行 路 難 三 首 之 一
金 樽 清 酒 斗 十 千
玉 盤 珍 羞 值 萬 錢
停 杯 投 箸 不 能 食
拔 劍 四 顧 心 茫 然
欲 渡 黃 河 冰 塞 川
將 登 太 行 雪 暗 天
閑 來 垂 釣 碧 溪 上
忽 復 乘 舟 夢 日 邊
行 路 難
行 路 難
多 歧 路
今 安 在
長 風 破 浪 會 有 時
直 挂 雲 帆 濟 滄 海
行 路 難 三 首 之 二
大 道 如 青 天
我 獨 不 得 出
羞 逐 長 安 社 中 兒
赤 雞 白 狗 賭 梨 栗
彈 劍 作 歌 奏 苦 聲
曳 裾 王 門 不 稱 情
淮 陰 市 井 笑 韓 信
漢 朝 公 卿 忌 賈 生
君 不 見
昔 時 燕 家 重 郭 隗
擁 篲 折 節 無 嫌 猜
劇 辛 樂 毅 感 恩 分
輸 肝 剖 膽 效 英 才
昭 王 白 骨 縈 蔓 草
誰 人 更 掃 黃 金 臺
行 路 難
歸 去 來
行 路 難 三 首 之 三
有 耳 莫 洗 潁 川 水
有 口 莫 食 首 陽 蕨
含 光 混 世 貴 無 名
何 用 孤 高 比 雲 月
吾 觀 自 古 賢 達 人
功 成 不 退 皆 殞 身
子 胥 既 棄 吳 江 上
屈 原 終 投 湘 水 濱
陸 機 雄 才 豈 自 保
李 斯 稅 駕 苦 不 早
華 亭 鶴 唳 詎 可 聞
上 蔡 蒼 鷹 何 足 道
君 不 見
吳 中 張 翰 稱 達 生
秋 風 忽 憶 江 東 行
且 樂 生 前 一 杯 酒
何 須 身 後 千 載 名
李 白
HÀNH LỘ NAN I
Kim tôn thanh tửu đẩu thập thiên
Ngọc bàn trân tu trị vạn tiền
Đình bôi đầu trợ bất năng thực
Bạt kiếm tứ cố tâm mang nhiên
Dục độ Hoàng Hà băng tắc xuyên
Tương đăng Thái Hàng tuyết ám thiên
Nhàn lai thuỷ điếu toạ khê thượng
Hốt phục thừa chu mộng nhật biên
Hành lộ nan
Hành lộ nan
Đa kỳ lộ
kim an tại
Trường phong phá lãng hôi hữu thì
Trực quải vân phàm tế thượng hải
HÀNH LỘ NAN II
Đại đạo như thanh thiên
Ngã độc bất đắc xuất
Tu trục trường an xã trung nhi
Xích kê bạch cẩu đổ lê lật
Đàn kiếm tác ca tấu khổ thanh
Duệ cư vương môn bất xứng tình
Hoài âm thị tỉnh tiếu hàn tín
Hán triều công khanh kị giả sanh
Quân bất kiến
Tích thời yến gia trùng quách ngỗi
Ủng tuệ chiết tiết vô hiềm sai
Kịch tân nhạc nghị cảm ân phận
Thâu can bội đảm hiệu anh tài
Chiêu vương bạch cốt oanh mạn thảo
Thuỳ nhân canh tảo hoàng kim đài
Hành lộ nan
Quy khứ lai
HÀNH LỘ NAN III
Hữu nhĩ mạc tẩy dĩnh xuyên thuỷ
Hữu khẩu mạc thực thủ dương quyết
Hàm quang hỗn thế quý vô danh
Hà dụng cô cao tỷ vân nguyệt
Ngô quan tự cổ hiền đạt nhân
Công thành bất thối giai vẫn thân
Tử tư ký khí ngô giang thượng
Khuất nguyên chung đầu tương thuỷ tân
Lục cơ hùng tài khởi tự bảo
Lý tư thuế giá khổ bất tảo
Hoa đình hạc lệ cự khả văn
Thượng thái thương ưng hà túc đạo
Quân bất kiến
Ngô trung trương hàn xứng đạt sanh
Thu phong hốt ức giang đông hành
Thả lạc sanh tiền nhất bôi tửu
Hà tu thân hậu thiên tải danh
Lý Bạch
Chú thích :
Thái Hành: dãy núi ở địa phân tỉnh Hà Nam và tỉnh Sơn Tây
Hoài Âm: giờ là huyện Hoài Âm tỉnh Giang Tộ Hàn Tín được phong làm Hoài Âm hầu, là ở đây
Hàn Tín: người Hoài Âm, thời Hán sơ, thuở nhỏ bị nhục phải chui qua háng người, lớn lên làm đại tướng
