Con mắt chủ nhân

Con mắt chủ nhân - L'oeil du maître

Un Cerf s'étant sauvé dans une étable à boeufs 

Fut d'abord averti par eux 

Qu'il cherchât un meilleur asile. 

Mes frères, leur dit-il, ne me décelez pas : 

Je vous enseignerai les pâtis les plus gras ; 

Ce service vous peut quelque jour être utile, 

Et vous n'en aurez point regret. 

Les Boeufs à toutes fins promirent le secret. 

Il se cache en un coin, respire, et prend courage. 

Sur le soir on apporte herbe fraîche et fourrage 

Comme l'on faisait tous les jours. 

L'on va, l'on vient, les valets font cent tours. 

L'Intendant même, et pas un d'aventure 

N'aperçut ni corps, ni ramure, 

Ni Cerf enfin. L'habitant des forêts 

Rend déjà grâce aux Boeufs, attend dans cette étable 

Que chacun retournant au travail de Cérès, 

Il trouve pour sortir un moment favorable. 

L'un des Boeufs ruminant lui dit : Cela va bien ; 

Mais quoi ! l'homme aux cent yeux n'a pas fait sa revue. 

Je crains fort pour toi sa venue. 

Jusque-là, pauvre Cerf, ne te vante de rien. 

Là-dessus le Maître entre et vient faire sa ronde. 

Qu'est-ce-ci ? dit-il à son monde. 

Je trouve bien peu d'herbe en tous ces râteliers. 

Cette litière est vieille : allez vite aux greniers. 

Je veux voir désormais vos bêtes mieux soignées. 

Que coûte-t-il d'ôter toutes ces araignées ? 

Ne saurait-on ranger ces jougs et ces colliers ? 

En regardant à tout, il voit une autre tête 

Que celles qu'il voyait d'ordinaire en ce lieu. 

Le Cerf est reconnu ; chacun prend un épieu ; 

Chacun donne un coup à la bête. 

Ses larmes ne sauraient la sauver du trépas. 

On l'emporte, on la sale, on en fait maint repas, 

Dont maint voisin s'éjouit d'être. 

Phèdre sur ce sujet dit fort élégamment : 

Il n'est, pour voir, que l'oeil du Maître. 

Quant à moi, j'y mettrais encor l'oeil de l'Amant.

Bản dịch : Nguyễn Đình, Huỳnh Lý

Nai kia rúc chuồng bò lánh nạn 

Thoạt tiên đàn bò khuyên bạn 

Hãy tìm nơi trú ẩn chắc hơn 

Nói rằng: "Miễn các bạn giấu xong 

Em sẽ mách mấy đám cỏ bồng ngon bở 

Ơn các bạn sẽ có ngày em báo bổ 

Chẳng hoài chi và cũng không hối tiếc đâu!" 

Nai nhẹ nhõm chui vào một xó 

Chiều đến bọn người nhà thay rơm bỏ cỏ 

Như lệ thường chiều nọ tối kia 

Chúng lại chúng qua trăm bận đi về 

Bao nô bộc cả quản gia nữa đấy 

Thế mà chẳng một au chộp thấy 

Một khoảnh da một nhánh gạc, huống là nai 

Dân rừng ta cảm ơn bạn hết lời 

Nằm trong xó chờ người đi việc tất 

Phút thuận lợi sẽ chuồn ngay tức khắc 

Một con bò nhai lại cỏ bảo nai ta: 

"Tốt lắm rồi. Nhưng người trăm mắt chửa kiểm tra 

Hắn mà đến tôi e cho bạn đấy 

Khổ thân bạn, đừng hí hửng gì trước lúc ấy" 

Vừa dứt lời chủ nhân đến dạo quanh 

"Cái gì thế này? - Ông chất vấn gia đinh 

Máng sao quá lơ thơ cỏ vậy? 

Ổ rơm nát mau vào kho mà lấy 

Ta muốn từ nay bò phải được chăm hơn 

Mất công gì nếu quét mạng nhện sạch trơn 

Sao không xếp ách, xếp dây tròng cho gọn hả?" 

Nhìn đó nhìn đây ông thấy một cái đầu là lạ 

Khác những đầu thường thấy ở nơi đây 

Nai bị lộ rồi gậy giáo bủa vây 

Người này đánh kẻ kia đâm một nhát 

Dù tuôn lệ nai cũng không sao thoát 

Họ lôi ra xẻ ướp muối, sửa tiệc tùng 

Có láng giềng bao kẻ đến vui chung 

Nhà ngụ ngôn xưa bình một câu lý thú: 

Rõ tinh thay con mắt người làm chủ 

Tôi muốn thêm: Con mắt người yêu đâu kém chứ?

(Nguồn: Ngụ ngôn La Phông Ten/ NXB Giáo Dục, 1996)