Gấu và hai bác lái

Gấu và hai bác lái - L'ours et les deux compagnons

Deux compagnons pressés d'argent 

A leur voisin Fourreur vendirent 

La peau d'un Ours encor vivant, 

Mais qu'ils tueraient bientôt, du moins à ce qu'ils dirent. 

C'était le Roi des Ours au compte de ces gens. 

Le Marchand à sa peau devait faire fortune. 

Elle garantirait des froids les plus cuisants, 

On en pourrait fourrer plutôt deux robes qu'une. 

Dindenaut prisait moins ses Moutons qu'eux leur Ours: 

Leur, à leur compte, et non à celui de la Bête. 

S'offrant de la livrer au plus tard dans deux jours, 

Ils conviennent de prix, et se mettent en quête, 

Trouvent l'Ours qui s'avance, et vient vers eux au trot. 

Voilà mes gens frappés comme d'un coup de foudre. 

Le marché ne tint pas; il fallut le résoudre: 

D'intérêts contre l'Ours, on n'en dit pas un mot. 

L'un des deux Compagnons grimpe au faîte d'un arbre; 

L'autre, plus froid que n'est un marbre, 

Se couche sur le nez, fait le mort, tient son vent, 

Ayant quelque part ouï dire 

Que l'Ours s'acharne peu souvent 

Sur un corps qui ne vit, ne meut, ni ne respire. 

Seigneur Ours, comme un sot, donna dans ce panneau. 

Il voit ce corps gisant, le croit privé de vie, 

Et de peur de supercherie 

Le tourne, le retourne, approche son museau, 

Flaire aux passages de l'haleine. 

C'est, dit-il, un cadavre; Otons-nous, car il sent. 

A ces mots, l'Ours s'en va dans la forêt prochaine. 

L'un de nos deux Marchands de son arbre descend, 

Court à son compagnon, lui dit que c'est merveille 

Qu'il n'ait eu seulement que la peur pour tout mal. 

Eh bien, ajouta-t-il, la peau de l'animal? 

Mais que t'a-t-il dit à l'oreille? 

Car il s'approchait de bien près, 

Te retournant avec sa serre. 

- Il m'a dit qu'il ne faut jamais. 

Vendre la peau de l'Ours qu'on ne l'ait mis par terre.

Bản dịch : Nguyễn Văn Vĩnh

Hai bác lái tiền lưng đã cạn 

Gạ láng giềng, nhà bán mền lông: 

- Gấu to mua giúp hay không? 

Để ta đi bắt đóng gông lôi về 

Gấu lớn kếch, gớm ghê chúa gấu 

Bán bộ da đủ tậu trăm gian 

Mặc vào thách được dao hàn 

Lót xong đôi áo hãy còn có dư 

Bác lái đã hợm chưa, bác lái? 

Vội vàng đâu bé cái vội vàng! 

Hai ngày tình nguyện đem sang 

Đôi bên giá cả sẵn sàng đã xong 

Rồi hai gã gia công tìm gấu 

Thấy một con loạn tẩu trong rừng 

Ở đâu chạy lại sau lưng 

Hai anh khiếp đảm hàm răng cập kè 

Đành thất ước, trở về tay trắng 

Lẽ thiệt thòi cũng chẳng kêu ca 

Một anh trèo tót ngọn đa 

Một anh sợ khiếp, sởn da rùng mình 

Nằm sóng sượt làm thinh tảng chết 

Miệng ngậm hơi như hệt thây ma 

Bấy giờ lại sực nhớ ra 

Gấu tha thây chết, người ta vẫn đồn 

Anh lái nọ khốn hồn chẳng cựa 

Quả Hùng công mắc lựa mưu khôn 

Thấy người nằm đó chổng trôn 

Đã ngờ chết thật, xong còn hơi nghi 

Bèn lấy cẳng hất đi lật lại 

Vẫn cứng đờ một cái xác người 

Mõm thò vào mũi đánh hơi 

Thấy im phăng phắc thôi thời hết nghi 

Chết đã hẳn, ta đi xa quách 

Kẻo thối tha có sạch sẽ gì! 

Gấu ta nghĩ vậy bỏ đi 

Trên cây bác lái tức thì xuống ngay 

Đến thăm bạn, khen ngay mẹo giỏi 

Mừng cho nhau thoát khỏi nạn to 

Lại còn sẽ gặng hỏi dò: 

- Còn da gấu nọ ai cho bây giờ? 

