Xích Bích - Đỗ Mục

赤 壁 

折 戟 沈 沙 鐵 未 銷

自 將 磨 洗 認 前 朝

東 風 不 與 周 郎 便

銅 雀 春 深 銷 二 喬

杜 牧

XÍCH BÍCH

Chiết kích trầm sa thiết vị tiêu 

Tự tương ma tẩy nhận tiền triều 

Đông phong bất dữ Chu Lang tiện 

Đồng Tước xuân thâm tỏa nhị Kiều 

Đỗ Mục

Chú thích :

Xích Bích: tên sông ở huyện Gia Ngư, tỉnh Hồ Bắc. Đời Tam Quốc (220-264), nguyên soái Đông Ngô là Chu Du lợi dụng gió đông nam, dùng mẹo hỏa công, đánh tan 80 vạn quân của Tào Tháo tại đây 

Đông phong: Gia Cát Lượng làm phép nổi gió đông 

Chu lang: là Chu Du, trong quân gọi Chu lang 

Đồng Tước: Tào Thào xây đài để dưỡng lão, giờ ở huyện Lâm Chương tỉnh Hà Nam 

Nhị Kiều: tức Đại Kiều, vợ Tôn Sách, và Tiểu Kiều, vợ Chu Dụ Khi Khổng Minh khích Chu Du đánh Tào Tháo, có nói rằng: Tào Tháo thường nói xây đài Đồng Tước để khi chiê"m được Đông Ngô, sẽ bắt Đại Kiều và Tiểu Kiều về ở đây để mua vui lúc tuổi già.

Dịch nghĩa : 

Thấy vật xưa mà nghĩ đến bây giờ. Hai câu đầu tức cảnh, hai câu sau sinh tình. Dùng gió để phản lại (thiên thời) của Tào Tháo, tuy chỉ nhắc đến nhị Kiều mà đã mỉa mai Tôn Ngô ý hướng nhỏ nhoi, chỉ thủ một mặt ở Giang Nam. Trong thời Tam Quốc Chí, chỉ có Khổng Minh là hùng hỗ ra quân mấy lần đánh Tào Tháo, Đông Ngô đem quân ra một lần, bị đánh bại là cong vòi rút vào trong ổ. Có lẽ vì vậy mà Khổng Minh yên trí đánh Tào Tháo chăng ?

Ngọn kích gãy chìm dưới cát lâu ngày mà sắt chưa vửa ra 

Nếu đem mà chùi rửa thì sẽ nhận ra là vật của thời đại trước 

Nếu gió đông mà không thuận lợi cho Chu Du 

Thì đài Đồng Tước đã khóa hai nàng Kiều một đời xuân sắc vào trong đấy

Dịch thơ : Trần Trọng San

Giáo chìm sắt vẫn còn trơ

Rửa xem nhận biết triều xưa rõ ràng

Gió đông không giúp Chu lang

Khóa xuân Đồng Tước đã giam hai Kiều

Dịch thơ : Trần Trọng Kim

Mũi giáo gãy còn vùi dưới cát

Mài rửa đi nhận vết tiền triều

Gió đông chẳng giúp thuận chiều

Trong đền Đồng Tước hai Kiều khóa xuân

Dịch thơ : Tương Như

Cát vùi lưỡi kích còn trơ

Rũa mài nhận dấu triều xưa rõ ràng

Gió đông có phụ Chu lang

Một nền Đồng Tước khóa xuân hai Kiều

Dịch thơ : Nguyễn Phước Hậu

Trong cát gươm chìm , sắt chửa tiêu . 

Rữa mài, nhận rõ dấu tiền triều . 

Gió đông không giúp Chu đô dốc 

Đồng Tước xuân giam cả nhị Kiều . 

Dịch thơ : Song Nguyễn Hàn Tú  

Chìm trong cát ngọn kích chưa rỉ sét 

Lau chùi qua hiện rõ dấu triều xưa 

Phải gió đông không đãi ngộ Chu Du 

Nhị Kiều đã nhốt thân đài ĐồngTước 

Dịch thơ : Phan Kế Bính 

Dưới cát gươm chìm sắt chửa tiêu, 

Rũa mài nhận biết dấu tiền triều. 

Gió đông nếu chẳng vì Công Cẩn, 

Đồng Tước đêm xuân khoá Nhị Kiều. 

Dịch thơ : Anh Nguyên 

Cát vùi, giáo gẫy chưa tiêu, 

Mài đi, dấu vết tiền triều còn đây. 

Chu lang, gió chẳng giúp tay, 

Đài Xuân Đồng-Tước khoá ngay hai Kiều... 

Dịch thơ : Nguyễn Minh 

Kích chìm sâu,sắt chửa tiêu 

Tự tay chùi rửa tiền triều đó ru 

Gió đông không giúp chàng Chu 

Đài Đồng Tước hẳn đã thu hai Kiều 

Dịch thơ : Viên Thu 

Kích gảy vùi cát chưa tiêu, 

Rửa mài,còn dấu vương triều trước ban. 

Gió đông không giúp Chu lang , 

Thì Đồng tước đả khóa xuân Nhị Kiều. 

Dịch thơ : Ngô Tất Tố 

Chìm sông, kích sắt chửa tiêu, 

Rửa mài, nhận dấu tiền triều ở trong. 

Chàng Chu mà thiếu gió Đông, 

Hai Kiều đã khóa đền Đồng vui xuân. 

Dịch thơ : Lê Nguyễn Lưu 

Kích chìm đáy cát, sắt chưa tiêu, 

Mài rửa, nhìn ra dấu cựu triều. 

Ví thử chàng Du không cậy gió, 

Đài xuân Đồng tước giữ hai Kiều. 

Dịch thơ : Ái Cầm 

Cát bờ sâu – kích giáo chìm 

Rửa ra mới hiểu căn nguyên tiền triều. 

Chu Lang, gió chẳng thuận chiều 

Nền Đồng Tước khóa hai Kiều tuổi xuân 

Dịch thơ : Trịnh Thắng 

Cát vùi kích sắt còn đây 

Tiền triều xưa cũ hiện lên vơi đầy 

Chu Lang không cậy gió trời 

Nhị Kiều-Đồng Tước khó rời tuổi xuân.

Witter Bynner :

On a part of a spear still unrusted in the sand 

I have burnished the symbol of an ancient kingdom.... 

Except for a wind aiding General Zhou Yu, 

Spring would have sealed both Qiao girls in CopperBird Palacẹ