Chương 25 - Vằng vặc Sao khuê

Các công thần họp bàn chánh sự

Quyết chọn người nắm giữ triều ca

Nếu theo thứ bực trong nhà

Khắc Xương xứng đáng lên tòa long ngai

*

Nên được cử đến ngay Cung viện

Thỉnh Khắc Xương chấp chưởng quân quyền

Lê Lăng vừa thỉnh vừa khuyên

Cung Vương nhứt quyết xuôi thuyền trên sông

*

Vì tự biết tấm lòng phong nhã

Sống cuộc đời thư thả nho sinh

Không tài điều khiển cung đình

Thà làm dân sống thỏa tình ngao du

*

Quý quá thay ! Nhân từ hiếu tử

Không đổi dời quyết giữ lòng son

Mấy ai vẹn chữ sống còn ?

(2480) Coi thường danh lợi, xem lờn quyền uy ? 

*

Chương 24 - Ngày tàn bạo chúa

Cùng xuôi bến theo thuyền trở lại

Sau những năm sợ hãi kinh hoàng

Trốn chui giữa xóm cùng làng

Thành Đô giờ cũng huy hoàng như xưa

*

Nhờ Thái Hău sợ mưa sợ gió

Nên được về sống ở triều ca

Nghi Dân trong chốn phồn hoa

Nhớ năm tháng cũ, tưởng là chiêm bao

*

Lòng hận tủi không sao quên được

Đem niềm vui che mắt thế gian

Ngày rong ruổi ngựa đi săn

Đêm mê giọng hát, cung đàn nỉ non

*

Say đắm đuối, môi son mắt phượng

Bàn tay thon chiều chuộng đẩy đưa

Non cao, cao mấy cho vừa

Suối sâu, sâu thẩm như chưa tỉnh hồn

*

Chương 23 - Thuở ấu thơ

Tin sét đánh như làn sấm chớp

Vượt không gian và vượt thời gian

Lắng tai nghe tiếng kinh hoàng

Ruột đau đòi đoạn, hai hàng châu sa

*

Còn đâu nữa bút ngà ý thép

Người còn đâu làm đẹp non sông 

Từ đây mất một ân công

Trọn đời vì nước không lòng riêng tư

*

Trước hương án cúi đầu khấn lễ

Càu Phật Trời tế độ siêu thăng

Hồn thiêng ở chốn suối vàng

Mau mau tìm đến thiên đàng nghỉ ngơi

*

Ân nghĩa đó muôn đời ghi tạc

Tình sâu kia đến thác không quên

Kiếp nầy chưa kịp đáp đền

Dạy con đốt đuốc chong đèn kiếp sau

*

Chương 22 - Trời sầu đất thảm

Đèn thắp sáng tưng bừng náo nhiệt

Đêm hoa đăng xanh biếc đủ màu

Trẻ em rộn rả xôn xao

Càm đèn cá chép đón chào hằng nga

*

Cùng lủ lượt năm ba đám trẻ

Hát vang lên mừng lễ trăng rằm

Trung Thu, tháng tám mỗi năm

Đèn hoa đủ loại, tay cầm miệng ca 

*

Theo gió mát chan hòa cuộc sống

Ánh trăng vàng tỏa rộng trời cao

Trong đêm lấp lánh ngàn sao

(2120) Gởi theo tia sáng muôn hào quang xưa

*

Cùng hòa tấu, tiếng khua tiếng nhịp

Bước chân đều nối tiếp lời ca

Nếu ngồi ngẫm nghĩ suy ra

Thấy lời trẻ dại chan hòa hồn nhiên

*

Chương 21 - Nỗi oan khó giải

Đang kinh lý nơi vùng Đông Bắc

Được tin vua trọn giấc ngàn thu

Sãm gầm gió chuyển âm u

Mắt lòa tia chớp, tai ù tiếng vang

*

Hồn chới với giữa ngàn sao rụng

Nét đau thương lên đụng trời xanh

Tiếc thương người đã tạo thành

Nước non tươi tốt, dân lành yên vui

*

Còn nhớ kỷ tiếng cười tiếng pháo

Của mùa Xuân Hội khảo vừa qua 

Nhân tài chen giữa lá hoa

(1920) Quyết đem sức mỏng tài ba giúp đời

*

Lòng muốn hỏi mệnh Trời sao nở

Không để Người chống đở phong ba ?

Đưa dân, đưa nước, đưa nhà

Đến nơi an lạc thái hòa phồn vinh

*

Chương 20 - Chuyện rắn báo oán.