Lúc ban nãy gấu giơ mõm hỏi 

Nó bảo gì, anh nói em hay? 

Lái kia bèn đáp lại ngay: 

- Gấu giơ mõm bảo từ nay thì chừa 

Da gấu kia hễ chưa bắt được 

Chớ vội đem kết ước bán đi!

(Nguồn: Nguyễn Văn Vĩnh, Thơ ngụ ngôn La Fontaine, Cảo thơm, 1970)

Bản dịch : Nguyễn Đình

Túng tiền, hai bác lái 

Gạ anh bạn thuộc da 

Để bán cho anh ta 

Da một con Gấu sống 

Mà theo lời hứa khống 

Họ giết chết nay mai 

Họ tán tỉnh: Đây loài vua Gấu 

Da sẽ làm người tậu giàu ra 

Đánh lùi cơn rét cắt da 

Lót thừa một áo, khéo là được đôi 

Họ tán tới tán lui con Gấu 

Dẻo quẹo hơn mồm lão lái trâu 

Tính suy không kể Gấu đâu 

Mà theo cái bụng, cái đầu lái ta! 

Hẹn hai bữa giao da vua Gấu 

Mặc cả xong họ tẩu đi lùng 

Gặp ngay một cụ Gấu hung 

Nhằm hai bác lái mà xông thẳng vào 

Hai bác lái khác nào sét đánh 

Giao ước kia phải tính làm sao? 

Giữ lời, chả giữ được nào 

Họ đành vứt cả ước giao cho rồi! 

Khoản thiệt hại đền bồi phí tổn 

Đòi Gấu ư? Ai dám mảy may! 

Bác này trèo tót ngọn cây 

Bác kia lạnh toát chân tay như đồng 

Nằm nín thở, sấp lưng giả chết 

Như lời truyền, Gấu ghét thây ma 

Thân không sống, không thở ra 

Thân không động đậy, Gấu tha không màng 

Ngài Gấu tựa thằng đần bị bịp 

Thấy nằm im tưởng chết thật rồi 

Còn ngờ, ghé mõm tận nơi 

Lật qua lật lại, ngửi hơi mũi mồm 

Đúng xác chết! Thối om! Thôi xéo! 

Gấu nói xong tếch nẻo rừng bên 

Tụt xuống đất chạy đến liền 

Bác kia vội tỏ nỗi niềm hân hoan: 

- Ôi, may quá! Tưởng tan xác chứ! 

Lại rằng: Nào, da Gấu ra sao? 

Rỉ tai Gấu bảo gì nào 

Mà đưa vuốt lật, ghé vào tai anh? 

- A, Gấu nó bảo mình cậu ạ! 

Khi Gấu chưa bị hạ hãy khoan 

Chớ đem da Gấu rao hàng!

(Nguồn: Ngụ ngôn chọn lọc La Fontaine, NXB Văn học, 1985)

Bản dịch : Đỗ Khắc Siêm, Hà Khắc Nguyện

Hai bạn nọ túng tiền nên đến 

Tiệm da lông dạm bán, kể là: 

- Chúng tôi sắp có tấm da 

Một con Gấu chúa thật là lớn lao 

Hai chiếc áo lót vào cũng đủ 

Lạnh cắt da vẫn ủ ấm người 

Giết về chỉ mấy bữa thôi 

Ông mua được nó phát sồi hẳn to 

Khi giá cả so đo đã ngã 

Thì Gấu xù ở ngả rừng sâu 

Chợt trông Gấu đã lao đầu 

Phóng về phía họ thật mau ghê người 

Cuộc mua bán đành thôi bãi ước 

Đòi Gấu đền mà được sao đây! 

Một chàng nhảy tót lên cây 

Một chàng bình tĩnh nằm ngay gốc gần 

Giả cách chết, úp mình không thở 

Cứng đơ đơ, Gấu ngỡ thây sình 

Lật lên, úp xuống mấy lần 

Đánh hơi như thấy hôi tanh, Gấu chuồn 

Chàng trên cây tụt luôn xuống đất 

Bảo bạn rằng: "Mày thật là may 

Ghé tai Gấu bảo chi mày?" 

- Nó rằng: "Đừng bán trước ngày có da"

(Nguồn: Ngụ ngôn La Fontaine, NXB Tân Văn, 1992)