Giai nhân - Đỗ Phủ

佳 人 

絕 代 有 佳 人

幽 居 在 空 谷

自 云 良 家 子

零 落 依 草 木

關 中 昔 喪 亂

兄 弟 遭 殺 戮

官 高 何 足 論

不 得 收 骨 肉

世 情 惡 衰 歇

萬 事 隨 轉 燭

夫 婿 輕 薄 兒

新 人 美 如 玉

合 昏 尚 知 時

鴛 鴦 不 獨 宿

但 見 新 人 笑

那 聞 舊 人 哭

在 山 泉 水 清

出 山 泉 水 濁

侍 婢 賣 珠 迴

牽 蘿 補 茅 屋

摘 花 不 插 髮

采 柏 動 盈 掬

天 寒 翠 袖 薄

日 暮 倚 修 竹

杜 甫

GIAI NHÂN

Tuyệt đại hữu giai nhân

U cư tại không cốc 

Tự vân lương gia tử

Linh lạc y thảo mộc 

Quan Trung tích táng loạn

Huynh đệ tao sát lục

Quan cao hà túc luận

Bất đắc thu cốt nhục 

Thế tình ố suy yết

Vạn sự tùy chuyển chúc

Phu tế khinh bạc nhi

Tân nhân mỹ như ngọc 

Hợp hôn thướng tri thời

Uyên ương bất độc túc 

Ðản kiến tân nhân tiếu 

Ná văn cựu nhân khốc 

Tại sơn tuyền thủy thanh

Xuất sơn tuyền thủy trọc 

Thị tỳ mãi châu hồi

Khiên la bổ mao ốc 

Trích hoa bất sáp phát

Thái bách động doanh cúc 

Thiên hàn thúy tụ bạc

Nhật mộ ỷ tu trúc 

Đỗ Phủ

Chú thích :

Quan Trung: từ Hàm Cốc trở về tây gọi chung la Quan Trung, ở đây chỉ Trường An lúc bị An Lộc Sơn đánh phá

Chuyển chúc: lữa trên nến tùy gió dao chuyển, chỉ nhân tình thế thái

Hợp hôn: là dạ hợp thảo (tối lại xếp cánh)

Thái bách: bách có tính chất kiên cố, hái bách ngụ ý giữ gìn tiết tháo

Tu trúc: cây trúc dài thẳng, dựa trúc cũng ngụ ý trinh tiết

Dịch nghĩa : 

Tả cảnh phiêu bạc của một giai nhân (có thể ví với một người tài hoa), cuối bài bày tỏ tính thanh bạch, tiết tháọ

Đổ Phủ có tự so sánh mình với người đàn bà đẹp ấy không nhĩ ? Tại sao người đã đẹp tuyệt vời như vậy mà người chồng lại còn đi tìm một người khác ? Vận mệnh nhĩ. Mỗi người một cái nhìn. Đổ Phủ có phàn nàn gì không ? Tôi cho là không. Ông ta chỉ quan sát cuộc đời của một con người, dưới cái ống kính của một người bình thường, nhưng lại với cái tâm tình của một người tinh tế thông cảm hòa mà không đồng. Cái khổ vẫn là cái khổ nhưng Đổ Phủ hình như vượt được lên trên cái khổ ấy để có thể diễn tả một cái khổ chung, cái khổ vô cùng của một mùa đông, mặc chiếc áo đơn bạc đứng bơ vơ tựa vào một cây trúc thẳng đứng (cũng bơ vơ như thế)