Hoàng Thái hậu gọi chầu khẩn cấp

Những tay chân cùng tập cùng đoàn

Anh em Lương Dật, Lương Đăng

Tạ Thanh, Thúc Huệ nói năng chung lời

*

Thêm nhiều kẻ xu thời theo thế

Quyết tận dùng quỷ kế hại người

Ức Trai, Thị Lộ suốt đời

Cái gai đâm mắt bọn người dèm pha

*

Chuyện thứ nhứt bắt tra bắt khảo

Bắt nhận nhìn tội cáo giết vua

Dầu cho biết rỏ lý do

Cũng là nguyên cớ hay ho nhứt đời

*

Để trừ khử những người ngăn trở

Để dọn đường nắm giữ uy quyền

Từ đây trên một con thuyền

Mủi rồng mui phượng xuôi miền vinh quang

*

Chương 19 - Thảm án Lệ chi cung

Thuyền tách bến trong tình lưu luyến

Buổi tiễn đưa xao xuyến tâm can

Lá thu vừa trổ sắc vàng

Tả tơi rơi rắc, đường sang nẻo về

*

Sông uốn khúc bên lề liễu rủ

Nước lững lờ sương phủ đầu non

Quanh co mấy nẻo đường mòn

(1700) Phong quang mờ ảo như còn luyến thương

*

Buồn ly cách vấn vương tâm não

Đông cùng Tây mấy dạo chia xa

Người thương muôn dậm quan hà

Thân gầy tóc bạc, bóng tà đa đoan

*

Hàng liễu rủ nhịp nhàng sóng nước

Vỡ tan khi thuyền lướt trôi qua

Bóng người yêu dấu dần xa

Nhưng lời nhắn nhủ chan hòa nhịp tim

*

Chương 18 - Ngự giá Côn Sơn

Lòng rộng mở muôn hoa ngàn lá

Cùng phô bày nét lạ đường nghiêng

Tin vui loan đến lâm tuyền

(1600) Ức Trai, Thị Lộ xuống thuyền rước vua

*

Vinh dự ấy người ưa kẻ muốn

Một lão thần được chuộng được yêu

Tránh sao cho khỏi búa rìu

Nh"ng người ganh tỵ, kiếm điều dèm pha

*

Thị Anh phi, nghĩ xa lo sớm

Vì con thơ quyết tóm uy quyền

Sợ người tạo thế ngửa nghiêng

Dành ngôi Hoàng tử, cướp thuyền Quân vương 

*

Sau Đình Hội, hiền lương sơn thủy

Ngọc Dao phi nở nhụy khai hoa

Khôi ngô đúng thiệt con nhà

Sợ rằng Nguyễn Trãi nói xa nói gần

*

Chương 17 - Thao diễn miền Đông

Vua chưa biết Dao phi sinh nở

Cũng chưa hay Thái tử ra đời

Con vua sống giữa biển trời

Còn vua chễm chệ trên ngôi sang cùng

*

Lòng đã đặt lợi chung trước cả

Lo cho dân mọi ngả yên thân

Đã quên phi ái cung tần

Bao lời nhắn nhủ của lần chia ly

*

Sớm thấy rõ đường đi nước bước

Biết lo cho dân trước nhà sau

Luôn luôn nghĩ đến công lao

Của người dựng nước xiết bao nhọc nhằn

*

Nên thỉnh thoảng cải trang sửa dạng

Đến hang cùng ngỏ cạn tham quan

Hiểu rành cuộc sống dân gian

Kiếm người tài đức giúp an cõi bờ

*

Chương 16 - An Bang lánh nạn

Chim ca hót mừng xuân sáng sủa

Cùng vui đùa nhảy múa trên cây

Tô màu ngủ sắc vần mây

Ánh dương đánh dấu một ngày vinh quang

Vốn là chuyện thế gian thường sự

Nỗi hân hoan Thái tử chào đời (71)

