Lệ nhân hành - Đỗ Phủ

麗 人 行 

三 月 三 日 天 氣 新

長 安 水 邊 多 麗 人

態 濃 意 遠 淑 且 真

肌 理 細 膩 骨 肉 勻

繡 羅 衣 裳 照 暮 春

蹙 金 孔 雀 銀 麒 麟

頭 上 何 所 有

翠 微 盍 葉 垂 鬢 唇

背 後 何 所 見

珠 壓 腰 衱 穩 稱 身

就 中 雲 幕 椒 房 親

賜 名 大 國 虢 與 秦

紫 駝 之 峰 出 翠 釜

水 精 之 盤 行 素 鱗

犀 箸 饜 飫 久 未 下

鸞 刀 縷 切 空 紛 綸

黃 門 飛 鞚 不 動 塵

御 廚 絡 繹 送 八 珍

簫 鼓 哀 吟 感 鬼 神

賓 從 雜 遝 實 要 津

後 來 鞍 馬 何 逡 巡

當 軒 下 馬 入 錦 茵

楊 花 雪 落 覆 白 蘋

青 鳥 飛 去 銜 紅 巾

炙 手 可 熱 勢 絕 倫

慎 莫 近 前 丞 相 嗔

杜 甫

LỆ NHÂN HÀNH

Tam nguyệt tam nhật thiên khí tân 

Trường an thuỷ biên đa lệ nhân 

Thái nùng ý viễn thục thả chân 

Cơ lý tế nhị cốt nhục quân 

Tú la y thường chiếu mộ xuân 

Thích kim khổng tước ngân kỳ lân 

Đầu thượng hà sở hựu

Thuý vi hạp diệp thuỳ mấn thần 

Bối hậu hà sở kiến 

Châu áp yêu cập ổn xứng thân 

Tựu trung vân mạc tiêu phòng thân

Tứ danh đại quốc quắc dữ tần 

Tử đà chi phong xuất thuý phủ 

Thuỷ tinh chi bàn hành tố lân 

Tê trứ yếm sum cửu vị hạ 

Loan đao lũ thiết không phân luân 

Hoàng môn phi khống bất động trần 

Ngự trù lạc dịch tống bát trân 

Tiêu cổ ai ngâm cảm quỷ thần 

Tân tùng tạp đạp thật yêu tân 

Hậu lai an mã hà thoan tuần 

Đương hiên hạ mã nhập cẩm nhân 

Dương hoa tuyết lạc phúc bạch tần 

Thanh điểu phi khứ hàm hồng cân 

Chích thủ khả nhiệt thế tuyệt luân 

Thận mạc cận tiền thừa tương sân 

Đỗ Phủ

Dịch nghĩa : Bài hành người đẹp 

Mồng ba tháng ba(1) khí trời mát mẻ, 

Bên những dòng nước ở Trường An, có nhiều gái đẹp. 

Dáng mặn mà, ý tứ sâu xa, dịu dàng chân thực, 

Nước da mịn mà, xương thịt đều đặn. 

Xiêm áo lụa thêu sáng ngời dưới cảnh trời cuối xuân: 

Nào hình công thêu chỉ vàng, kỳ lân thêu chỉ bạc, 

Trên đầu có gì? 

Hình chim trả, hoa cài rủ bên mái tóc. 

Sau lưng có gì? 

Dây lưng nạm ngọc vừa khít vóc người. 

Trong đó bao người thân thích của chốn màn mây, tiêu phòng(2), 

Được vua cho mang tên những nước lớn như Tần và Quắc(3).

Từ những nồi xanh biếc, lấy ra thịt bướu của con lạc đà sẫm tía , 

Trên mâm thuỷ tinh, bày la liệt loại cá trắng tinh. 

No ngấy rồi, đũa gân tê ngưu lâu lâu không gắp, 

Dao đeo nhạc uổng công thái nộm rọn ràng! 

Cửa hoàng môn(4) rong ngựa như bay không hề thấy bụi, 

Bếp nhà vua, tám thức ăn quý, liên tiếp dâng lên. 