Giả Sinh: là Giả Nghị, người Lạc Dương thời Hán, hồi nhỏ nhiều tài, làm quan đến chức đại trung đại phu
Quách Qùy: người nước Yên thời Chiến Quốc, Chiếu Vương xây đài tôn làm thầỵ Nhạc Nghị, Kịch Tân nghe vậy bèn lại, nước Yên đại trị
Kịch Tân: người thời Chiến Quốc, Yên Chiếu vương chiêu hiền, Kịch Tân từ Triệu qua, được giữ quốc chính
Nhạc Nghị: người thời Chiến Quốc, làm công khanh nước Yên, dẫn quân năm nước phạt Tề, hạ bảy mươi thành nước Tề
Chiếu vương: là Yên Chiếu vương thời Chiến Quốc
Hoàng Kim đài: Yên chiếu vương làm Hoàng Kim đài, đem ngàn vàng để trên đài để đãi thiên hạ anh hùng, đài bây giờ ở đông nam Bắc Bình
Dĩnh xuyên: tên sông, tại Hà nam. Xưa Hứa Do không chịu lời mời của Nghiêu, rửa tai ở bến sông Dĩnh
Thủ dương: tên núị Bá Di Thúc Tề không chịu ăn lúa của nhà Chu, chết đói ở Thủ Dương sơn
Tử Tư: là Ngũ tử Tự Ngô bại Việt, Việt vương thỉnh hòa, Tử Tư can gián không nghe, Tử Tư thốt lời phẫn hận. Phu Sai nghe qua nổi giận, Tử Tư bị tội chết, đem thây thả trôi trên sông
Khuất Nguyên: đại phu nước Sở thời Xuân Thu, bị sàm tấu bãi chức đuổi đi, đâm đầu xuống sông Tương tự vẫn
Lục Cơ: người Ngô quận nước Tấn, làm việc cho Vương Dĩnh ở Thành Đô, sau bị người kỵ, tiếm lời cho Cơ có ý làm loạn, bị giết
Lý Tư: tướng của Tần thủy Hoàng, Tần nhị thế, Triệu Cao sàm tấu con Tư là Lý Do thông đạo tặc, Tư bị xử tội trảm hông ở phố Hàm Dương
Hoa Đình: địa danh, giờ ở phía tây huyện Tùng Giang tỉnh Giang Tộ Lục Cơ trước nhà ở đây
Thượng Thái: địa danh. Lý Tư tự xưng là người áo vải ở Thượng Thái
Trương Hàn: người Ngô quận nước Tấn. Tề vương phng làm đại tư mã. Hàn thấu gió mùa thu nổi lên, nhớ đến thức ăn ngon ở Ngô, ra lệnh thoái quân
Phùng Quyền, người thời Chiến Quốc, ngồi hát những lời thê khổ, than ở dưới trướng Mạnh Thường Quân ăn xin
Sô (?) Dương triều Hán, tự do xắn tay áo ngông nghênh ra vào cửa vương hầu, tự do tự tại, mà cũng không cảm thấy thú vị gì
Dịch nghĩa :
Đọan đầu là một cảm khái hùng hồn, bồn chồn, đầy tráng khí; muốn làm chuyện kinh thiên động địa
Đoạn thứ nhì bổ túc thêm, tuy là làm chuyện kinh thiên động địa nhưng chỉ để thỏa chí bình sinh, chứ không phải để vướng víu nợ trần để quỵ lụy với công danh và người khác.
Đọan thứ ba còn bổ túc thêm, nợ trần để rốt cuộc tổn thân không an nhiên tự tại; Hãy nhìn Trương Hàn, một người cảm thấy cuộc đời ngay trước mắt và sống ngay lúc đó; ấy là một ly rượu, một miếng ăn ngon ...