Niềm vui chưa thốt ra lời

(1500) Đã lo nghĩ đến chuyện dời đi xa

Không thể để tiếng la tiếng khóc

Của trẻ thơ qua nóc nhà chùa

Mặc dầu Thái tử con vua

Trên đường lánh nạn phải chừa đường sinh

Càng thấm thía thâm tình dân dã

Trong đói nghèo hết dạ trung lương

Đưa con cùng mẹ lên đường

Ngày đi đêm nghỉ gió sương chẳng sờn

Chương 15 - Trở lại Côn Sơn

Nay trở lại rượu bầu thơ túi

Vùng Côn Sơn nhiều núi nhiều non

Về đây rèn luyện sắt son

Đấp xây giấc mộng, vuông tròn nghĩa nhân

*

Cùng Thị Lộ bao lần mong đ(r)i

Lặng ngắm nhìn dòng suối trong xanh

Hương hoa đồng nội yên lành

Hồn thơ phảng phất, mái tranh nhịp nhàng

*

Cầu Thấu Ngọc, mơ màng huyền ảo

Tháp Huyền Quang, lối đạo soi đường

Thần tiên trong cảnh khói sương

Đất trời mở rộng, tình thương dạt dào

*

Thanh Hư động xanh xao hoa lá

Bàn cờ tiên bậc đá mấy trăm

Đường ven tiếng suối rì rầm (68)

(1400) Thạch bàn uốn khúc quanh năm mơ huyền

*

Chương 14 - Luận về Tứ Hung thời đại

Ngoài áo mũ lời ca tiếng hát

Thật tưng bừng lễ phát cân đai

Thủ khoa, Cập đệ trí tài

(1320) Từ đây hôm sớm miệt mài giúp vua

*

Lễ chấm dứt, lòng chưa muốn dứt

Ban chấm thi tổ chức rượu trà

Cùng nhau nâng chén ngâm nga

Bảo người Thường Tín thua nhà Ứng Thiên (67)

*

Mộng Tuân hỏi đề chuyên Văn sách

Có phải người phụ trách, Ức Trai ?

Vừa hay vừa quá thâm cay

Phải người trí rộng ý dài mới thông

*

Nguyễn Trãi bảo do lòng Thánh thượng

Chỉ rõ ràng ảnh hưởng người xưa

Gợi thêm vài chữ giúp vua

Miễn sao cân nhắc cho vừa bề trên

*

Chương 13 - Trạng, Bảng, Thám năm Nhâm Tuất

Nay trở lại non ngàn bến đổ

Dùng văn chương thổ lộ nguồn cơn

Ngậm ngùi sóng nước Côn Sơn

(1160) Ức Trai nào tỏ nỗi buồn thiên thu

Một buổi sáng âm u gió lạnh

Được lệnh vua hồi chánh tham gia

Vào ban Hội khảo kỳ ba

Mà người Chánh khảo chính là Văn Linh (61)

Lòng phấn khởi trước tình tôi chúa

Nghĩ vua hiền đã rỏ đục trong

Thấu cho những kẻ một lòng

Đem tài, đem sức gánh gồng nước non

Vội viết biểu tạ ơn Thánh thượng

Đã đem lòng rộng lượng xét suy

Biết dùng tài trí ai bì

Đúng nơi đúng chổ, đáng ghi công đầu

Chương 12 - Hội Đình Nhâm Tuất

Nay nhắc lại mùa thi Tân Dậu (57)

Ngày thi Hương để dấu muôn đời

Sĩ phu huyện phủ khắp nơi

(1100) Tranh tài gắng sức góp thời tạo danh

Bảy năm qua, học hành chờ đợi (58)

Mùa thu nầy phấn khởi tranh đua

Chỉ mong mưa gió thuận mùa 

Căng buồm, lướt sóng, thuyền đưa đến bờ

Đường rộng mở đón chờ sĩ tử

Chịu thiệt thòi, phụ nữ giả trai

Mong sao tỏ được chí tài

Để so hiểu biết, để xoay cuộc cờ

Ai biết được trước thơ cùng phú

Gái hay trai dùng chữ hơn người

Cớ sao phải chịu thiệt thòi ?

Tại sao cố giữ suốt đời độc tôn ?

