Thần chết và tiều phu

Thần chết và tiều phu - La Mort et le bûcheron

Un pauvre bûcheron, tout couvert de ramée, 

Sous le faix du fagot aussi bien que des ans 

Gémissant et courbé, marchait à pas pesants, 

Et tâchait de gagner sa chaumine enfumée. 

Enfin, n'en pouvant plus d'effort et de douleur, 

Il met bas son fagot, il songe à son malheur. 

Quel plaisir a-t-il eu depuis qu'il est au monde ? 

En est-il un plus pauvre en la machine ronde ? 

Point de pain quelquefois et jamais de repos. 

Sa femme, ses enfants, les soldats, les impôts, 

Le créancier et la corvée 

Lui font d'un malheureux la peinture achevée. 

Il appelle la Mort ; elle vient sans tarder, 

Lui demande ce qu'il faut faire. 

«C'est, dit-il, afin de m'aider 

A recharger ce bois ; tu ne tarderas guère.» 

Le trépas vient tout guérir; 

Mais ne bougeons d'où nous sommes : 

Plutôt souffrir que mourir, 

C'est la devise des hommes.

Bản dịch : Phạm Nguyên Phẩm

Đây một bác tiều phu khốn khổ 

Cành cây khô che phủ đôi vai 

Khom lưng, rên rỉ, mệt nhoài 

Củi mang đè nặng đôi vai người già 

Bước nặng nề gắng cho tới đích 

Tới nhà mình bếp khói lều tranh 

Thân đau, sức cạn thôi đành 

Đặt ngay xuống đất bó cành củi khô 

Ngẫm từ lúc sinh ra đã khổ 

Trên cõi đời ai khó hơn ông? 

Nhiều khi bụng đói bánh không 

Nghỉ ngơi chẳng có, hòng vui thú gì 

Vợ con đó, lính thời còn đó 

Nào nợ nần, thuế khoá, phu phen 

Khổ này ai thấu cho ông 

Ông kêu Thần Chết, thần liền gặp ông 

Thần hỏi ông cần gì thần giúp 

Giúp tôi vác nốt, Thần: còn thời gian 

Chết là hết, chữa lành mọi thứ 

Phận ra sao ta chớ có lui 

Khổ còn hơn chết, ai ơi! 

Câu châm ngôn ấy người đời không quên

(Nguồn: 100 bài thơ Pháp từ đầu thế kỷ XV đến thế kỷ XX/ NXB Giáo dục, 1997)

Bản dịch : Nguyễn Văn Vĩnh

Lão tiều vác củi cành một bó 

Củi đã nhiều, niên số lại cao 

Lặc lè chân đá chân xiêu 

Lom khom về chốn thảo mao khói mù 

Tủi thân phận kỳ khu khó nhọc 

Đặt bó sài ở dọc lối đi 

Than rằng: - Sung sướng nỗi gì 

Khắp trong thế giới ai thì khổ hơn? 

Bữa no đói luôn cơn buồn bã 

Vợ nào con vất vả trăm chiều 

Hết thuế lính lại thuế sưu 

Quanh năm khách nợ còn điều gì vinh? 

Hỡi thần Chết thương tình chăng tá 

Đến lôi đi cho dã một đời 

Chết đâu dẫn lại tức thời 

- Hỏi già khi nãy kêu vời lão chi? 

Lão tiều thấy cơ nguy cuống sợ: 

- Nhờ tay ngài nhắc đỡ lên vai 

Thơ rẳng: 

Đành chết là hết nợ 

Sao mà ai cũng sợ? 

Mới hay bụng thế gian 

"Khổ mà sống còn hơn!"

(Nguồn: Nguyễn Văn Vĩnh, Thơ ngụ ngôn La Fontaine, Cảo thơm, 1970)

Bản dịch : Đỗ Khắc Siêm, Hà Khắc Nguyện

Lão tiều vác củi rừng một bó 

Củi đã nhiều thêm khổ niên cao 

Còng lưng lê gót lao đao 

Vừa rên vừa bước, cố sao đến nhà 

Hạ củi xuống lão già muốn khóc 

Tủi phận mình cực nhọc quanh năm 

Hết phu dịch, lại thuế thân 

Suốt đời chạy mặc, chạy ăn không rồi 

Chẳng một phút nghỉ ngơi, nhàn rỗi 

Thiếu bánh mì, chịu đói thường luôn 

Không vui mà chỉ có buồn 

Chào đời chí lão thảm thương cuộc đời 

"Thần chết hỡi! Giúp tôi chăng tá 

Lôi tôi đi cho đã kiếp người" 

Thần chết đà tới nơi rồi 

Hỏi già: "Khi nãy kêu tôi chuyện gì?" 

Lão tiều thấy cơ nguy cuống sợ: 

- Nhờ tay ngài cất đỡ lên vai 

Hộ tôi bó củi nặng này 

Rồi ngài cũng sớm lôi tôi đi mà! 

Vẫn biết chết là ta hết khổ 

Nhưng ta nên chống cự đến cùng 

Khổ còn hơn chết rõ ràng 

Mọi người coi đó châm ngôn cuộc đời

(Nguồn: Ngụ ngôn La Fontaine, NXB Tân Văn, 1992)