Sáo thổi, trống rung, tiếng rền rĩ xúc động cả quỷ thần, 

Khách khứa nhộn nhịp toàn những người ở địa vị trọng yếu. 

Người cưỡi ngựa đến sau(5) sao dùng dắng mãi, 

Trước hiên xuống ngựa, bước vào thảm gấm. 

Hoa dương(6) rụng như tuyết phủ lớp rau tần trắng(7), 

Chim xanh đem tin liền ngậm khăn đỏ bay đi. 

Đó những tay “đặt lửa lửa đỏ ”(8) thế lực ai bì, 

Hãy coi chừng! Chớ đến gần trước mặt mà thừa tướng nổi(9) giận! 

Chú thích : 

(1): Tục xưa, cứ ngày mồng ba tháng ba người ta ra bờ sông làm lễ giải hạn, dần dần trở thành một ngày hội, uống rượu chơi xuân ở ven sông hoặc ngoài đồng. 

(2): Nơi hoàng hậu ở 

(3): Tức Tần quốc phu nhân và Quắc quốc phu nhân, chị và em của Dương Quý Phi. 

(4): Nơi bọn quan thị ở. 

(5): Chỉ Dương Quốc Trung 

(6): Chỉ việc Dương Quốc Trung tư thông với Quắc quốc phu nhân. Dương Hoa, người đời Nam Bắc triều, thông gian với Nguỵ thái hậu , sợ tội, trốn sang nước Lương, Nguỵ thái hậu tưởng nhớ, làm bài hát Bạch dương hoa. 

(7): Theo nguyên chú của Hành Đường cư sĩ “ Hoa dương rơi xuống nước thành rau tần”. Dương Quốc Trung vốn là con Trương Dịch Chi ; mạo xưng họ Dương, ví như hoa dương đà rụng, trà trộn với rau tần. 

(8): Nguyên văn: “Chính thủ khả nhiệt” một thành ngữ Trung Quốc , cũng như câu phương ngôn của ta “đặt lửa lửa đỏ, đặt cỏ cỏ cháy” ý nói những người có quyền thế. 

(9): Chỉ Dương Quốc Trung. 

Dịch thơ : Nhượng Tống

Mồng ba tháng ba khí trời trong, 

Người đẹp đất Kinh chơi bên sông: 

Tính nết thuỳ mỵ vẻ đượm nồng. 

Xương thịt đều đặn, da trắng mòng. 

Áo là, xiêm vóc, ánh xuân lồng, 

Bạc đúc kỳ lân, vàng dát công. 

Trên đầu có gì quý? 

Cánh trả buông theo mái tóc cong. 

Sau gáy có gì đẹp? 

Vạt châu lẩn gọn vừa lưng ong. 

Màn mây người ở họ tiêu phòng, 

Tần quốc, Quắc quốc, tước vinh phong. 

Trên bướu lạc đà chỗ xanh biếc, 

Trong mâm thuỷ tinh cá trắng bông. 

Đũa ngà ngán ngấy mãi chưa gắp, 

Dao loan thái nhỏ đành uổng công. 

Thị vệ phi ngựa bụi không tung, 

Bát trân bếp ngự dâng lại dùng. 

Đàn, sáo réo rắt, trống thì thùng, 

Khách mời chen chúc bọn vương công. 

Yên ngựa đến sau, sao sượng sùng? 

Xuống ngay đệm gấm trước thềm rồn. 

Hoa dương rắc tuyết dày lớp dong. 

Chim xanh bay lại ngậm khăn hồng. 

Hơ tay thấy nóng! Hách vô cùng! 

Ai ơi! Chớ xán gần bên trong! 

Cụ lớn Thừa tướng không bằng lòng. 

Dịch thơ : Nguyễn Phước Hậu 

Mồng ba tháng ba trời mát mẻ 

Dạo bên sông, đẹp đẽ gái Trường An 

Ý cao, chân thực, dịu dàng 

Thướt tha cốt cách, mịn màng thịt da. 

