Cụ già và ba người trai trẻ

Cụ già và ba người trai trẻ - Le vieillard et les trois jeunes hommes

Un octogénaire plantait. 

« Passe encor de bâtir ; mais planter à cet âge ! » 

Disaient trois jouvenceaux, enfants du voisinage ; 

Assurément il radotait. 

«Car, au nom des dieux, je vous prie, 

Quel fruit de ce labeur pouvez-vous recueillir ? 

Autant qu'un patriarche il vous faudrait vieillir. 

A quoi bon charger votre vie 

Des soins d'un avenir qui n'est pas fait pour vous ? 

Ne songez désormais qu'à vos erreurs passées ; 

Quittez le long espoir et les vastes pensées ; 

Tout cela ne convient qu'à nous. 

- Il ne convient pas à vous-même, 

Repartit le vieillard. Tout établissement 

Vient tard, et dure peu. La main des Parques blêmes 

De vos jours et des miens se joue également. 

Nos termes sont pareils par leur courte durée. 

Qui de nous des clartés de la voûte azurée 

Doit jouir le dernier ? Est-il aucun moment 

Qui vous puisse assurer d'un second seulement ? 

Mes arrière-neveux me devront cet ombrage 

Eh bien! Défendez-vous au sage 

De se donner des soins pour le plaisir d'autrui ? 

Cela même est un fruit que je goûte aujourd'hui 

J'en puis jouir demain, et quelques jours encore ; 

Je puis enfin compter l'aurore 

Plus d'une fois sur vos tombeaux.» 

Le vieillard eut raison l'un des trois jouvenceaux 

Se noya dès le port, allant à l'Amérique ; 

L'autre, afin de monter aux grandes dignités, 

Dans les emplois de Mars servant la République, 

Par un coup imprévu vit ses jours emportés ; 

Le troisième tomba d'un arbre 

Que lui-même il voulut enter; 

Et pleurés du vieillard, il grava sur leur marbre 

Ce que je viens de raconter.

(Dựa theo truyện của Abstemius)

Bản dịch : Nguyễn Văn Vĩnh

Cụ tám mươi đương trồng cây cối 

Có ba chàng trẻ tuổi cười rằng: 

- Làm nhà hoạ có nên chăng 

Trồng cây thì thực lố lăng mất rồi 

Khoan đã! cụ già ơi, con hỏi: 

Quả ai ăn, cụ nói con hay? 

Hoạ may Bành Tổ lên đây 

Chứ như đại lão, phỏng ngày còn bao! 

Làm chi thế công lao cho uổng 

Thóc người ăn, cày ruộng hơi đâu! 

Thôi thôi, cụ bấy tuổi đầu 

Chi bằng ngồi khểnh vuốt râu ngắm đời 

Hối những sự lầm sai thuở nhỏ 

Còn ước xa đã có chúng tôi 

Rằng: 

- Con cũng quá buổi rồi 

Phàm chưng muôn việc của người làm ra 

Kiên nhẫn khó xong mà dễ hỏng 

Cái chết đâu vẫn ngóng bên ngoài 

Thọ là ai, yểu là ai? 

Lão già, con trẻ vắn dài khác chi 

Nào đã biết ai đi tới đó? 

Bóng hào quang ai ngó sau cùng 

Sớm còn tối mất lẽ chung 

Vững chi cái mạng mà mong lâu dài 

Bóng cây này dẫu ai nghỉ mát 

Con cháu nhà có thoát đi đâu 

Như già có chí lo sau 

Cháu con ăn quả về lâu thiệt gì 

Ngẫm cái sướng phúc di vạn đại 

Ấy cũng là lão hái quả rồi 

Quý hồ còn sống ít hồi 

Một ngày là một được ngồi hưởng vui 

Cũng có lẽ Trời xui hiểm hóc 

Trên mồ bay Ác mọc lão nom 

Cụ già khéo nói chính môm: 

Một chàng qua bến ngã tòm xuống sông 

Còn một chàng lập công với nước 

Phải đầu tên mũi mác chết toi 

Cậu ba nhân lúc thư rồi 

Leo cây chiết giống sẩy rơi vỡ đầu 

Cụ già nghĩ đến câu chuyện thế 

Khắc phiến bia mà để bên mồ 

Gọi là một tiếng Ô hô!

(Nguồn: Ngụ ngôn La Phông Ten/ NXB Văn học, 1996)

Bản dịch : Đỗ Khắc Siêm, Hà Khắc Nguyện

Một ông già tám mươi tuổi chẵn 

Trước cửa nhà ông vẫn trồng cây 

Ba anh trai xóm thấy vầy 

Bảo nhau: "Có lẽ cụ này đã điên 

Cụ cất nhà ở liền có thể! 

Nhưng trồng cây trái để ai ăn? 

Họa là sống sánh cụ Bành 

Mới hòng hy vọng trái lành cụ xơi 

Nhọc sức cụ lo thời vị đáo 

Vị đáo kia thực hão đâu cần 

Nên ôn quá khứ lỗi lầm 

Bỏ đi ý nghĩ viển vông xa vời 

Tư tưởng ấy chúng tôi mới hợp" 

Lão đáp liền: "Chẳng hợp bay đâu 

Biết đâu chết trước chết sau 

Đời người quá ngắn, khác nhau mấy mà? 

Giờ đương sống biết là mình sống 

Còn ngày mai tháng rộng khôn hay 

Mai đây ai hưởng bóng cây? 

Cũng là cháu chắt sau này của ta 

Đừng nên cấm những nhà hiền đức 

Ráng sức mình lưu phước người sau 

Ý nghĩ "làm ích về lâu" 

Đó là cái quả của bao công trồng 

Ta còn sống, còn mong hưởng nữa 

Sống hơn bay cũng chửa biết mà!" 

Lời lão nói đúng không ngoa 

Thanh niên một gã trong ba anh này 

Qua Mỹ quốc không may chết đuối 

Một anh thì định với danh cao 

Đầu quân anh vội nhảy vào 

Không may tử trận, danh nào đến tay 

Còn anh nữa leo cây ghép nhánh 

Rơi khỏi cành, chết cạnh gốc cây 

Ông già khóc họ bao ngày 

Bia đề chuyện ấy đến nay vẫn còn

(Nguồn: Ngụ ngôn La Fontaine, NXB Tân Văn, 1992)