Chương 11 - Thiền môn ẩn náu

Ngôi chùa thấp, khuôn viên nho nhỏ

Sống quạnh hiu, sớm mỏ chiều kinh

Sư cô, sư tiểu chí tình

(1020) Một đem kinh Phật, luyện mình răn nhau

Hai cùng phải tưới rau trồng trọt

Bao nhiêu ngày mặn ngọt muối dưa

Dọn cây, phát cỏ, sơn chùa

Tạo nơi thờ Phật, nương nhờ thập phương

Một buởi sớm mùa đông Tân Dậu

Vầng Thái Dương còn dấu chưa lên

Xa xa mờ thấy ngọn đèn

Bóng người thấp thoáng đến bên hiên chùa

Vào tận cổng trình thưa sư nữ

Người đàn bà, mệnh phụ nghiêm trang

Bảo cùng hai cháu lỡ đàng

Xin nhờ cửa Phật náu nương đôi ngày

Chương 10 - Âm mưu thâm độc

Trời vừa hé ánh quang mờ chiếu

Soi dịu dàng ngọn liểu cành dương

Lập lòe muôn hạt kim cương

Điểm tô phong cảnh ngàn sương gợi hồn

Giữa yên tỉnh sóng cồn nổi dậy

Cung nhân buồn không thấy Ngọc Dao

Tưởng như biển động ba đào

(920) Lắc lư thuyền nhỏ tạt vào đảo hoang

Chưa thức tỉnh, hoạn quan bẩm cáo

Cánh chim non đã tháo sổ lồng

Từ nay vượt khỏi trời đông

Tìm đâu cho thấy cánh hồng bay xa

Thị Anh tức, hét la cay đắng

Ra lệnh tìm cho đặng Ngọc Dao

Một thân đơn độc tại đào

Nghĩ ra chắc có kẻ nào nhúng tay

Chương 9 - Bí mật thâm cung

Nhắc lại mùa thu năm Tân Dậu

Khi sĩ phu theo dấu kinh thành

Quyết đem sức học tài danh

Cùng nhau dự thí để dành tiếng tâm

*

Cũng là lúc thanh âm vang dội

Nơi hoàng cung chói rọi đèn hoa

Lại nghe tiếng khóc oa oa

Bang Cơ Hoàng tử bước ra chào đời

*

Người sung sướng không lời tả được

Trong thâm cung nắm tước quyền cao

Thị Anh giữa chốn ngàn sao

Dự trù, mưu tính ngôi cao quyết dành

*

Theo thông lệ, Tạ Thanh tính đọc

Đếm từ ngày mưa mốc vua ban

Đến nay vừa sáu trăng tàn

Mĩm cười như biết rõ ràng từ đâu

*

Chương 8 - Rời khỏi kinh thành

Nguyễn Trãi thấy lòng chua xót quá

Nghĩ tuổi già, thôn dã yên thân

Chỉ mong đi cuối đường trần

Trọn lòng cùng chúa, cùng dân, cùng nhà

Sớm lo lắng cung ngà lục viện

Thương Ngọc Dao quyền biến chưa thông

Hồn như viên ngọc trắng trong

Chưa vương màu đỏ, chưa lồng màu đen

Một đêm trăng bên đèn chợp mắt

Thấy tiên đồng khuông mặt xinh tươi

Mắt đen má thắm môi cười

Vâng lời Thượng Đế dạo chơi cõi trần

Xuống trái đất làm thân quyền quý

Bước vào đời cung hỉ Khánh Phương (45)

Giật mình tỉnh giấc hoàn lương

Ngọc Dao mừng rở đốt hương khẩn cầu

Chương 7 - Sóng gió Hoàng cung

Bắt đầu hiểu điều trong lẽ đục

Nhưng bên vua, vẫn chực vẫn chờ

Năm bà chiều chuộng tôn thờ

Không quên gièm xiểm để chờ hại nhau

Sớm phế bỏ Ngọc Dao, Nhật Lệ

Đã qua thời kềm chế Sát, Ngân

Cố nghe lời lẽ phân trần

Những người chính trực trung thần đã lâu

Nguyễn Trãi đã trình tâu nên tránh

Rượu với trà bên cạnh giai nhân

Những ai liêm chính nên gần

Những câu đẹp dạ dành phần xét suy

Thương nhà vua xuân thì vừa chớm

Mẹ cùng cha đã sớm lìa đời

Trong tay quyền lực cao vời

(580) Mà thâm tình chẳng mấy người không tham

Chương 6 - Gió loạn triều đình

Trong sương gió, mây tràn mọi nẻo

Tiếng chuông buồn lạnh lẽo ngân xa

Đương kim Hoàng đế băng hà

Mười năm kháng giặc như là chiêm bao

Trong triều nội lao xao chuẩn bị

Lễ phát tang cùng lễ đăng quang

Thái Tông chễm chệ ngai vàng

Tóc còn để chỏm, hai hàng hoạn nhân

Vua còn nhỏ chơi thân với hoạn

Chưa hiểu đời biến loạn bên trong

Bao nhiêu thảm trạng xoay vòng

(500) Là bao tranh chấp bởi lòng gian tham

Lời cha dặn, cần tham khảo ý

Những nhân tài chí sĩ lừng danh

Triệu hồi Nguyễn Trãi về kinh

Còn giao trọng trách tuyển sinh anh tài