Xiêm áo sáng lụa là, xuân mạt 

Thêu kỳ lân, chỉ bạc, công vàng 

Có gì lấp lánh đầu nàng 

Hoa cài chim trả, rũ làn tóc mây. 

Sau lưng lấp lánh gì đây? 

Chiếc dây nạm ngọc bọc cày lưng ong. 

Thân thích ở tiêu phòng điện ngọc 

Được vua ban vọng tộc Quắc Tần 

Lạc đà tía, thịt bướu xanh 

Mâm la liệt cá trắng tinh ê hề. 

Đã no ngấy đủa tê không gắp 

Cầm dao loan thái nhặt uổng công. 

Ngựa phi bay trước hoàng môn 

Bếp vua tám thức liên công tiếp bồi 

Sáo trống động thúc thôi thần quỷ 

Khách toàn người địa vị trong cung 

Dùng dằng người ngựa sau cùng 

Bên hiên xuống ngựa, thảm nhung bước vào 

Hoa dương tuyết phủ rau tần trắng 

Ngậm khăn hồng, tin nhắn, chim bay 

Đặt lửa đỏ, gớm những tay! 

Chớ gần thừa tướng kẻo ngài nổi xung… 

Dịch thơ : Nguyễn Tâm Hàn 

Ngày song tam khí trong lành 

Ven bờ người đẹp nơi thành Trường An 

Nét kiều, hiền thục, dịu dàng 

Mặt hoa , vóc dáng gọn gàng thắm tươi 

Cuối Xuân xiêm áo rạng ngời 

Công vàng, lân bạc ôm người thướt tha 

Điểm trang mái tóc chim hoa 

Khít khao dây chạm ngọc ngà quấn lưng 

Thân nhân Hoàng Hậu trập trùng 

Đại danh Tần, Quắc lẫy lừng khắp nơi 

Lạc đà thịt bướu đầy nồi 

Trên mâm trong suốt cá tươi phủ đầy 

Đũa lười gắp, no ngất ngây 

Leng keng thái gỏi dao phay rộn ràng 

Vó câu sải bụi không vương 

Cao lương mỹ vị chẳng ngưng dâng hầu 

Trống đàn rung, quỉ thần sầu 

Đó đây toàn khách đứng đầu quan gia 

Dùng dằng vị khách cuối kia 

Trước hiên xuống ngựa, gấm hoa lót đường 

Rau tần phủ trắng hoa dương 

Chim xanh đã ngậm khăn hường vụt bay 

Quyền uy ai sánh người này 

Lại gần vạ gió tai bay coi chừng 

Dịch thơ : Anh Nguyên 

Khí trời mát mẻ tháng ba, 

Trường-An, bờ nước toàn là giai nhân. 

Chân thành, sâu sắc, ân cần, 

Làn da tươi mịn và thân thon đều. 

Áo xiêm phản ánh nắng chiều, 

Lân thêu chỉ bạc, công thêu chỉ vàng. 

Đầu dùng gì để điểm trang? 

Tóc cài lông thúy rủ ngang môi hồng. 

Sau lưng có thấy gì không? 

Ngọc cài đai áo vô cùng xứng thân. 

Trướng mây, thân thuộc đến dần, 

Được ban danh hiệu Quắc, Tần, phu nhân. 

Lạc đà, nồi thúy đem dâng, 

Mâm bày vây cá trắng ngần đem ra. 

Đũa sừng tê chẳng gắp qua, 

Dao loan cắt thái cũng là uổng công. 

Ngựa phi, Thái-Giám, bụi không, 

Bếp vua tám món, mâm đồng bưng ra. 

Trống, tiêu, động cả thần ma, 

Ồn ào mới đến đều là yếu nhân. 

Dùng dằng, một vị đến dần, 

Thảm nhung, xuống ngựa, bước chân tiến vào. 

Hoa dương trắng rụng ào ào, 

Chim xanh, khăn đỏ ngậm vào bay đi. 

Bàn tay quyền thế ai bì, 

Đừng gần Thừa-Tướng lỡ khi nổi sùng... 