1. Bình vàng, rượu trong, mười ngàn đẩu
2. Mâm bạc, thức ăn quý, trị vạn tiền
3. Ngừng ly, ném đũa xuống đất, ăn không được
4. Rút gươm nhìn quanh bốn phía, lòng hoang mang thất thố
5. Muốn qua sông Hoàng hà, băng đóng nghẽn dòng sông
6. Tính lên núi Thái Hành, tuyết phủ mù mịt trời đất
7. Nhàn rỗi thả cần câu xuống ngồi bên khe nước
8. Bỗng nằm mộng thấy đi thuyền ra mé có mặt trời
9. Đi đường khó thay
10. Đi đường khó thay
11. Nhiều đường rẽ
12. Bây giờ đâu nhĩ
13. Cũng có lúc gió thổi dài vỗ phá sóng
14. Sẽ kéo thẳng buồm dương ra biển xanh khơi
15. Đường đi rộng lớn như trời xanh
16. Chỉ có tôi là không đi được
17. Xấu hổ chạy theo đám trẻ con trong chốn Trường An
18. Gà tía, chó trắng đem ra cá độ lấy lê lấy lúa
19. Búng cây kiếm cất tiếng ca lên âm thanh thê khổ
20. Xắn áo trước vương môn còn chưa thấy xứng tình
21. Phố chợ cười nhạo Hàn Tín nhát gan
22. Công khanh triều Hán kỵ tài Giả Nghị
23. Bạn không thấy sao
24. Thuở xưa nhà Yên trọng vọng Quách Quỳ đến bao nhiêu
25. Ôm chổi, khòm lưng không chút ngần ngừ (tiếp đãi như thầy)
26. Kịch Tân, Nhạc Nghị cảm động lòng thành
27. Lật gan, bổ mật bbáo đáp bằng tài ba của mình
28. Chiếu vương xương trắng đầy trên cỏ dại
29. Còn ai đến đem chổi quét đài Hoàng Kim (như Chiếu vương) nữa nhĩ
30. Đi đường khó làm sao
31. Thôi hãy về nhà thôi
32. Có tai không rửa ở sông Dĩnh xuyên (như Hứa Do)
33. Có miệng không ăn rau ở núi Thủ Dương (như Bá Di Thúc Tề)
34. Che sự quang diệu, hỗn nhập vào thế gian, quý ở sự không tên tuổi
35. Cần gì phải đứng trên cao một mình để tỷ với mây với trăng
36. Tôi xem từ xưa những nhà hiền đạt
37. Thành công rồi mà không chịu thoái thân, đều bị tổn thân
38. Tử Tư thì đem thây thả trôi sông
39. Khuất Nguyên thì đâm đầu xuống bến sông Tương tự vẫn
40. Lục Cơ hùng tài mà có tự bảo thân được đâu
41. Lý Cơ hào phú một thời không chịu bỏ quan sớm (để rốt cuộc bị tội trảm hông)
42. Hạc kêu ở Hoa Đình còn nghe gì được nữa (Lục Cơ trước khi bị tử hình đã than không còn được nghe tiếng hạc kêu)
43. Chim ưng trên tay (đi săn) ở Thượng Thái còn gì để nói (Lý Tư trước khi bị tử hình đã than không còn được dắt chó đeo ưng đi săn)
44. Bạn không thấy sao
45. Trương Hàn ở Ngô nổi danh người thông đạt
46. Gió thu nổi lên là nhớ đồ ngon đi về Giang Đông
47. Cứ vui ly rượu trước mắt lúc đang sống
48. Cần gì lo đến thanh danh ngàn năm sau
HÀNH LỘ NAN I
Dịch thơ : Hoa Sơn
Chén rượu quý mười nghìn một đấu,
Món cao lương mâm báu vạn tiền.
Bỏ quăng đũa chén ưu phiền
Tuốt gươm trừng mắt tứ miền ngác ngơ.
Băng tắc nghẽn, Hoàng Hà khó vượt,
Tuyết ám thiên, ngăn bước Thái Hàng.
Trên khe suối thả câu nhàn,
Bổng mơ thuyền mộng nắng tràn về kinh.
Đường đi khó! hỡi đường đi khó!
Lắm ngõ quanh biết độ phương nào?
Gió rồi bạt ngọn sóng cao,
Buồm mây thẳng tiến lướt vào biển xanh.
Dịch thơ : Nguyễn Phước Hậu
Chén rượu quý mười ngàn một đấu
Món ngon mâm ngọc giá muôn tiền
Chén quăng đủa liệng không ăn nổi
Rút kiếm bốn phương vẫn tự nhiên.
Muốn vượt Hoàng Hà sông đóng giá
Định lên đỉnh Thái tuyết triền miên
An nhàn câu cá ngồi bên suối
Mộng tưởng trời mây lướt chiếc thuyền.
Đường đi khó! Đường đi khó!
Nhiều ngỏ lạ! Sao an đây?
Đúng lúc gió vù đè sóng dữ
Biển xanh thẳng tiến cánh buồm mây.
