Vi Phúng lục sự trạch quan Tào tướng quân họa mã dồ - Đỗ Phủ

韋諷錄事宅觀曹將軍畫馬圖 

國 初 以 來 畫 鞍 馬

神 妙 獨 數 江 都 王

將 軍 得 名 三 十 載

人 間 又 見 真 乘 黃

曾 貌 先 帝 照 夜 白

龍 池 十 日 飛 霹 靂

內 府 殷 紅 瑪 瑙 盤

婕 妤 傳 詔 才 人 索

盤 賜 將 軍 拜 舞 歸

輕 紈 細 綺 相 追 飛

貴 戚 權 門 得 筆 跡

始 覺 屏 障 生 光 輝

昔 日 太 宗 拳 毛 騧

近 時 郭 家 獅 子 花

今 之 新 圖 有 二 馬

復 令 識 者 久 歎 嗟

此 皆 騎 戰 一 敵 萬

縞 素 漠 漠 開 風 沙

其 餘 七 匹 亦 殊 絕

迥 若 寒 空 雜 煙 雪

霜 蹄 蹴 踏 長 楸 間

馬 官 廝 養 森 成 列

可 憐 九 馬 爭 神 駿

顧 視 清 高 氣 深 穩

借 問 苦 心 愛 者 誰

後 有 韋 諷 前 支 盾

憶 昔 巡 幸 新 豐 宮

翠 花 拂 天 來 向 東

騰 驤 磊 落 三 萬 匹

皆 與 此 圖 筋 骨 同

自 從 獻 寶 朝 河 宗

無 復 射 蛟 江 水 中

君 不 見

金 粟 堆 前 松 柏 裡

龍 媒 去 盡 鳥 呼 風

杜 甫

VI PHÚNG LỤC SỰ TRẠCH QUAN TÀO TƯỚNG QUÂN HỌA MÃ ĐỒ

Quốc sơ dĩ lai hoạ an mã 

Thần diệu độc số giang đô vương 

Tướng quân đắc danh tam thập tải

Nhân gian hựu kiến chân thừa hoàng

Tầng mạo tiên đế chiếu dạ bạch 

Long trì thập nhật phi tích lịch 

Nội phủ ân hồng mã não bàn 

Tiệp dư truyền chiếu tài nhân sách

Bàn tứ tướng quân bái vũ quy 

Khinh hoàn tế khỉ tương truy phi 

Quý thích quyền môn đắc bút tích 

Thuỷ giác bính chướng sanh quang huy 

Tích nhật thái tông quyền mao oa 

Cận thì quách gia sư tử hoa 

Kim chi tân đồ hữu nhị mã 

Phục lệnh thức giả cửu thán ta 

Thử giai kỵ chiến nhất địch vạn 

Cảo tố mô mô khai phong sa

Kỳ dư thất thất diệc thù tuyệt 

Quýnh nhược hàn không tạp yên tuyết 

Sương đề xúc đạp trường thu gian 

Mã quan tư dưỡng sâm thành liệt 

Khả lân cửu mã tranh thần tuấn 

Cố thị thanh cao khí thâm ổn 

Tá vấn khổ tâm ái giả thuỳ 

Hậu hữu vi phúng tiền chi thuẫn 

Ức tích tuần hạnh tân phong cung 

Thuý hoa phất thiên lai hướng đông 

Đằng tương lỗi lạc tam vạn thất 

Giai dữ thử đồ cân cốt đồng 

Tự tòng hiến bảo triều hà tông 

Vô phục xạ giao giang thuỷ trung

Quân bất kiến 

Kim túc đôi tiền tùng bách lý 

Long môi khứ tận điểu hô phong 

Đỗ Phủ

Dịch nghĩa : Xem tranh vẽ ngựa của tướng quân Tào Bá tại nhà ông Vi phúng sự 

Từ đầu triều đại đến nay, trong nghề vẽ ngựa, 

Thần diệu bậc nhất là Giang Đô Vương. 

Tướng quân nổi tiếng suốt ba chục năm. 

Người đời lại thấyu con Thừa Hoàng như thật. 

Ông từng vẽ con Chiếu Dạ Bạch của tiên đế, 

Suốt mười ngày sân rồng nổi sấm sét. 

Trong nội phủ có cái mâm mã não hồng, 

Bà tiệp dư truyền bảo tài nhân lấy ra. 

Vua ban cho, tướng quân lạy tạ, nhảy múa đi về 

Các bậc tôn thất quan lại được nét vẽ của ông, 

Mới thấy bình phong sáng rực. 