1. Có một người con gái đẹp tuyệt vời 

2. Sống âm thầm trong một nơi vắng vẻ 

3. Nói mình vốn là một con nhà tử tế 

4. Phiêu bạc phải ở nơi thảo dã 

5. Hồi Quan Trung loạn lạc 

6. Anh em đều bị giết hại 

7. Quan cao nói đến làm gì 

8. Khi chết xác còn không được chôn cất 

9. Thói đời ghét cảnh suy tàn 

10. Việc đời lao chao như ngọn nến trước gió 

11. Người chồng là kẻ khinh bạc 

12. Lấy một người con gái mỹ miều khác 

13. Hoa dạ hợp còn biết đến lúc để đóng lại 

14. Uyên ương chẳng bao giờ ở một mình 

15. Nhưng mà cô vợ mới thì cười tươi

16. Có nghe đâu cô vợ cũ đang khóc một mình 

17. Nước suối ở trong núi thì trong 

18. Ra khỏi núi thành đục 

19. Con ở đi bán ngọc về 

20. Kéo mớ dây leo che mái nhà dột 

21. Hái hoa chẳng buồn cài lên tóc 

22. Hái quả bách thì đầy cả vốc tay 

23. Trời lạnh tay áo mỏng manh 

24. Ngày tàn đứng dựa vào khóm trúc

Dịch thơ : Trần Trọng Kim

Một trang quốc sắc tuyệt vời

Náu thân hiu quạnh ở nơi hang cùng

Kể rằng con cái nhà tông

Sa cơ phải lạc loài cùng cỏ cây

Quan Trung loạn lạc những ngày

Anh em bị hại bởi tay hung tàn

Kể chi hiển trật cao quan

Thảm thay đến nổi xương tàn không thu

Tình đời suy có ai phù

Việc đời chi khác đèn cù xoay quanh

Lang quân cũng thói bạc tình

Coi người mới đẹp như hình tiên sa

Biết thời kìa dạ hợp hoa

Cặp uyên ương nọ thường là ngủ đôi

Chỉ trông người mới vui cười

Nghe đâu tiếng khóc của ai cô phòng

Suối còn trong núi suối trong

Suối ra khỏi núi suối trông đục ngầu

Sai tỳ đi bán hạt châu

Lều tranh rách nát phải khâu dây lài

Ngắt hoa mái tóc không cài

Vốc đầy lá Bách hái hoài không thôi

Lạnh lùng tay áo mỏng tơi

Trời hôm dựa khóm trúc dài thẩn thơ

Dịch thơ :  Nam Trân

Có con người đẹp tuyệt vời

Nương cây nấp cỏ ở nơi hang cùng

Rằng xưa con gái nhà dòng

Lạc loài từ buổi Quan Trung gặp nàn

Anh em đều chịu chết oan

Xương rơi thịt nát kể quan làm gì

Tình đời ghét yếu chán suy

Việc đời muôn đổi khác chi bóng đèn

Ông chồng gan dạ bạc đen

Mà cô vợ mới như tiên non Bồng

Hợp hoan hoa cũng đèo bồng

Uyên ương chim cũng đậu chung canh dài

Chỉ nghe vợ mới nô cười

Khóc than vợ cũ sụt sùi uổng công

Suối còn ở núi thì trong

Suối ra khỏi núi vừa xong đục rồi

Con hầu đi bán ngọc trai

Trở về dứt lá dọi ngoài mái tranh

Bứt hoa chẳng giắt tóc xanh

Ngắt bòn quả trắc để dành đầy tay

Trời chiều vạt lụa mỏng bay

Lạnh lùng đứng tựa gốc cây tre dài

Dịch thơ : Tương Như

Người đẹp nhất trần gian

Náu mình nơi hang cốc

Rằng thiếp vốn con nhà

Lạc loài nơi sim móc

Quan Trung thuở giặc tràn

Anh em bị giết chóc

Quyền qúy nói mà chi

Thịt xương đành bỏ mục

Thói đời ghét vận xuy

Đời chao như ngọn đuốc

Ông chồng bạc như vôi

Vợ mới đẹp như ngọc

Uyên ương đậu có đôi

Hợp hoan biết nhớ lúc

Chỉ thấy người mới cười

Nào nghe người cũ khóc

Ở núi nước khe trong

Khỏi núi nước khe đục

Hầu gái bán ngọc về

Bứt dây chèn mái nóc

Hái hoa chẳng cài đầu

Nhặt quả cho đầy vốc

Trời rét áo phong phanh

Chiều hôm tựa khóm trúc

Dịch thơ : Khương Hữu Dụng

Có người đẹp nhất đời

Náu thân chốn hang hóc

Xưng mình vốn con nhà

Lạc loài nương cỏ mục

Quan Trung xưa loạn lạc

Anh em bị giết chóc

Quan cao mà kể chi

Ruột thịt khôn đùm bọc

Tình đời ghét sa sút

Muôn việc đèn chao lắc

Chồng xưa đứa bạc tình

Người mới báu như ngọc

Dạ hợp còn nhớ giờ

Uyên ương nào lẻ cặp

Chỉ thấy người mới cười

Đâu nghe người cũ khóc

Ở núi nước khe trong

Ra núi nước khe đục

Con sen bán châu về

Giây bìm dọi nhà dột

Ngắt hoa chẳng giắt đầu

Hái bách tràm tay vốc

Trời lạnh áo mong manh

Ngày tàn tựa khóm trúc

Dịch thơ : Nguyễn Phước Hậu 

Cô gái đẹp tuyệt trần 

Trong núi sống âm thầm 

Lạc loài cùng cây cỏ 

Vốn con nhà xuất thân. 

Xưa Quan Trung loạn lạc 

Anh em chết thảm thương 

Cả quan cao hiển đạt 

Thây không vẹn thịt xương. 

Đời suy sụp ai phù 

Muôn việc tựa đèn cù 

Anh chồng phường bạc bẻo 

Vợ mới ngọc vừa thu . 