Dịch thơ : Song Nguyễn Hàn Tú
Đũa vàng, rượu quí cả vạn tiền
Mồi ngon chẳng dưới giá mười nghìn
Cũng đâu dễ nuốt đành quăng đũa
Múa kiếm mà ca dạ đảo điên
……
Băng đóng cản đường vượt Hoàng giang
Tuyết giăng khó đạt đỉnh Thái Hàng
Ngồi khểnh thả cần bên khe nước
Mơ màng thuyền lướt cạnh vầng dương
……
Đường cách trở!
Sống nơi đâu . . . đời vạn nẻo
Sẽ có ngày đạp sóng gió tả tơi
Ta cưỡi mây lướt gió vượt trùng khơi
Dịch thơ : Anh Nguyên
Mười ngàn đấu rượu, chén vàng,
Bàn ngà, mĩ vị, vạn quan kể gì.
Đặt ly, bỏ đũa, ăn chi!
Rút gươm, bốn phía ngó thì hoang mang...
Qua Hoàng-Hà, nước đóng băng,
Thái-Hàng toan vượt, tuyết đang phủ đầy.
Buông câu, đầu suối ngồi đây,
Chợt mơ thuyền nhỏ suốt ngày ra biên.
Đường đi khó! chí phải kiên!
Bao nhiêu là ngả, an nhiên lo gì.
Gió to vượt sóng, xá chi,
Buồm mây đi thẳng, ngại gì biển xanh...
Dịch thơ : Viên Thu
Chén vàng rượu quý,đấu mười thiên,
Bàn ngọc thức ngon, giá vạn tiền.
Ngừng chén,đũa buông ăn chẳng nổi ,
Rút gươm,nhìn quẩn bổng ưu phiền.
Muốn qua Hoàng thủy,băng trôi nghẽn,
Sắp thượng Thái hành,tuyết đóng liên.
Nhàn tản đến ngồi câu cá suối,
Bổng dong thuyền đến cõi mơ riêng.
Đường đi khó,đường đi khó,
Nhiều nẻo qua,biết ở đâu.
Phá sóng ,gió cuồng cùng một lúc,
Buồm mây treo cuộn vượt trùng dương.
Dịch thơ : Nguyễn Minh
Chén rượu ngọt mười ngàn một đấu
Mâm món ngon giá đáng vạn tiền
Quăng ly bỏ đũa ưu phiền
Rút gươm ngơ ngác đứng nhìn chung quanh
Muốn vượt sông Hoàng băng làm tắc
Lên Thái Hành lại tuyết tối trời
An nhàn câu cá chơi thôi
Bỗng dưng mơ phía mặt trời thuyền nan
Đường đi khó! Gian nan hành lộ !
Nhiều ngã ba biết phía nào đi
Gió to sóng lớn có khi
Giương buồm mây thẳng phi vào biển xanh
Dịch thơ : Trần Trọng Kim
Chén bạc rượu trong mười ngàn đẩu
Giá tiền muôn mâm báu vị ngon
Bỏ chén đũa dạ bồn chồn
Rút gươm ngó khắp nỗi buồn mênh mông
Qua Hoàng hà nước đông không chảy
Lên Thái hành trời thấy tuyết che
Khi nhàn câu cá trên khe
Lên trời bỗng thấy giấc mê trên thuyền
Đường đi khó đường len rất khó
Lối rẽ quanh dâu đó bây giờ
Gió to sóng vỗ nào ngờ
Buồm mây kéo thẳng qua bờ biển xanh
Witter Bynner :
Pure wine costs, for the golden cup, ten thousand coppers a flagon,
And a jade plate of dainty food calls for a million coins.
I fling aside my food-sticks and cup, I cannot eat nor drink....
I pull out my dagger, I peer four ways in vain.
I would cross the Yellow River, but ice chokes the ferry;
I would climb the Taihang Mountains, but the sky is blind with snow....
I would sit and poise a fishing-pole, lazy by a brook --
But I suđenly dream of riding a boat, sailing for the sun....
Journeying is hard,
Journeying is hard.
There are many turnings --
Which am I to follow?....
I will mount a long wind some day and break the heavy waves
And set my cloudy sail straight and bridge the deep, deep seạ
HÀNH LỘ NAN II
Dịch thơ : Viên Thu - Nguyễn Minh
Đường rộng tựa trời xanh,
Chỉ mình ra chửa được.
Thẹn vì bám trẻ Tràng An mãi,
Đấu chó, chọi gà đổi dẻ lê.
Gõ kiếm hát lời nghe khó chịu,
Cửa vương lê áo mãi chưa tình.
Chợ Hoài Âm nhục, cười Hàn Tín,
Quan Hán triều hành, xót Giả Sinh.
Anh chẳng thấy:
Vua Yên quý Quách Ngỗi khi trước,
Trao cờ, cầm chổi ngại chi đây.