Dịch thơ : Viên Thu 

Mồng ba mát mẻ tháng ba trong, 

Gái đẹp Tràng an rợp bến sông. 

Duyên dáng mặn mà tình ý lắm, 

Hình dong đầy đặn sắc tươi nồng. 

Y xiêm,là lụa trong xuân thắm, 

Lân bạc,công vàng rạng áo rong. 

Trên tóc lung linh sáng, 

Hoa cài trâm giắt thoảng xôn xao. 

Sau lưng ngời lấp lánh, 

Tua ngọc long lanh rạng sắc màu. 

Nơi đây thân thiết chốn tiêu phòng, 

Tần Quắc phu nhân biệt sắc phong. 

Chảo biếc lạc đà thơm bướu tía, 

Mâm vàng cá trắng tận bàn cung. 

Trống rung sáo thổi rền ma quỷ, 

Khách khứa linh đình họ tộc sang. 

Kỵ mã cuối cùng còn đủng đỉnh, 

Trước hiên xuống ngựa ,thảm tơ vàng. 

Hoa dương như tuyết giăng tần trắng, 

Chim biếc khăn hồng rộn nhắn tin. 

Thừa tướng ,kẻ tay người bỏ lửa, 

Chớ gần sẽ khó được bình yên. 

Dịch thơ : Nguyễn Minh 

Ba tháng ba khí trời mát mẻ 

Sông Trường An gái trẻ thướt tha 

Tứ sâu xa, dáng mặn mà 

Thịt xương đều đặn nước da trắng hồng 

Xiêm áo lụa tưng bừng trong nắng 

Vàng dát công, bạc trắng lân thêu 

Trên đầu có thứ gì nêu ? 

Lông đuôi chim trả, mỹ miều tóc mây 

Sau lưng có gì đây phô diễn ? 

Khít vòng eo, ngọc điểm dây lưng 

Giai nhân từ chốn hoàng cung 

Có Tần và Quắc phu nhân cũng vào 

Nồi xanh nấu lạc đà đã có 

Đĩa thủy tinh bày cá trắng tinh 

Dạ no đũa gắp dửng dưng 

Uổng công thái nộm rộn ràng dao loan 

Đám thị vệ ngựa rong không bụi 

Bếp nhà vua món quý dâng lên 

Trống rung sáo thổi liên miên 

Khách toàn là bậc quý quyền cao sang 

Người cưỡi ngựa sau cùng cũng tới 

Dừng trước hiên, thảm gấm bước vào 

Hoa dương như tuyết phủ rau 

Chim xanh mỏ ngậm khăn điều bay đi 

Bàn tay như lửa ai bì 

Chớ gần thừa tướng có khi giận xằng

Witter Bynner :

On the third day of the Third-month in the freshening weather 

Many beauties take the air by the Changan waterfront, 

Receptive, aloof, sweet-mannered, sincere, 

With soft fine skin and well-balanced bonẹ 

Their embroidered silk robes in the spring sun are gleaming -- 

With a mass of golden peacocks and silver unicorns. 

And hanging far down from their temples 

Are blue leaves of delicate kingfisher feathers. 

And following behind them 

Is a pearl-laden train, rhythmic with bearers. 

Some of them are kindred to the Royal House -- 

The titled Princesses Guo and Qin. 

Red camel-humps are brought them from jade broilers, 

And sweet fish is ordered them on crystal trays. 

Though their food-sticks of unicorn-horn are lifted languidly 

And the finely wrought phoenix carving-knife is very little used, 

Fleet horses from the Yellow Gate, stirring no dust, 

Bring precious dishes constantly from the imperial kitchen. 

...While a solemn sound of flutes and drums invokes gods and spirits, 

Guests and courtiers gather, all of high rank; 

And finally, riding slow, a dignified horseman 

Dismounts at the pavilion on an embroidered rug. 

In a snow of flying willow-cotton whitening the duckweed, 

Bluebirds find their way with vermilion handkerchiefs -- 

But power can be as hot as flame and burn peoplés fingers. 

Be wary of the Premier, watch for his frown.