Xưa kia, con Quyền Mao Qua của Thái Tông, 

Gần đây con Sư Tử Hoa của Quách Tử Nghi; 

Trong tranh mới bây giờ có hai con ngựa ấy, 

Lại khiến người sành điệu trầm trồ mãi. 

Đấy là ngựa chiến, một chống được vạn, 

Trên tấm the mỏng, gió cát bay tung 

Ngoài ra, bảy con khác cũng có nét đẹp riêng, 

Dáng mềm mại như ráng tuyết trên bầu trời giá. 

Móng sương giày xéo đám lá thu, 

Quan coi ngựa, phu nuôi ngựa nhiều vô kể. 

Vẻ thần tuấn của chín ngựa đưa đáng mến sao! 

ánh mắt trong suốt, khí thế vững vàng. 

Xin hỏi ai là kẻ khổ tâm vì yêu tranh vẽ? 

Sau này có Vi Phúng, trước kia có Chi Đôn. 

Nhớ xưa vua đi tuần đến cung Tân Phong. 

Cờ xí rợp trời hướng về đông. 

Ba vạn ngựa phi thật hùng dũng 

Gân cốt so với tranh này cũng giống 

Từ khi dâng vật quý cho thần sông, 

(Vua mất) không còn bản rồng giữa dòng. 

Anh chẳng thấy: 

Trước gò Kim Túc, trong đám tùng bách, 

Ngựa Long Mai mất hết, chỉ còn chim gọi gió. 

Dịch thơ : Nguyễn Tâm Hàn

Cả bao năm trong nghề vẽ ngựa 

Giang Đô Vương nghĩ chả ai hơn 

Ba mươi năm nổi như cồn 

Bức Thừa Hoàng thấy ai còn dám chê 

Ngựa Chiếu Dạ tay nghề quán tuyệt 

Cả mưới ngày sấm sét sân rồng 

Vua ban đem ngọc não hồng 

Hầu quan mang tới thưởng công cho người 

Ông cảm tạ vui cười nhẩy múa 

Nhà vương tôn cũng tựa sáng thêm 

Khi bàn tay ngọc vẽ lên 

Những mành phi tưởng từ miền đài tiên 

Vua Thái Tông, ngựa Quyền được họa 

Quách Tử Nghi tranh vẽ ngựa Sư 

Xem trong tranh ngựa bây giờ 

Hai con vẫn được trầm trồ tán dương 

Cả vạn con dễ thường có một 

Trên tấm màn bụi cát bay tung 

Bẩy con ngựa khác vẽ cùng 

Dáng như tuyết lượn giữa vùng giá băng 

Vó câu đạp trên rừng thu lá 

Người trông coi đứng cả một đoàn 

Chín con ngựa vẻ hiên ngang 

Khí thế hùng dũng, nhãn quang sáng ngời 

Ai yêu hội họa trong đời 

Xưa Chi Đôn đó, giờ thời họ Vi 

Tân Phong thuở trước vua đi 

Theo cờ ba vạn ngựa phi oai hùng 

Vẻ đẹp so tranh không khác lạ 

Kể từ khi thần mã về sông 

Hoá rồng nơi chốn thủy cung 

Người thấy không 

Gò Kim Túc giữa đám tùng 

Chẳng Long Mai …chỉ … chim muông, gió lùa 

Dịch thơ : Viên Thu 

Nghề vẽ ngựa, khai quốc đến nay, 

Giang đô vương đệ nhất anh tài. 

Ba mươi năm, tướng quân lưu tiếng, 

Ta thấy Thừa Hoàng thực vẫn đây. 

Chiếu Dạ Bạch tiên vương được họa, 

Mười hôm sấm sét lộng sân rồng. 

Ngọc hồng mả nảo từ cung phủ, 

Lệnh Tiệp dư truyền bảo hậu phong. 

Ân chúa, tướng quân lui múa lạy, 

Nhẹ nhàng lần dở lụa tơ qua. 

Vương hầu, quan lại thêm hình họa, 

Mới thấy bình phong rực sáng lòa. 

Quyền Mao Qua của Thái Tông trước, 

Sư Tử Hoa riêng Quách Tử sau. 

Tranh mới có hai con ngựa ấy, 

Khiến người sành điệu phải xôn xao. 

Ngựa chiến đấy đơn thân chống vạn, 

Trên tơ tuyền, gió cát tung bay. 

Bảy con khác đẹp riêng dung mạo, 

Mềm mại như mây ráng, tuyết trời. 

