Cẩm sắt - Lý Thương Ẩn

錦 瑟 

錦 瑟 無 端 五 十 絃 

一 絃 一 柱 思 華 年 

莊 生 曉 夢 迷 蝴 蝶 

望 帝 春 心 託 杜 鵑 

滄 海 月 明 珠 有 淚 

藍 田 日 暖 玉 生 煙 

此 情 可 待 成 追 憶 

只 是 當 時 已 惘 然

李 商 隱

CẨM SẮT

Cẩm sắt vô đoan ngũ thập huyền 

Nhất huyền nhất trụ tứ hoa niên 

Trang sinh hiểu mộng mê hồ điệp 

Vọng đế xuân tâm thác đỗ quyên 

Thương hải nguyệt minh châu hữu lệ 

Lam điền nhật noãn ngọc sinh yên 

Thử tình khả đãi thành truy ức 

Chỉ thị đương thời dĩ võng nhiên 

Lý Thương Ẩn

Chú thích :

Trang sinh: tức Trang tử, tên là Chụ Trang Chu nằm mơ thấy hóa thành bướm bay khắp nơi; khi tỉnh mộng, bàng hoàng tự hỏi, không biết mình là người lúc trước mơ thành bướm, hay là bướm bây giờ mơ hóa người 

Vọng Đế: vua Thục tên là Đỗ Vũ. Khi Vọng đế thác đi, thương nước cũ, tiếc duyên xưa, hỗn hóa làm chim đổ quyên (cuốc) 

Lam Điền: tên núi, ở huyện Lam Điền, tỉnh Thiểm Tây, nơi có nhiều ngọc đẹp 

Cẩm sắt: đàn sắt (phủ) gấm

Dịch nghĩa : 

Trần trọng San có nói: Nguyễn Du đã mượn bốn câu giữa của bài này để tả tiếng đàn Kiều lúc tái ngộ Kim Trọng.

Trong bài này, thi nhân không nói đến âm thanh, chỉ nói đến đàn, muốn hiểu theo đàn như Nguyễn Du mượn nghe cũng hay, tôi thì thích đắm chìm vào cảm giác của những câu thơ trên, để thấy tâm hồn lười biếng mơ màng như Trang sinh, tiếc nuối tuổi xuân như Vọng đế, để tưởng tượng ra mặt biển lấp lánh những giọt lệ sầu, ruộng nâu sinh động dưới ánh nắng mặt trời tỏa lên những lớp bụi nước mờ mờ thấp thoáng bóng những viên ngọc. Hai câu cuối thật xúc động, liên tưởng đến câu của Lý Bạch: Thử thời thử dạ nan vi tình. Khó sống quá đi ! Biết là "Lâu rồi đời mình cũng qua" (Vũ thành An) đấy, nhưng hiện giờ ... tâm tình hoang mang tuyệt vọng ... 

Đàn gấm chẳng vì cớ chi mà có năm mươi dây 

Mỗi dây mỗi trụ đều gợi nhớ đến thời tuổi trẻ 

Trang Chu buổi sáng nằm mộng thành bươm bướm 

Lòng xuân của vua Thục đế gửi vào chim Đỗ Quyên 

Trăng chiếu sáng trên mặt biển xanh, châu rơi lệ 

Ánh nắng ấm áp chiếu vào hạt ngọc Lam Điền sinh ra khói 

Tình này đã sớm trở thành nỗi nhớ nhung về dĩ vãng 

Cho đến bây giờ chỉ còn lại nỗi đau thương 

Dịch thơ : Trần Trọng San

Cây đàn năm chục đường dây

Mỗi dây mỗi trụ nhớ ngày còn xanh

Mơ màng giấc bướm Trang sinh

Lòng xuân Vọng đế đổ quyên gởi vào

Biển xanh trăng chiếu lệ châu

Ngọc phơi nắng ấm khói cao Lam Điền

Tình này đợi nhớ nên niềm

Thế nhưng đã ngậm ngùi duyên bây giờ

Dịch thơ : Trần Trọng Kim

Đàn cẩm sắt mấy chục dây

Một dây một trục nhớ ngày thanh niên

Trang sinh hồ điệp mộng quên

Lòng xuân Thục đế đổ quyên gởi mình

Trăng soi châu dỏ duềnh xanh

Lam Điền trời ấm ngọc lành khói bay

Tình kia còn nhớ có ngày

Hiện nay chỉ thấy gắt gay nỗi lòng

Dịch thơ : Đỗ Đình Tuân

Năm mươi dây thoảng khúc đàn lơi

Mỗi phiến ngân treo một tuổi đời

Mộng tỉnh Trang còn mơ bướm lắm

Hồn trinh Thục mãi nhớ quyên ơi

Trăng soi biển biếc châu hoen lệ

Nắng rọi đồng xanh ngọc toả ngời

Tình ấy đẹp trong màu kỷ niệm

Dần dà năm tháng cũng dần nguôi

Dịch thơ : Nguyễn Hùng Lân

đàn năm mươi sợi tơ đồng

mỗi dây khẩy lại nhớ nhung thuở nào

Trang sinh mộng bướm sớm nao

lòng xuân Thục đế gởi vào đỗ quyên

trăng soi biển lệ châu miền

nắng lên hạt ngọc Lam Điền khói xây

tình này đáng lẽ đẹp đây

tiếc thay ngày nọ đã đầy đau thương

Witter Bynner :

I wonder why my inlaid harp has fifty strings, 

Each with its flower-like fret an interval of youth. 

...The sage Chuangzi is day-dreaming, bewitched by butterflies, 

The spring-heart of Emperor Wang is crying in a cuckoo, 

Mermen weep their pearly tears down a moon-green sea, 

Blue fields are breathing their jade to the sun.... 

And a moment that ought to have lasted for ever 

Has come and gone before I knew.