Văn, 1992)