Dưới thụ móng sương giày đạp lá, 

Phu nuôi, quan mã rộn ràng trông. 

Sắc thần chín ngựa yêu kiều lạ, 

Khí thế vững vàng, mắt sáng trong. 

Tranh họa ai thường mê mẩn thế? 

Chi Đôn, Vi Phúng trước sau cùng. 

Nhớ xưa vua đến Tân Phong điện, 

Cờ xí tung trời hướng cõi đông. 

Ba vạn ngựa phi hùng dũng đấy, 

So cùng tranh, cốt cách như nhau. 

Từ dâng báu vật thần sông đó, 

Còn có rồng giao giữa sóng xao ? 

Anh chẳng thấy, 

Giữa bách tùng gò Kim Túc trước, 

Còn chim gọi gió, biệt Long Mai! 

Dịch thơ : Nguyễn Minh 

Nghề vẽ ngựa từ đầu triều đại 

Giang đô vương vững trãi hàng đầu 

Tướng quân nổi tiếng về sau 

Người đời lại thấy tranh sau Thừa hoàng 

Ông từng vẽ tiên hoàng Chiếu Dạ 

Suốt mười ngày ròng rã sân rổng 

Trong cung có hũ ngọc hồng 

Tiếp dư truyền chiếu tài nhân bưng vào 

Vua thưởng công truyền trao hũ ngọc 

Ông vui mừng phủ phục tạ ơn 

Các quan thưởng thức tranh ông 

Mới hay màn trướng, bình phong rực hồng 

Quyền mao hoa Thái tông thủa trước 

Sư tử hoa họ Quách gần đây 

Ông nay vẽ lại tranh này 

Hai tranh đều khiến người nay trầm trồ 

Chúng đều là những loài ngựa chiến 

Bụi tung bay trên tấm lụa là 

Hãy còn bảy bức ngoài ra 

Thảy đều diễm tuyệt như là tuyết pha 

Móng đạp sương lá thu tơi tả 

Người chăm nuôi lố nhố đứng đầy 

Chin con ngựa chiến đẹp sao 

Mắt nhìn trong sáng, khí hào toát ra 

Ai khổ tâm thiết tha tranh ngựa ? 

Vi Phúng sau, xưa có Chi Đôn 

Tân Phong thủa trước vua tuần 

Hướng đông cờ xí tưng bừng quân đi 

Ba vạn ngựa chiến phi dũng mãnh 

Gân cốt y như những tranh này 

Từ khi vua tử đến nay 

Bắn thuồng luồng ở sông này đã qua 

Bạn chẳng thấy trên gò Kim Túc 

Trong khu rừng thông bách xanh màu 

Ngựa rồng khuất bóng từ lâu 

Bây giờ chỉ thấy chim sầu kêu ca 

Witter Bynner :

Throughout this dynasty no one had painted horses 

Like the master-spirit, Prince Jiangdu -- 

And then to General Cao through his thirty years of fame 

The world's gaze turned, for royal steeds. 

He painted the late Emperor's luminous white horsẹ 

For ten days the thunder flew over Dragon Lake, 

And a pink-agate plate was sent him from the palace- 

The talk of the court-ladies, the marvel of all eyes. 

The General danced, receiving it in his honoured home 

After this rare gift, followed rapidly fine silks 

From many of the nobles, requesting that his art 

Lend a new lustre to their screens. 

...First came the curly-maned horse of Emperor Taizong, 

Then, for the Guos, a lion-spotted horsẹ... 

But now in this painting I see two horses, 

A sobering sight for whosoever knew them. 

They are war-horses. Either could face ten thousand. 

They make the white silk stretch away into a vast desert. 

And the seven others with them are almost as noble 

Mist and snow are moving across a cold sky, 

And hoofs are cleaving snow-drifts under great trees- 

With here a group of officers and there a group of servants. 

See how these nine horses all vie with one another- 

The high clear glance, the deep firm breath. 

...Who understands distinction? Who really cares for art? 

You, Wei Feng, have followed Cao; Zhidun preceded him. 

...I remember when the late Emperor came toward his Summer Palace, 

The procession, in green-feathered rows, swept from the eastern sky -- 

Thirty thousand horses, prancing, galloping, 

Fashioned, every one of them, like the horses in this picturẹ... 

But now the Imperial Ghost receives secret jade from the River God, 

For the Emperor hunts crocodiles no longer by the streams. 

Where you see his Great Gold Tomb, you may hear among the pines 

A bird grieving in the wind that the Emperor's horses are gonẹ