Nhạc Nghị, Kịch Tân ơn chúa trọng,
Đem hết mật gan góp sức tài.
Xương trắng mộ vua Chiêu cỏ quấn,
Ai lên quét dọn Hoàng Kim đài ?
Đường đi khó! Quay lại thôi !
Dịch thơ : Nguyễn Phước Hậu
Đường to như trời rộng thênh thang
Chỉ có mình ta ra chẳng được.
Hổ ngươi theo bọn trẻ Trường An
lấy dẻ lê chơi gà chó cược.
Gõ kiếm hát lời ca khổ âm
trước dinh không xứng áo lê lết.
Cười Hàn Tín nhục chợ Hoài Âm
Giả Sinh bị Hán quan ganh ghét.
Ông thấy không:
Vua Yên trọng Quách Ngãi ngày xưa
cờ tiết, chổi cây chẳng ngại đưa.
Nhạc Nghị, Kịch Tân ơn đãi ngộ
đem gan mật tận sức thờ vua.
Xương Chiêu vương cỏ leo đầy mộ
quét Hoàng Kim đã có ai chưa?
Đường khó đi quay lại cũng vừa !
Witter Bynner :
The way is broad like the blue sky,
But no way out before my eyẹ
I am ashamed to follow those who have no guts,
Gambling on fighting cocks and dogs for pears and nuts.
Feng would go homeward way, having no fish to eat;
Zhou did not think to bow to noblemen was meet.
General Han was mocked in the market-place;
The brilliant scholar Jia was banished in disgracẹ
Have you not heard of King of Yan in days gone by,
Who venerated talents and built Terrace high
On which he offered gold to gifted men
And stooped low and swept the floor to welcome them?
Grateful, Ju Xin and Yue Yi came then
And served him heart and soul, both full of stratagem.
The King's bones were now buried,
who would sweep the floor of the Gold Terrace any morẻ
Hard is the waỵ
Go back without delay!
HÀNH LỘ NAN III
Dịch thơ : Viên Thu - Nguyễn Minh
Tai đừng rửa nước Dĩnh xuyên đây,
Miệng chớ dùng rau núi Thú này.
Đời loạn, hãy che tài giấu tích,
Chẳng cần cao lánh tựa trăng mây.
Từng xưa những bậc hiền tài đấy,
Thành đạt, không lùi hẳn họa ngay.
Xác Tử Tư sông Ngô vứt thảm,
Khuất Nguyên tự vận bến Tương này.
Lục Cơ tài giỏi mạng không toàn,
Thân Lý Tư vong bởi bám quan.
Tiếng hạc Hoa Đình còn vọng mãi,
Ưng xanh Thượng Thái nhớ vô vàn.
Anh thấy không:
Người đất Ngô, Trương Hàn hiển đạt,
Gió thu về trở lại Giang Đông.
Thà rằng một chén say khi sống,
Hơn cả ngàn năm danh hão phong.
Dịch thơ : Nguyễn Phước Hậu
Tai đừng rửa ở con sông Dĩnh
Miệng đừng ăn rau quyết Thú Dương
Vô danh cõi thế nhiễu nhương
Há cần cao đạt sánh cùng trăng mây.
Ôn chuyện cổ danh tài hiển đạt
Thành không lui tính mạng họa lây
Sông Ngô ông Ngũ chôn thây
Khuất Nguyên sông Mịch La đây trầm mình.
Lục Cơ giỏi lo mình không được
Lý Tư vong: không khước từ quan.
Hoa Đình chim hạc kêu vang
Ưng xanh Thượng Thái rõ ràng hay chăng?
Anh thấy không:
Đất Ngô có Trương Hàn vinh hiển
Gió thu về khiến nhớ lại Giang Đông
Thà vui khi sống rượu nồng
Ngàn năm danh hão cũng không hơn gì!
Witter Bynner :
Don't wash your ears on hearing something you dislike
Nor die of hunger like famous hermits on the Pike!
Living without a fame among the motley crowd,
Why should one be as lofty as the moon or cloud?
Of ancient talents who failed to retire, therés none
But came to tragic ending after glorýs won.
The head of General Wu was hung óer city gate;
In the river was drowned the poet laureatẹ
The highly talented scholar wished in vain
To preserve his life to hear the cry of the cranẹ
Minister Li regretted not to have retired
To hunt with falcon gray as he had long desired.
Have you not heard of Zhang Han who resigned, carefree,
To go home to eat his perch with high gleẻ
Enjoy a cup of wine while yoúre alive!
Do not care if your fame will not survive!
0 nhận xét:
Đăng nhận xét