Hợp hôn cũng theo thời 

Uyên ương không đơn độc 

Thấy người mới tươi cười 

Không nghe người cũ khóc . 

Trong núi suối xanh lơ 

Khỏi núi, nước đục mờ. 

Hầu gái đi bán ngọc 

Sửa mái tranh xác xơ. 

Ngắt hoa không cài tóc 

Áo mỏng lạnh buốt tay 

Hái lá đầy bụm vốc 

Chiều tựa trúc thở dài. 

Dịch thơ : Nguyễn Tâm Hàn 

Người tiên dáng vẻ trang đài 

Âm thầm nét ngọc giữa nơi núi rừng 

Vốn nhà khá giả … 

bỗng dưng 

Cuộc đời trôi giạt đến vùng cỏ cây 

Quan Trung buổi loạn trước đây 

Anh em yểu thác, phận nầy long đong 

Quan quyền chi … tủi cho lòng 

Chết nằm thịt rữa, người không đoái hoài 

Tình đời bạc bẽo như vôi 

Thân giờ đốm lửa giữa trời phong ba 

Đường tình cũng lắm xót xa 

Chồng thương người mới nõn nà xinh tươi 

Hợp hôn hoa nở cùng thời 

Chim uyên ương cũng có đôi xum vầy 

Tiếng cười hạnh phúc mê say 

Chẳng nghe tiếng nấc phận này cô đơn 

Suối trong lúc chẩy từ nguồn 

Qua vùng núi biếc nước tuôn đục ngầu 

Bán ngọc về, bé gái hầu 

Ôm theo lá dại vá đầu mái tranh 

Ngắt hoa… 

ngơ ngẩn… 

vô tình 

Bứt hoài lá Bách quanh mình chẳng thôi 

Trời trở lạnh 

nắng chiều phai 

Áo xanh tựa trúc trông vời xa xăm 

Dịch thơ : Phụng Hà

Người đâu nhan sắc tuyệt trần , 

Tím nơi hoang văng, nương mình non sâu . 

Rằng, xưa danh giá như ai , 

Sa cơ, nay phải cỏ cây bạn cùng . 

Quan Trung loạn lạc hãi hùng , 

Anh em táng mạng để nàng một thân . 

Nào đâu hiển quý cao sang , 

Đồng hoang gò thẳm xương tàn còn chi . 

Thói thường người ghét kẻ suy , 

Giòng đời chao đảo khác chi đèn lồng . 

Phu quân vốn kẻ hai lòng , 

Tình nhân mặt ngọc đèo bòng mê si . 

Hoa hợp hôn nở đúng thì , 

Đôi uyên ương, chẳng mấy khi tách rời . 

Trông tình nhân mới vui cười , 

Nào hay người cũ sụt sùi đêm thâu . 

Suối còn trong núi trắng phau , 

Nước ra khỏi núi đục ngầu thảm thê . 

Thị tì bán hạt châu về , 

Lều tranh dặm vá tứ bề dây khâu . 

Ngắt hoa chẳng muốn cài đầu , 

Trái rừng nàng hái cũng đầy vốc tay . 

Chiều đông áo mỏng, gió may , 

Tựa bên khóm trúc chẳng khuây mối sầu . 

Dịch thơ : Anh Nguyên 

Có người nữ đẹp tuyệt vời, 

Náu nương hang trống làm nơi qua ngày. 

Gia đình nền nếp xưa nay, 

Lạc loài nên phải cỏ cây vui cùng. 

Khi xưa loạn đến Quan-Trung, 

Anh em gặp nạn đều cùng chết oan. 

Quan trên, sao thể kêu van, 

Không thâu được cả xương tan thịt rời. 

Thói đời ghét kẻ hết thời, 

Đều theo ngọn đuốc làm nơi hướng về. 

Nên chàng bạc bẽo bỏ bê, 

Tấm thân ngà ngọc mới về chưa quen. 

Cỏ trinh nữ biết ngày đêm, 

Chim ương chẳng ngủ, suốt đêm ngóng chồng. 

Chỉ hay gái mới cười không, 

Đâu nghe vợ cũ khóc trong khuê phòng! 

Ở nơi khe núi, suối trong, 

Ra ngoài, suối đục, ấy lòng người ta. 

Gái hầu bán ngọc chợ xa, 

Mang về bó cỏ dặm nhà vách tranh. 

Ngắt hoa, gắn tóc chẳng đành, 

Nhiều lần hái bách, trung thành với ai! 

Lạnh trời áo mỏng rách vai, 

Chiều chiều tựa trúc thở dài xót thân!... 

Dịch thơ : Viên Thu 

Có trang tuyệt sắc đáng giai nhân, 

Núi vắng âm thầm ẩn một thân. 

Nàng thật vốn con nhà thế phiệt, 

Mà nay dạt tựa cỏ lau ngàn. 

Quang trung ngày ấy còn liêu loạn, 

Huynh đệ đều cùng bỏ mạng oan. 

Quan chức cao sang nào đáng kể, 

Chết không nhặt được nắm xương tàn. 

Tình đời khinh miệt kẻ sa cơ, 

Mọi việc buồn như nến tỏ mờ. 

Chồng lại vốn là phường bạc bẽo, 

Rước về người ngọc đẹp như mơ. 

Nở hoa dạ hợp, đêm còn nhớ 

Rẻ bóng uyên ương, dạ chẳng ngờ. 

Chỉ thấy ai nay cười hớn hở, 

Nào nghe người cũ khóc bơ vơ. 

Trong non, suối hãy còn trong sạch, 

Ra núi, nước thôi đã đục nhờ. 

Hầu gái bán châu về lảng đảng, 

Nhặt bìm dặm mái cỏ hoang sơ. 

Hoa hái chẳng cài vầng tóc lệch, 

Tay đầy lá bách vốc thờ ơ . 

Trời hàn cánh áo xanh xao mỏng, 

Tựa trúc chiều, ai đứng ngần ngơ. 

Dịch thơ : Trần Minh Tú 

Có nàng sắc đẹp tuyệt vời 

Núi non vắng vẻ, lánh đời trú chân 

Vốn dòng gia thế xuất thân 

Mà nay phiêu dạt ở gần cỏ cây 

Quan Trung loạn lạc xa đây 

Anh em bị hại, toàn thây đâu nào 

Kể chi quyền quí sang cao 

Chết chẳng nhặt được chút nào thịt xương 

Suy vi đời vốn chẳng thương 

Ngọn đèn nhấp nháy, sự thường khác chi! 

Đẹp xinh nàng cũng có thì 

Anh chồng bạc bẽo, cưới dì xinh tươi 

Hợp hôn biết nở đúng thời 

Uyên ương chẳng muốn ở nơi một mình 

Chỉ thấy người mới cười xinh 

Nào hay người cũ lệ tình như mưa 

Ở khe trong vắt có thừa 

Mà ra khỏi núi suối vừa đục luôn 

Con hầu đem ngọc bán buôn 

Trở về bứt lá để luồn mái tranh 

Ngắt hoa dắt tóc chẳng đành 

Hái thêm lá bách để dành đầy tay 

Mỏng xanh ống áo khẽ lay 

Chiều lạnh đứng dựa khóm này trúc xanh 

Dịch thơ : Nguyễn Minh 

Có người đẹp trần gian hiếm thấy 

Sống âm thầm trong dãy núi xanh 

Tự xưng con cái nhà lành 

Sa cơ lưu lạc tựa cành cỏ cây 

Ngày đó đất Quan Trung dấy loạn 

Anh chị em ly tán thàm thương 

Quan cao cũng tựa dân thường 

Chết đầy mất xác, thịt xương xá gi 

Đời ghét kẻ sa cơ thất thế 

Mạng sống như đèn để gió to 

Bạc tình lả gã vũ phu 

Vợ sau cưng quí tựa như ngọc ngà 

Há chẳng biết hợp hôn khép lá 

Uyên ương thường sống có đủ đôi 

Chỉ hay vợ mới tươi cười 

Kể chi vợ cũ khóc hoài dửng dưng 

Còn trong núi nước trong như lọc 

Khói núi rồi nước đục lẽ thường 

Sai tì bán ngọc con buôn 

Trở về kéo cỏ lợp buồng mái tranh 

Ngắt đóa hoa nhưng không cài tóc 

Tay cầm đầy lá bách hái rồi 

Lạnh trời tay áo mỏng tơi 

Chiều chiều tưa trúc trông vời mung lung

Witter Bynner 

Who is lovelier than shẻ 

Yet she lives alone in an empty valleỵ 

She tells me she came from a good family 

Which is humbled now into the dust. 

...When trouble arose in the Kuan district, 

Her brothers and close kin were killed. 

What use were their high offices, 

Not even shielding their own lives? -- 

The world has but scorn for adversity; 

Hope goes out, like the light of a candlẹ 

Her husband, with a vagrant heart, 

Seeks a new face like a new piece of jade; 

And when morning-glories furl at night 

And mandarin-ducks lie side by side, 

All he can see is the smile of the new love, 

While the old love weeps unheard. 

The brook was pure in its mountain source, 

But away from the mountain its waters darken. 

...Waiting for her maid to come from selling pearls 

For straw to cover the roof again, 

She picks a few flowers, no longer for her hair, 

And lets pine-needles fall through her fingers, 

And, forgetting her thin silk sleeve and the cold, 

She leans in the sunset by a tall bamboọ